Nền tảng chính trị - xã hội và yêu cầu mới từ giai đoạn 2026 - 2030
Điện Biên là tỉnh biên giới có cơ cấu dân tộc phong phú, đời sống tôn giáo đa dạng và nhiều địa bàn vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn. Trong bối cảnh Chính phủ và Quốc hội đang hoàn thiện cơ chế tích hợp ba Chương trình Mục tiêu quốc gia cho chu kỳ 2026 - 2030, tinh thần chỉ đạo mới từ Phó Thủ tướng Thường trực yêu cầu các địa phương phải xóa bỏ tình trạng chồng chéo, lồng ghép hiệu quả nguồn lực, tăng phân cấp và đặc biệt nhấn mạnh vai trò của cơ quan quản lý Nhà nước trên các lĩnh vực nhạy cảm như dân tộc, tôn giáo.
Ở Điện Biên, điều này càng mang ý nghĩa chiến lược bởi đây là địa bàn có tôn giáo phát triển đan xen văn hóa dân tộc; bất kỳ chính sách nào muốn đi vào cuộc sống đều phải xuất phát từ sự đồng thuận của cộng đồng. Chính vì vậy, quản lý Nhà nước về tôn giáo trở thành trụ cột quan trọng trong tổ chức triển khai chương trình, bảo đảm ổn định xã hội, tạo môi trường thuận lợi cho phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội.
    |
|
| Bản Na Lại, Luân Giói, xã Mường Luân, Điện Biên. |
Bộ máy quản lý mới, động lực tạo chuyển biến
Năm 2024, tỉnh Điện Biên thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy phù hợp mô hình chính quyền đô thị 2 cấp và thành lập Sở Dân tộc và Tôn giáo, một trong những địa phương đi đầu cả nước. Mô hình “một đầu mối - hai nhiệm vụ” giúp công tác tôn giáo không còn tách rời khỏi chương trình phát triển dân tộc, mà trở thành mạch liên kết mềm, gắn kết các chính sách MTQG với nhu cầu văn hóa, tâm linh, sinh hoạt tín ngưỡng của cộng đồng.
Cơ quan này hiện đảm nhiệm về Tham mưu chiến lược cho UBND tỉnh; Phối hợp chặt chẽ với lực lượng Biên phòng, Công an, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức tôn giáo; Hướng dẫn chuyên môn cho cấp huyện, cấp xã; Giám sát việc thực thi các tiểu dự án của Chương trình 1719, Chương trình giảm nghèo và Chương trình nông thôn mới.
Đây là tiền đề giúp Điện Biên sớm hình thành cơ chế quản lý thống nhất và ổn định, tạo nên “trục liên kết” giữa chính quyền - tôn giáo - nhân dân, đặc biệt ở vùng biên giới, địa bàn trọng điểm về an ninh tôn giáo.
|
 |
| Nhiều mô hình phát triển sinh kế được hồi sinh, như: trồng mắc ca, cà phê chất lượng cao, lúa đặc sản; chăn nuôi đại gia súc gắn chế biến; du lịch cộng đồng gắn tín ngưỡng bản địa. |
Đồng thuận tôn giáo, nhân tố quyết định thành công của Chương trình MTQG
Hạ tầng thiết yếu lan tỏa tới thôn bản, nhờ sự điều phối tập trung, giai đoạn 2021 - 2025, các dự án đầu tư hạ tầng thiết yếu của Chương trình MTQG đã ưu tiên cho các xã đặc biệt khó khăn, thôn bản vùng cao, nơi đời sống tôn giáo và dân tộc gắn bó mật thiết. Nhiều tuyến đường liên bản, công trình nước sinh hoạt, điểm trường, trạm y tế, trung tâm văn hóa cộng đồng đã được xây mới hoặc nâng cấp, tạo điều kiện đi lại, khám chữa bệnh, học tập thuận lợi hơn.
Kinh tế có bước chuyển rõ nét, nhiều mô hình phát triển sinh kế được hồi sinh, như: trồng mắc ca, cà phê chất lượng cao, lúa đặc sản; chăn nuôi đại gia súc gắn chế biến; du lịch cộng đồng gắn tín ngưỡng bản địa.
Các mô hình này không chỉ mang lại thu nhập mà còn giúp gìn giữ bản sắc, nâng vị thế các cộng đồng dân tộc như Mông, Thái, Khơ Mú,… nơi có nhiều đồng bào có đạo sinh sống.
|
 |
| Lễ hội mừng măng mọc, tượng trưng cho sự khởi đầu của mùa sản xuất mới của các dân tộc miền núi phía Bắc Việt Nam, như Mảng, Xinh Mun, Kháng, Phù Lá, La Hủ, Khơ Mú. |
Chăm sóc sức khỏe, nâng cao chất lượng dịch vụ y tế gắn với nâng cao chất lượng sống cho người dân
Các trạm y tế xã vùng cao được đầu tư trang thiết bị, mở rộng tiêm chủng, truyền thông dinh dưỡng, phòng chống bệnh theo mùa. Hoạt động phối hợp giữa ngành y tế với các chức sắc tôn giáo giúp nâng tỷ lệ phụ nữ mang thai đi khám định kỳ, tăng số trẻ em tiếp cận dịch vụ y tế ban đầu, giảm tâm lý e ngại điều trị, nhất là tại cộng đồng có tín ngưỡng truyền thống.
Nhiều chương trình bảo tồn lễ hội truyền thống, khôi phục nghệ thuật dân gian, không gian sinh hoạt văn hóa - tôn giáo được lồng ghép vào dự án MTQG, tạo nền tảng cho “phát triển từ gốc”. Các chức sắc, chức việc, già làng, trưởng bản trở thành cầu nối trong vận động nhân dân thực hiện nếp sống văn minh, loại bỏ hủ tục, gìn giữ bản sắc gắn với pháp luật.
Thành công nổi bật trong vai trò quản lý Nhà nước về tôn giáo
Quản lý chặt, linh hoạt, mềm dẻo: Những năm gần đây, công tác quản lý tôn giáo ở Điện Biên chuyển từ “quản lý hành chính” sang “quản trị xã hội”, trong đó người dân là trung tâm, tôn giáo là nguồn lực xã hội quan trọng. Điều này giúp mọi hoạt động tôn giáo diễn ra đúng pháp luật, ổn định, hài hòa lợi ích Nhà nước, Giáo hội và Nhân dân.
|
 |
| Lớp tập huấn trộn thức ăn chăn nuôi tại Mường Nhé. Ảnh TTXVN |
Phát huy người có uy tín, “sợi dây mềm” gắn kết cộng đồng: Đội ngũ người có uy tín, chức sắc tôn giáo, trưởng bản, già làng được tỉnh huy động tham gia các tổ tự quản, tổ hòa giải, tổ an ninh thôn bản. Họ là lực lượng quan trọng trong tuyên truyền chủ trương mới, vận động đồng bào cùng tham gia giám sát các công trình MTQG.
Đổi mới công tác tuyên truyền, tiếp cận phù hợp tôn giáo, dân tộc: Thông tin chính sách MTQG được truyền tải bằng nhiều hình thức: tiếng Thái, Mông; video ngắn; sinh hoạt tôn giáo lồng ghép nội dung pháp luật; hội nghị chuyên đề cho chức sắc, người có uy tín. Cách làm này giúp người dân “hiểu đúng - làm đúng - giám sát đúng”.
|
 |
| Tỉnh Điện Biên luôn xác định đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực là “chìa khóa” mở đường, gắn đào tạo với nhu cầu thực tiễn, tạo nền tảng vững chắc để nâng cao dân trí, phát triển nhân lực và bồi dưỡng nhân tài phục vụ vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi. |
Thách thức mới và yêu cầu nâng tầm quản lý nhà nước về tôn giáo
Giai đoạn 2026 - 2030 đòi hỏi: Nâng trình độ số hóa hồ sơ tôn giáo và MTQG; Chống chồng chéo khi tích hợp ba chương trình; Tăng năng lực cán bộ tôn giáo cấp xã; Mở rộng mô hình “thiết chế cộng đồng xanh - an toàn - văn minh”; Dự báo sớm các vấn đề mới phát sinh tại vùng biên, vùng di cư, vùng có đạo phát triển nhanh.
Đây là giai đoạn cơ quan quản lý Nhà nước về tôn giáo phải chuyển mạnh sang quản trị hiện đại, lấy minh bạch, đồng thuận, kết nối liên ngành làm trọng tâm; Thể chế hóa chỉ đạo của Chính phủ, hoàn thiện cơ chế tích hợp 3 MTQG theo đặc thù tôn giáo dân tộc; Chuẩn hóa bộ tiêu chí “đồng thuận tôn giáo” trong đánh giá xã nông thôn mới, xã biên giới, xã đặc biệt khó khăn; Nâng chuẩn năng lực cán bộ tôn giáo, nhất là cấp xã, vùng biên; tập huấn pháp luật, hoà giải, truyền thông rủi ro, kỹ năng làm việc với chức sắc tôn giáo.
|
 |
| Công tác đào tạo nghề, dự bị đại học, đại học và sau đại học cho học sinh dân tộc thiểu số được tỉnh quan tâm thực hiện. Ảnh TTXVN |
Đồng thời, Ứng dụng mạnh chuyển đổi số, xây dựng cơ sở dữ liệu tôn giáo liên thông với nền tảng quản trị MTQG tỉnh; Huy động chức sắc, chức việc, người có uy tín tham gia hội đồng giám sát cộng đồng, tổ an ninh tự quản, tổ tuyên truyền chính sách; Lồng ghép văn hóa, tôn giáo vào phát triển du lịch cộng đồng, bảo tồn bản sắc, tạo sinh kế mới cho đồng bào.
Vai trò quản lý Nhà nước về tôn giáo tại Điện Biên không chỉ là “bảo đảm trật tự” mà là nguồn lực tạo đồng thuận, nâng cao chất lượng đời sống tinh thần và vật chất của đồng bào dân tộc thiểu số. Khi quản lý tôn giáo được thực hiện bài bản, khoa học, linh hoạt và nhân văn, thì Chương trình Mục tiêu quốc gia mới có thể triển khai bền vững, trúng đích, lan tỏa, đặt nền móng cho giai đoạn 2026 - 2030 phát triển mạnh mẽ hơn.