Mới đây, qua kiểm sát việc giải quyết 2 vụ án dân sự sơ thẩm do TAND tỉnh Bắc Giang thụ lý giải quyết, VKSND tỉnh Bắc Giang thấy có một số vi phạm, thiếu sót khi cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ).

leftcenterrightdel
 VKSND tỉnh Bắc Giang tổ chức tọa đàm Góp ý dự thảo Luật Đất đai. (Ảnh minh họa)

Từ cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chồng lấn

Cụ thể, vụ án “Tranh chấp quyền sử dụng đất” giữa nguyên đơn bà Phạm Thị L. với bị đơn anh Lưu Văn Q. Theo Bản án dân sự sơ thẩm số 25/2023/DS-ST ngày 6/9/2023, ngày 19/5/1997, UBND huyện Yên Dũng có Quyết định số 205/QĐ-UBND về việc cấp GCNQSDĐ đất ở cho các hộ dân xã Cảnh Thụy, huyện Yên Dũng, danh sách kèm theo Quyết định số 205 có tên ông Lưu Văn Đ.; sổ địa chính thể hiện, thửa đất số 75, tờ bản đồ số 20, diện tích 578m2, mục đích sử dụng là đất ao, mang tên ông Lưu Văn Đ.

Ngày 3/6/2014, UBND huyện Yên Dũng đã cấp GCNQSDĐ số BU 604299 cho ông Lưu Viết Ch., bà Phạm Thị L. đối với thửa đất số 210a2, tờ bản đồ số 40 diện tích 138,35m2 đất ở. Tuy nhiên, theo lời khai của các đương sự, bản đồ địa chính năm 1992 và năm 2007 đều thể hiện thửa đất số 75, 210a2 là đất ao, chưa chuyển đổi mục đích sử dụng sang đất ở. Đại diện UBND huyện Yên Dũng và cán bộ địa chính xã Cảnh Thụy xác định, trong số diện tích 138,35m2 của thửa đất số 210a2 có khoảng 48m2 thuộc thửa đất số 75 đã cấp GCNQSDĐ cho ông Lưu Văn Đ. năm 1997.

Như vậy, việc cấp GCNQSDĐ đất ở cho ông Lưu Văn Đ. và ông Lưu Viết Ch., bà Phạm Thị L. khi đất ao chưa thực hiện việc chuyển đổi mục đích sử dụng sang đất ở; cấp GCNQSDĐ cho ông Ch., bà L. đã chồng lấn lên một phần diện tích đất đã cấp cho hộ ông Đ. Đồng thời, không có tài liệu thể hiện đã chỉnh lý biến động GCNQSDĐ đã cấp cho ông Đ. là không đúng trình tự, thủ tục quy định tại Điều 135, Nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004 của Chính phủ quy định về thi hành Luật Đất đai năm 2003; điểm đ, khoản 1 và khoản 4, Điều 36 Luật Đất đai năm 2003. Điều này dẫn đến việc Tòa án phải quyết định hủy một phần quyết định số 205/QĐ-UBND ngày 19/5/1997 của UBND huyện Yên Dũng về việc cấp GCNQSDĐ cho ông Lưu Văn Đ. và hủy GCNQSDĐ số BU 604299 ngày 3/6/2014 do UBND huyện Yên Dũng cấp cho ông Lưu Viết Ch., bà Phạm Thị L. đối với thửa đất số 210a2, tờ bản đồ số 40 diện tích 138,35m2 đất ở.

Đến cấp GCNQSDĐ không đúng trình tự, thủ tục

“Tranh chấp quyền sử dụng đất, tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất” giữa nguyên đơn anh Dương Văn Kh. với bị đơn bà Dương Thị D. Theo Bản án dân sự sơ thẩm số 21/2023/DS-ST ngày 28/8/2023, ngày 28/6/1999, UBND huyện Yên Dũng cấp GCNQSDĐ cho hộ bà Dương Thị D, diện tích 3.456m2 đất nông nghiệp (trong đó có thửa số 452(2), tờ bản đồ số 13, diện tích 432m2, tại thôn Sy, xã Nội Hoàng, huyện Yên Dũng).

Ngày 6/11/2002, bà D. đã ký giấy chuyển nhượng cho ông Dương Văn Q. diện tích 432m2 tại thửa số 452(2). Sau khi nhận chuyển nhượng, đến khoảng năm 2011, ông Q. đã xây dựng nhà cấp 4, công trình phụ và đào ao sử dụng đến nay.

Đến ngày 26/12/2002, UBND huyện Yên Dũng cấp GCNQSDĐ số X002463 cho hộ bà D., diện tích 377m2 đất thổ cư tại thôn Sy, xã Nội Hoàng, huyện Yên Dũng (giấy chứng nhận không ghi số thửa, số tờ bản đồ). Đại diện UBND huyện Yên Dũng và đại diện UBND xã Nội Hoàng đều có quan điểm trình bày thửa đất có diện tích 377m2 đúng là thửa đất số 452(2) diện tích 432m2 đất nông nghiệp đã được UBND huyện Yên Dũng cấp GCNQSDĐ cho hộ bà D. ngày 28/6/1999.

UBND xã Nội Hoàng, UBND huyện Yên Dũng và Văn phòng đăng ký đất đai huyện Yên Dũng đã cung cấp hồ sơ cấp 2 GCNQSDĐ. Tuy nhiên, hồ sơ không có đơn xin đăng ký biến động đất đai, không có quyết định về việc chuyển mục đích sử dụng đất, thông báo về việc chỉnh lý biến động hồ sơ địa chính, không có tài liệu gì thể hiện được miễn nộp phí chuyển đổi mục đích hay phải nộp phí chuyển đổi mục đích sử dụng đất.

Theo lời khai của ông Q., ông đã làm thủ tục chuyển mục đích sử dụng từ đất trồng lúa sang đất thổ cư, ông có nộp tiền thuế chuyển đổi mục đích sử dụng (không có tài liệu, chứng cứ chứng minh), ông là người đi làm các thủ tục để UBND huyện Yên Dũng cấp GCNQSDĐ ngày 26/12/2002 mang tên hộ bà D. Còn bà D. khai, bà không làm thủ tục chuyển mục đích sử dụng của thửa đất 452(2) sang đất thổ cư, đơn đăng ký quyền sử dụng đất không phải là chữ ký của bà, bà không biết đến GCNQSDĐ đối với diện tích 377m2.

UBND huyện Yên Dũng cấp GCNQSDĐ ngày 26/12/2002 đối với diện tích 377m2, nhưng không thực hiện việc chỉnh lý số diện tích đất này trong GCNQSDĐ đã cấp cho hộ bà D. vào ngày 28/6/1999.

Như vậy, việc cấp GCNQSDĐ ngày 26/12/2002 mang tên hộ bà Dương Thị D. đối với diện tích 377m2 đất thổ cư là không đúng trình tự, thủ tục, không đúng diện tích và đối tượng, vi phạm quy định về thủ tục đăng ký đất đai được quy định tại Chương 3, Thông tư số 1990/2001/TT-TCĐC ngày 30/11/2001 của Tổng cục Địa chính. Vi phạm này dẫn đến tranh chấp quyền sử dụng đất giữa các đương sự và Tòa án phải giải quyết hủy GCNQSDĐ do UBND huyện Yên Dũng cấp ngày 26/12/2002 mang tên hộ bà D. đối với diện tích 377m2 đất thổ cư.

Viện kiểm sát kiến nghị phòng ngừa vi phạm

Từ các vụ án cho thấy, những vi phạm về trình tự, thủ tục khi cấp GCNQSDĐ là một trong những nguyên nhân dẫn đến tranh chấp giữa các đương sự, dẫn đến Tòa án phải hủy các GCNQSDĐ đã cấp cho các hộ dân, ảnh hưởng đến quyền sử dụng đất và có thể dẫn đến những khó khăn khi xem xét, giải quyết tranh chấp cũng như cấp lại GCNQSDĐ cho các hộ dân sau này.

Việc Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai huyện Yên Dũng thực hiện chưa đúng quy định về công tác lưu trữ, bảo quản hồ sơ địa chính là vi phạm quy định tại Điều 23, Điều 29, Điều 30 Thông tư số 24/2014/TT-BTNMT ngày 19/5/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, gây khó khăn cho việc thu thập tài liệu, chứng cứ để làm căn cứ giải quyết vụ án của Tòa án, ảnh hưởng trực tiếp đến việc khai thác, cung cấp thông tin khi giải quyết tranh chấp.

Để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh để phòng ngừa vi phạm trong việc lập hồ sơ cấp GCNQSDĐ nói riêng và công tác quản lý nhà nước về đất đai nói chung; nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về đất đai tại địa phương; đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho người dân; hạn chế thấp nhất việc phát sinh các tranh chấp, khiếu kiện liên quan đến đất đai, Viện trưởng VKSND tỉnh Bắc Giang đã kiến nghị Chủ tịch UBND huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang, tăng cường chỉ đạo quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm quy định của pháp luật liên quan đến quản lý đất đai; nâng cao hiệu quả hòa giải ở cơ sở đối với các tranh chấp đất đai trên địa bàn. 

Chỉ đạo chính quyền xã và các đơn vị có liên quan thực hiện quản lý đối với diện tích đất đã bị hủy GCNQSDĐ theo bản án; đồng thời, hướng dẫn các hộ dân đủ điều kiện thực hiện thủ tục cấp GCNQSDĐ để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của chủ sử dụng đất, nâng cao hiệu quả quản lý đất đai theo quy định của pháp luật.

Cùng với đó, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện công tác quản lý đất đai, công tác lập hồ sơ, cấp giấy GCNQSDĐ của các đơn vị có liên quan. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật đất đai đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân trên địa bàn.

Minh Nhật