Thụ lý vụ án khi đối tượng khởi kiện không còn
Nội dung vụ án bắt nguồn từ đơn khởi kiện của các ông, bà Bùi Thị H, Bùi Thị Thu V, Bùi Văn Đ1. và Bùi Văn Đ2. Họ yêu cầu Tòa án giải quyết các vấn đề sau: Hủy Quyết định số 2420/QĐ-UBND ngày 1/12/2016 của UBND huyện ĐH, tỉnh LA về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông Bùi Văn Đ. và bà Nguyễn Kim Th; Hủy hai Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số CE155803 và CE155804 do UBND huyện ĐH cấp cho ông Bùi Văn Đ. và bà Nguyễn Kim Th. vào ngày 1/12/2016 và Hủy các phần nội dung cập nhật biến động trên hai giấy chứng nhận này, thể hiện việc chuyển nhượng cho ông Đinh Văn H. vào năm 2017.
Lý do khởi kiện là những người này cho rằng thửa đất số 61, tờ bản đồ số 7, diện tích 5.059m2, có nguồn gốc là của ông Bùi Văn K. và bà Nguyễn Thị Ngh. Sau khi ông bà qua đời, các con cháu tự quản lý phần đất đã được chia theo nội bộ gia đình. Việc ông Bùi Văn Đ. và bà Nguyễn Kim Th. kê khai nguồn gốc đất do ông bà để lại để được cấp Giấy chứng nhận là không có cơ sở, vì không có giấy tờ chứng minh việc cho, tặng hay phân chia thừa kế. Do đó, việc ông Đ. và bà Th. chuyển nhượng cho ông Đinh Văn H. cũng là không đúng quy định pháp luật.
    |
 |
| Kinh nghiệm rút ra từ một vụ án hành chính liên quan đến đất đai. (Ảnh: AI vẽ) |
Ngày 2/2/2024, TAND tỉnh LA đã ban hành bản án sơ thẩm chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện, tuyên hủy Quyết định số 2420/QĐ-UBND, hủy các Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số CE155803 và CE155804, cùng với các nội dung cập nhật biến động liên quan đến ông Đinh Văn H.
Tuy nhiên, sau khi xét xử sơ thẩm, Ngân hàng Thương mại cổ phần KL đã có đơn đề nghị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm. Viện trưởng VKSND cấp cao tại TP Hồ Chí Minh (nay là Viện phúc thẩm 3) đã ban hành Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm. Ngày 20/5/2025, Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao đã chấp nhận kháng nghị và quyết định hủy bản án sơ thẩm, giao hồ sơ vụ án cho TAND tỉnh LA để xét xử lại.
Theo Viện phúc thẩm 3, một trong những sai phạm nghiêm trọng nhất của Tòa án cấp sơ thẩm là thụ lý và giải quyết vụ án khi đối tượng khởi kiện không còn giá trị pháp lý. Theo quy định tại khoản 2 Điều 106 Luật đất đai năm 2013 và khoản 3 Điều 87 Nghị định số 43/2014/NĐ-CP của Chính phủ, khi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mới được cấp, các giấy chứng nhận cũ sẽ không còn giá trị pháp lý.
Bỏ lọt người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan
Bên cạnh sai sót về đối tượng khởi kiện, Tòa án sơ thẩm còn mắc hai sai phạm nghiêm trọng khác, đó là xác định sai người bị kiện và không đưa những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan vào tham gia tố tụng.
Thời điểm Tòa án cấp sơ thẩm giải quyết vụ án, ông Đàng Văn Th. đang là người được cấp Giấy chứng nhận mới, đồng thời tài sản này đang được thế chấp tại ngân hàng. Tuy nhiên, Tòa án đã không xác minh, thu thập chứng cứ để xác định tình trạng pháp lý hiện tại của đất đai. Tòa án cũng không đưa Sở Tài nguyên và Môi trường, ngân hàng, ông Đàng Văn Th. và bà Lưu Thị T. vào tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Hậu quả của sai phạm này là Tòa án chỉ tuyên hủy các Giấy chứng nhận cũ và phần cập nhật sang tên ông H, mà không xem xét giải quyết đối với Giấy chứng nhận mới đã cấp cho ông Th. và đang được thế chấp tại ngân hàng. Điều này không chỉ làm cho vụ án không được giải quyết triệt để mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của Ngân hàng Thương mại Cổ phần KL, ông Th. và bà T. Sai phạm này là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng theo quy định của Luật Tố tụng hành chính 2015.
Theo Viện phúc thẩm 3, từ vụ án này, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm quý báu cho các cơ quan tiến hành tố tụng, đặc biệt là trong lĩnh vực giải quyết các vụ án hành chính liên quan đến đất đai.
Thứ nhất, xác định đúng người bị kiện là điều kiện tiên quyết để bảo đảm vụ án được giải quyết một cách đúng đắn, công bằng, tiết kiệm thời gian và chi phí tố tụng, đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan.
Thứ hai, việc xác định đúng tình trạng pháp lý của tài sản là bắt buộc để giải quyết vụ án một cách triệt để. Tòa án phải tiến hành xác minh toàn diện quá trình biến động của đất đai chứ không chỉ dừng lại ở việc yêu cầu cung cấp hồ sơ liên quan đến một giai đoạn cụ thể. Việc bỏ qua các giao dịch phát sinh sau đó sẽ dẫn đến việc bỏ lọt các chủ thể có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan.
Bài học từ vụ án này cho thấy, trong công tác kiểm sát giải quyết các vụ án hành chính, VKSND cấp cao (nay là Viện phúc thẩm) đã phát hiện kịp thời những sai phạm, bảo vệ sự đúng đắn của pháp luật.