Từ vùng đất khó vươn lên, Sơn La kiến tạo nông nghiệp xanh gắn với bảo vệ rừng bền vững, nâng cao thu nhập vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Biến “đất khó” thành cơ hội - Khai thác lợi thế vùng lòng hồ

Chiềng Sại - vùng đất mới được hình thành từ sáp nhập hai xã Chiềng Sại và Phiêng Côn (huyện Bắc Yên cũ), từng là địa bàn đặc biệt khó khăn của tỉnh Sơn La. Với diện tích hơn 124 km² và hơn 6.500 nhân khẩu, chủ yếu là đồng bào Mường, Dao, Mông sinh sống, nơi đây từng phải đối mặt với thách thức về địa hình lòng chảo khô nóng, đất bạc màu, sản xuất manh mún.

Nhưng khó khăn không làm con người nơi đây chùn bước. Như lời ông Nguyễn Phong Lưu, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Chiềng Sại, chia sẻ: “Chúng tôi xác định không thể để ‘đất nghỉ’, mà phải biến ‘đất khó’ thành cơ hội.” Bằng tinh thần đó, xã đã chuyển mạnh diện tích ngô, sắn kém hiệu quả sang trồng mía, cây ăn quả nhiệt đới và cây lấy gỗ; đồng thời phát triển kinh tế lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản vùng lòng hồ sông Đà.

Vườn cây xoài của nhân dân Bản En, xã Chiềng Sại, Sơn La. Ảnh Báo Sơn La

Đặc biệt, sản phẩm Cá nến Sông Đà Chiềng Sại đã được công nhận OCOP, trở thành thương hiệu gắn liền với phát triển du lịch cộng đồng và bảo tồn văn hóa dân tộc. Không dừng lại ở đó, Chiềng Sại đang từng bước ứng dụng khoa học kỹ thuật, xây dựng chuỗi liên kết sản xuất, thí điểm mô hình trồng cây cà phê, dược liệu, phát triển thêm 2-3 sản phẩm OCOP mới.

Mục tiêu đến năm 2030, toàn xã có 2.800 ha cây trồng chủ lực, 35 mô hình gia trại, 75% hộ có vườn cây và đàn gia súc, thu nhập bình quân tăng 15%, và tỷ lệ hộ nghèo giảm dưới 10%. Đó là minh chứng sinh động cho cách làm mới: phát triển nông nghiệp gắn với bảo vệ rừng và khai thác lợi thế lòng hồ để phát triển bền vững.

Nông nghiệp bền vững gắn với du lịch nông nghiệp

Bình Thuận (được thành lập trên cơ sở sáp nhập 2 xã Chiềng Pha và Phổng Lái huyện Thuận Châu cũ, với diện tích hơn 121 km2, dân số khoảng 17.000 người). Tên gọi Bình Thuận thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó sâu sắc của người dân bản địa với người dân tỉnh Thái Bình lên khai hoang từ những năm 1960.

Nếu Chiềng Sại là biểu tượng của tinh thần “vượt khó”, thì Bình Thuận thể hiện khát vọng đổi mới, xây dựng nông nghiệp hiện đại, nông thôn văn minh, nông dân hạnh phúc, phát triển bền vững. lại là hình mẫu của “nông nghiệp hội nhập hiện đại”.

Diện tích mắc ca trồng xen canh với cây chè ở Mường É phát triển xanh tốt.

Theo ông Dương Gia Định, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Bình Thuận xác định nông nghiệp vẫn là trụ cột, với hai cây chủ lực cà phê và chè. Các sản phẩm chè chất lượng cao của HTX Bình Thuận và Công ty TNHH Trà Thu Đan đã đạt chứng nhận OCOP 4 sao, minh chứng rõ nét cho hiệu quả chuyển đổi kinh tế nông nghiệp địa phương.

Không chỉ trồng chè, cà phê, người dân Bình Thuận còn phát triển cây bơ, mắc ca xen canh, cam tưới ẩm theo công nghệ Israel, mang lại hiệu quả kinh tế cao và thích ứng với biến đổi khí hậu. Hệ thống hồ thủy lợi Lái Bay cung cấp nước cho hơn 700 ha đất canh tác, cùng với sự chủ động đầu tư tưới ẩm của người dân, tạo nên “vành đai xanh” bền vững dưới chân đèo Pha Đin.

Nhiệm kỳ 2025-2030, Đảng bộ xã Bình Thuận đặt mục tiêu phát triển nông nghiệp gắn với du lịch trải nghiệm. Xã đang khuyến khích doanh nghiệp đầu tư homestay, du lịch nông nghiệp, ẩm thực, mở hướng phát triển dịch vụ, tạo việc làm tại chỗ. Mục tiêu đến năm 2030: tốc độ tăng trưởng 7-8%/năm, thu nhập bình quân tăng 7,5%/năm, hộ nghèo dưới 8%, giữ vững và nâng cao 5 sản phẩm OCOP 4 sao.

Bình Thuận đang đi đúng hướng, phát triển bền vững dựa trên nền tảng nông nghiệp thông minh, gắn kết giữa sản xuất - dịch vụ - du lịch.

Lấy nông nghiệp công nghệ cao làm nền tảng phát triển

Cũng ở vùng đất Thuận Châu cũ, xã Nậm Lầu sau sáp nhập 3 đơn vị hành chính (Chiềng Bôm, Púng Tra và Nậm Lầu) đã trở thành một địa bàn rộng lớn, hơn 247 km², với 18.000 dân, trong đó có gần 1.400 hộ nghèo, cận nghèo.

Đối mặt với thách thức về địa hình, giao thông và đời sống nhân dân, Đảng ủy, chính quyền xã Nậm Lầu đã chọn hướng đi đúng đắn: phát triển nông nghiệp công nghệ cao, gắn với bảo vệ rừng và giảm nghèo bền vững.

Vùng trồng cây Cà phê xen Trám ở bản pom Khoảng, xã Nậm Lầu từ chương trình hỗ trợ vùng đệm rừng đặc dụng.

Theo ông Cầm Bun Lộc, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã, những năm qua, xã đã mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đưa các loại cây ăn quả, rau màu có giá trị vào sản xuất, đồng thời phát triển chăn nuôi theo hướng hữu cơ, trang trại, áp dụng khoa học kỹ thuật và chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng để nâng cao thu nhập.

Nhiệm kỳ tới, Nậm Lầu xác định 3 khâu đột phá, trong đó nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao là nền tảng phát triển. Xã hướng tới phát triển hợp tác xã nông nghiệp, thu hút doanh nghiệp đầu tư, xây dựng chuỗi sản xuất - chế biến - tiêu thụ - xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp.

Mục tiêu đến năm 2030, thu nhập bình quân tăng 20%, hộ nghèo giảm 4,5 -5%/năm, diện tích cà phê đạt 1.950 ha, sản lượng 17.500 tấn/năm, độ che phủ rừng duy trì trên 50%. Đây là hướng phát triển “hai trong một” vừa kinh tế, vừa sinh thái, bảo đảm sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên vùng Tây Bắc.

Thay đổi tập quán canh tác để thoát khỏi xã đặc biệt khó khăn

Ở vùng cao Phù Yên, xã Kim Bon, sáp nhập từ Kim Bon và Đá Đỏ là minh chứng rõ ràng cho tinh thần vươn lên từ gian khó. Với diện tích hơn 104 km² và gần 10.000 dân, chủ yếu là đồng bào Mường, H’Mông, nơi đây từng bị xem là “vùng lõi nghèo” của tỉnh.

Tuy nhiên, nhờ chính sách của Chương trình MTQG 1719, và các chương trình, dự án giảm nghèo bền vững được triển khai đầy đủ, kịp thời đến người dân, như: Hỗ trợ cây, con giống, vốn vay ưu đãi... góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng đời sống nhân dân; tỷ lệ hộ nghèo giảm dần qua các năm.  Kim Bon đã từng bước thay đổi tập quán canh tác.

Vườn Mắc ca cảu HTX Anh Xen, xã Kim Bon.

Ông Ngô Đức Dương, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã, cho biết: “Chúng tôi chuyển hướng từ sản xuất tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa, đưa giống cây mới vào trồng trên đất dốc, đồng thời xây dựng mô hình HTX để gắn kết nông dân với thị trường.”

Hiện nay, HTX Anh Xen đã trồng mắc ca bước đầu cho hiệu quả cao; các dự án hỗ trợ cây, con giống, vốn vay ưu đãi được triển khai kịp thời, giúp người dân giảm nghèo bền vững. Tỷ lệ hộ nghèo giảm rõ rệt qua từng năm, đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện.

Giai đoạn 2025-2030, Kim Bon phấn đấu thoát khỏi diện xã đặc biệt khó khăn, thu nhập bình quân tăng 5%/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm dưới 20%. Đảng bộ xã xác định hai khâu đột phá:

(1) Xây dựng sản phẩm OCOP đặc trưng, (2) Hình thành tổ sản xuất, mô hình kinh tế nông nghiệp hữu cơ.

Quả Mắc ca sau khi thu hoạch được sấy khô và đóng hộp cho hiệu quả kinh tế cao.

Trọng tâm là phát triển nông nghiệp công nghệ cao, chuyên canh cây lâu năm, nuôi cá lồng trên hồ, mở rộng mô hình sản xuất hàng hóa tập trung. Với tầm nhìn dài hạn, Kim Bon đang dần chuyển mình từ “vùng đặc biệt khó khăn” thành “vùng tiềm năng phát triển”.

Từ Chiềng Sại đến Bình Thuận, Nậm Lầu và Kim Bon, bức tranh nông - lâm nghiệp Sơn La đang hiện lên với gam màu tươi sáng. Những vùng đất từng bị xem là “khó”, nay đang hồi sinh nhờ đổi mới tư duy, phát huy nội lực và tận dụng hiệu quả chính sách hỗ trợ của Chương trình MTQG 1719 và các chương trình, dự án giảm nghèo bền vững.

Phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, gắn với du lịch, dịch vụ, bảo vệ rừng và giữ gìn bản sắc văn hóa đó chính là con đường để Sơn La vươn lên bền vững, để “đất khó” trở thành “vùng đất giàu tiềm năng”, và để mỗi mùa gieo trồng hôm nay đều là mùa của niềm tin và khát vọng.