Theo nội dung vụ án, năm 2011, gia đình bà Hồ Thị Tích (trú tại phường Nghĩa Tân, thị xã Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông) nợ Ngân hàng NN&PTNT tỉnh Đắk Nông 400 triệu đồng nhưng không có tiền trả. Lúc này, bà Nguyễn Thị Hiền (trú tại tỉnh Bình Định) đã giúp cho chị Phạm Thị Hiền (là con gái của bà Tích và ông Phạm Hữu Phát) làm ăn, hứa cho gia đình bà Tích vay 400 triệu đồng để trả nợ với điều kiện phải ủy quyền cho bà Hiền trả nợ tại ngân hàng và xóa đăng ký thế chấp.
Sau đó, bà Hiền nói với bà Tích và ông Phát đến Phòng công chứng số 1 tỉnh Đắk Nông ký giấy ủy quyền để thuận tiện xử lý công việc. Tại đây, bà Tích đã điểm chỉ mà không được ai đọc cho nghe để biết nội dung hợp đồng là gì vì bà Tích không biết chữ. Một thời gian sau, bà Hiền cho người đuổi bà Tích và ông Phát ra khỏi nhà. Lúc đó, bà Tích mới biết hợp đồng mà bà đã điểm chỉ ngày 16/6/2011 tại Phòng công chứng số 1 tỉnh Đắk Nông là hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho ông Nguyễn Kế Hưng với số tiền chuyển nhượng trong hợp đồng là 400 triệu đồng.
    |
 |
| Trụ sở Toà án nhân dân tỉnh Đắk Nông. |
Ngày 21/5/2018, bà Tích đã khởi kiện yêu cầu TAND tỉnh Đắk Nông hủy Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất lập ngày 16/6/2011 giữa bà Tích và ông Phát với ông Nguyễn Kế Hưng đối với thửa đất số 50, tờ bản đồ số 23 theo GCNQSDĐ số AD 035649 do UBND thị xã Gia Nghĩa cấp ngày 01/12/2005 cho bà Tích và ông Phát, với lý do hợp đồng này vô hiệu do giả tạo, có sự lừa dối.
Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Hiền (đồng thời là người đại diện theo ủy quyền của ông Nguyễn Kế Hưng) lại cho rằng, giữa bà và bà Phạm Thị Hiền (con gái ông Phát và bà Tích) có mối quan hệ quen biết nhau. Bà Phạm Thị Hiền có nợ tiền bà Nguyễn Thị Hiền nhưng không có khả năng trả nợ. Ông Phát và bà Tích đồng ý cấn trừ nợ cho con gái bằng thửa đất mà ông Phát và bà Tích đang thế chấp bảo đảm cho khoản vay 400 triệu đồng tại Ngân hàng NN&PTNT tỉnh Đắk Nông nếu bà lấy được GCNQSDĐ ra khỏi ngân hàng. Theo đó, ngày 16/6/2011, ông Phát và bà Tích cùng ông Hưng (là người đứng tên cho bà Nguyễn Thị Hiền) lập hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng thửa đất trên với giá ghi trong hợp đồng là 400 triệu đồng. Tuy nhiên, giá thực của hợp đồng là 4,3 tỉ đồng, trong đó bà đã đưa cho ông Phát và bà Tích 410 triệu đồng để trả nợ gốc và lãi cho ngân hàng nhằm lấy GCNQSDĐ ra khỏi ngân hàng; cấn trừ nợ cho chị Phạm Thị Hiền 3,69 tỉ đồng, còn lại 200 triệu đồng bà đã giao cho ông Phát và bà Tích vào ngày 15/6/2011.
Quá trình giải quyết vụ án, TAND tỉnh Đắk Nông đã đưa vụ án ra xét xử và đã ra Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự sơ thẩm số 12/2018/QĐST-DS ngày 29/11/2018 với lý do thời hiệu khởi kiện đã hết nên không xem xét các yêu cầu của nguyên đơn.
Thông qua công tác kiểm sát, ngày 6/12/2018, Viện trưởng VKSND tỉnh Đắk Nông đã ban hành quyết định kháng nghị phúc thẩm, đề nghị TAND cấp cao tại TP HCM xét xử phúc thẩm theo hướng huỷ quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự nêu trên, giao hồ sơ vụ án về TAND tỉnh Đắk Nông xét xử lại theo thủ tục chung.
Trên cơ sở kháng nghị của Viện trưởng VKSND tỉnh Đắk Nông, đến ngày 26/6/2019, TAND cấp cao tại TP HCM đã ban hành Quyết định số 257/2019/QĐ-PT về việc giải quyết việc kháng cáo, kháng nghị đối với quyết định đình chỉ giải quyết vụ án.
Theo TAND cấp cao tại TP HCM, Tòa án cấp sơ thẩm chưa làm rõ được các nội dung mà lời khai của các bên đương sự còn có sự mâu thuẫn như trên. Trong trường hợp này, cần phải tiến hành thủ tục lấy lời khai của bà Phạm Thị Hiền (con gái của bà Tích và ông Phát) để làm rõ về những nội dung, vấn đề mà các bên đương sự đã trình bày liên quan đến bà Phạm Thị Hiền; tiến hành đối chất đối với các bên. Mặc dù, Tòa án cấp sơ thẩm đã có quyết định ủy thác thu thập chứng cứ cho TAND huyện Hoài Ân (tỉnh Bình Định) tiến hành lấy lời khai bà Phạm Thị Hiền, nhưng chưa có kết quả.
Từ đó, TAND cấp cao tại TP HCM cho rằng, việc thu thập chứng cứ của Tòa án cấp sơ thẩm chưa được thực hiện đầy đủ, nên chưa đủ cơ sở để xác định khi các bên xác lập hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất lập ngày 16/6/2011 có thuộc trường hợp xác lập hợp đồng giả tạo hay không. Trong trường hợp các bên xác lập hợp đồng giả tạo thì hợp đồng giả tạo vô hiệu theo quy định tại Điều 124 của Bộ luật Dân sự năm 2015.
Tại khoản 3 Điều 132 của Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định: Đối với giao dịch dân sự quy định tại Điều 123 và Điều 124 của Bộ luật này thì thời hiệu yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch dân sự không bị hạn chế.
Vì vậy, việc Tòa án cấp sơ thẩm quyết định đình chỉ giải quyết vụ án với lý do thời hiệu khởi kiện đối với hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Phát và bà Tích với ông Hưng đã hết, là chưa đủ căn cứ, ảnh hưởng tới quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự.
Do đó, TAND cấp cao tại TP HCM thống nhất với quan điểm đề nghị của Kiểm sát viên tham gia tại phiên họp và chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng VKSND tỉnh Đắk Nông; chấp nhận kháng cáo của bà Tích, hủy Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự ngày 29/11/2018 của TAND tỉnh Đắk Nông và chuyển hồ sơ vụ án cho TAND tỉnh Đắk Nông để tiếp tục giải quyết vụ án theo quy định.