Bị đơn kháng cáo, Viện kiểm sát kháng nghị bản án sơ thẩm

Nội dung vụ án thể hiện, ngày 7/1/2020, Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (gọi tắt là Ngân hàng - là nguyên đơn trong vụ án) và ông Trần Văn Chi ký Hợp đồng cho vay hạn mức số LN73.3012/2019-HĐCVHM/NHCT200 số tiền 2 tỉ đồng. Để đảm bảo khoản vay, giữa Ngân hàng và ông Chi, bà Nguyễn Thị Vân Anh, bà Vũ Thị Xuyến đã ký Hợp đồng thế chấp tài sản số LN73.1601/2018/HĐBĐ/NHCT200, tài sản thế chấp gồm quyền sử dụng thửa đất số 221, 238, tờ bản đồ số 24, diện tích 665,2m2 (địa chỉ tại thôn Bắc Lệ, xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng) và tài sản gắn liền với đất là nhà ở cấp III (2,5 tầng) được cấp GCNQSDĐ mang tên hộ ông Chi, được chứng thực ngày 17/1/2018 của UBND xã Tân Thành; ngày 18/1/2018 đăng ký thế chấp tại Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai huyện Hữu Lũng.

Sau đó, do vợ chồng ông Chi không trả được nợ gốc và lãi đúng cam kết trong hợp đồng tín dụng nên Ngân hàng đã chuyển toàn bộ dư nợ gốc sang nợ quá hạn. Tiếp đó, Ngân hàng khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết buộc vợ chồng ông Chi phải thanh toán số tiền còn nợ tính đến ngày 28/9/2022 là 2.423.798.147 đồng. Trường hợp vợ chồng ông Chi không trả số nợ trên, đề nghị Tòa án tuyên Ngân hàng có quyền yêu cầu Cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền kê biên, phát mại tài sản bảo đảm để thu hồi nợ.

leftcenterrightdel
 Quang cảnh một phiên tòa xét xử rút kinh nghiệm vụ án kinh doanh thương mại. (Ảnh minh hoạ)

Bị đơn trong vụ án là vợ chồng ông Trần Văn Chi, bà Nguyễn Thị Vân Anh do ông Nguyễn Đức Hạnh là người đại diện theo ủy quyền cho rằng, năm 2015, vợ chồng ông bà vay Ngân hàng lần lượt số tiền 800 triệu đồng, 1,2 tỉ đồng và đã thực hiện xong nghĩa vụ trả nợ. Đến năm 2020, ông bà tiếp tục vay 2 tỉ đồng của Ngân hàng. Do ảnh hưởng dịch bệnh COVID-19 nên ông bà không có khả năng trả nợ, dẫn đến vi phạm cam kết với Ngân hàng. Ngân hàng yêu cầu ông bà trả nợ và đồng ý cho ông bà tự xử lý tài sản thế chấp để trả nợ. Ông bà đã chủ động tìm người mua tài sản, lúc này ông bà mới phát hiện tài sản thế chấp có sự tranh chấp với thửa đất số 222, tờ bản đồ số 24, diện tích 80m2, chủ sử dụng đất là bà Trần Thị Hậu (chị gái ông Chi) được UBND huyện Hữu Lũng cấp GCNQSDĐ ngày 30/9/2004. Sau đó, bà Hậu bán cho vợ chồng ông Hoàng Văn Cường và bà Phan Thị Thuý Liễu. 

Cũng theo phản ánh của bị đơn, năm 2014, do thửa đất 222 của bà Hậu nằm xen giữa thửa đất 221 và 238 nên ông Chi và bà Hậu tự thỏa thuận đổi đất với nhau, việc đổi đất không lập văn bản, không làm thủ tục đăng ký biến động. Sau khi đổi đất, ông Chi và bà Hậu đã xây nhà, sử dụng ổn định đến nay. Khi ký kết hợp đồng thế chấp, Ngân hàng không thẩm định tài sản bảo đảm nên không phát hiện tài sản thế chấp đang tranh chấp. Khi phát hiện sai sót ông, bà đã chủ động liên hệ với Ngân hàng yêu cầu phối hợp cho ông bà hoàn thiện hồ sơ đăng ký biến động thửa đất để đủ điều kiện chuyển nhượng, nhưng do không nhận được sự hợp tác nên ông bà không bán được tài sản. Ông bà nhất trí trả nợ theo hợp đồng tín dụng, không nhất trí với yêu cầu Tòa án tuyên Ngân hàng có quyền yêu cầu Cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền kê biên, phát mại tài sản bảo đảm để thu hồi nợ.

Tại Bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm số 02/2022/KDTM-ST ngày 28/9/2022 của TAND huyện Hữu Lũng đã quyết định chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Ngân hàng; buộc vợ chồng ông Chi phải có nghĩa vụ liên đới thanh toán cho Ngân hàng số tiền tính đến ngày 26/9/2022 là 2.423.798.147 đồng. Trường hợp vợ chồng ông Chi không thực hiện nghĩa vụ trả nợ hoặc trả nợ không đầy đủ thì Ngân hàng có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền phát mại tài sản đã thế chấp thuộc thửa 221, 238, tờ bản đồ 24, diện tích 665,2m2.

Sau phiên toà sơ thẩm, ông Nguyễn Đức Hạnh là đại diện theo ủy quyền của bị đơn đã có đơn kháng cáo toàn bộ Bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm nêu trên; ông Hoàng Văn Cường và bà Phan Thị Thuý Liễu kháng cáo một phần của Bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm, theo đó đề nghị không chấp nhận yêu cầu của Ngân hàng về việc xử lý tài sản thế chấp theo Hợp đồng thế chấp tài sản số LN73.1601/2018/HĐBĐ/NHCT200. Ngày 13/10/2022, VKSND huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn cũng đã ban hành Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 02/QĐ-VKS-KDTM đối với Bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm nêu trên.

Nhiều vi phạm về tố tụng

Căn cứ các tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án, VKSND huyện Hữu Lũng cho rằng Bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm số 02/2022/KDTM-ST ngày 28/9/2022 của TAND huyện Hữu Lũng đã có vi phạm về tố tụng. Cụ thể, về thu thập, đánh giá chứng cứ: Xác định tại Hợp đồng hạn mức ngày 7/1/2020, giữa Ngân hàng và ông Chi, bà Vân Anh đã ký hợp đồng tín dụng hạn mức vay số tiền 2 tỉ đồng, kể từ ngày 7/1/2020 đến hết ngày 7/1/2021, do đã quá thời hạn vay theo hợp đồng nhưng ông Chi, bà Vân Anh không trả được nợ nên Ngân hàng khởi kiện yêu cầu ông bà trả nợ gốc và lãi. Bản án sơ thẩm đã xử chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Ngân hàng, buộc ông Chi, bà Vân Anh trả nợ gốc và nợ lãi cho Ngân hàng là có căn cứ.

leftcenterrightdel
 Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 02/QĐ-VKS-KDTM của VKSND huyện Hữu Lũng đối với Bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm. 

Đối với yêu cầu khởi kiện xử lý tài sản đảm bảo của Ngân hàng trong trường hợp vợ chồng Chi không trả được nợ, theo Điều 5 hợp đồng tín dụng cho vay hạn mức ngày 7/1/2020 có nội dung dẫn chiếu Hợp đồng thế chấp số LN73.1601/2018/HĐBĐ/NHCT200, chứng thực ngày 17/1/2018 tại UBND xã Tân Thành, được đăng ký thế chấp tại Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai huyện Hữu Lũng, ký kết giữa Ngân hàng với ông Chi, bà Vân Anh, bà Vũ Thị Xuyến (mẹ ông Chi), tài sản thế chấp gồm quyền sử dụng đất thửa số 221, 238, tờ bản đồ số 24, diện tích 665,2m2 và tài sản gắn liền với đất là nhà ở cấp III (2,5 tầng). 

Quá trình giải quyết vụ án, Tòa án sơ thẩm đã tiến hành xem xét thẩm định, trích đo đối với nhà, đất thế chấp, xác định trên thửa 238 (của gia đình ông Chi) bà Hậu xây nhà trên đất từ năm 2014, diện tích 139m2 hiện nay ông Cường, bà Liễu đang sử dụng; trên thửa đất 222 của vợ chồng ông Cường, bà Liễu có 16m2 nhà cấp III của ông Chi, bà Vân Anh xây sang. Theo trình bày của ông Chi, năm 2014 ông và bà Hậu (chị gái) có đổi đất cho nhau, sau khi đổi đã xây nhà sử dụng đến nay nhưng chưa điều chỉnh, đăng ký biến động trên GCNQSDĐ, sau đó năm 2019 bà Hậu chuyển nhượng lại nhà đất cho ông Cường, bà Liễu, khi mua vợ chồng ông Cường không biết việc đổi đất như ông Chi trình bày. Ông Cường, bà Liễu yêu cầu ông Chi có trách nhiệm trả nợ Ngân hàng và lấy GCNQSDĐ về để hai gia đình đi điều chỉnh, đăng ký biến động theo hiện trạng sử dụng.

Như vậy, theo kết quả xem xét thẩm định tại chỗ và trích đo địa chính, xác định thực trạng sử dụng thửa đất thế chấp và tài sản trên đất với GCNQSDĐ còn có mâu thuẫn, chưa được làm rõ, nhưng bản án sơ thẩm đã quyết định chấp nhận yêu cầu xử lý tài sản đảm bảo là thửa đất số 221, 238, tờ bản đồ số 24, diện tích 665,2m2 trên đất có phần công trình nhà của ông Cường, bà Liễu là không đảm bảo, ảnh hưởng đến quyền lợi của ông Cường, bà Liễu.

Đồng thời, thửa 222 vợ chồng ông Cường, bà Liễu đã ký Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất để vay vốn tại Ngân hàng Liên Việt, việc xử lý tài sản đảm bảo của ông Chi, bà Vân Anh sẽ ảnh hưởng đến tài sản nhà đất của ông Cường, bà Liễu đang thế chấp tại Ngân hàng Liên Việt. Tòa án sơ thẩm cũng chưa thu thập tài liệu liên quan đến việc thế chấp nhà, đất thuộc thửa 222 tại Ngân hàng Liên Việt, nhưng đã chấp nhận yêu cầu xử lý tài sản đảm bảo của Ngân hàng Công thương là chưa đảm bảo, ảnh hưởng đến quyền lợi của Ngân hàng Liên Việt. Đồng thời, bản án sơ thẩm chấp nhận yêu cầu xử lý tài sản đảm bảo của Ngân hàng khi ông Chi, bà Vân Anh không trả được nợ là chưa đảm bảo và mâu thuẫn với phần nhận định, khó khăn cho việc thi hành án.

Từ những phân tích nêu trên, VKSND huyện Hữu Lũng khẳng định, bản án sơ thẩm xử chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Ngân hàng về việc xử lý tài sản thế chấp để thu hồi nợ là chưa đảm bảo, vi phạm việc thu thập, đánh giá chứng cứ theo quy định tại khoản 2 Điều 97, Điều 108 Bộ luật Tố tụng dân sự.

Đối với việc xác định người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, theo Viện kiểm sát, quá trình giải quyết vụ án ông Cường, bà Liễu trình bày, nhà, đất thuộc thửa 222 hiện ông bà đang thế chấp tại Ngân hàng Liên Việt, việc xử lý tài sản đảm bảo của ông Chi, bà Vân Anh ảnh hưởng đến đất và công trình nhà trên đất ông Cường, bà Liễu đang thế chấp tại Ngân hàng nhưng khi giải quyết vụ án, Tòa án cấp sơ thẩm không xác định Ngân hàng Liên Việt là người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan và đưa vào tham gia tố tụng là thiếu sót, không đúng quy định tại khoản 4 Điều 68 Bộ luật Tố tụng dân sự.

Ngoài ra, bản án còn có thiếu sót, như ngày 28/9/2022 Tòa án sơ thẩm tuyên bản án, khi quyết định vợ chồng ông Chi, bà Vân Anh liên đới trả nợ cho Ngân hàng tính đến ngày 28/9/2022 và kể từ ngày 29/9/2022 phải tiếp tục chịu lãi đối với khoản tiền chưa trả theo hợp đồng tín dụng đã ký kết. Tuy nhiên, trong mục 1.1 phần 1 của bản án sơ thẩm lại quyết định vợ chồng ông Chi, bà Vân Anh phải có nghĩa vụ liên đới trả nợ cho Ngân hàng đến ngày 26/9/2022 và quyết định kể từ ngày 29/9/2021 ông Chi, bà Vân Anh phải tiếp tục chịu lãi đối với khoản tiền chưa trả theo hợp đồng tín dụng đã ký kết là chưa chính xác.

Từ những phân tích trên, VKSND huyện Hữu Lũng đã kháng nghị toàn bộ Bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm số 02/2022/KDTM-ST ngày 28/9/2022 của TAND huyện Hữu Lũng; đồng thời, đề nghị TAND tỉnh Lạng Sơn xử phúc thẩm vụ án theo hướng hủy bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm nêu trên.

P.V