Cuối ngày 8/8, giờ Mỹ (sáng 9/8, giờ Việt Nam) một bản tin của Nhà Trắng cho biết, trước đó cùng ngày, Tổng thống Donald J. Trump đã đón tiếp Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev và Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan tại Nhà Trắng, nơi họ cùng ký một tuyên bố chung mang tính lịch sử về hòa bình sau nhiều thập kỷ xung đột đẫm máu với nhiều thương vong, bản tin viết, nhấn mạnh, đây là một thành tựu mang tính bước ngoặt cho ngoại giao quốc tế nhờ vai trò trung gian của Tổng thống Trump.
Hai nhà lãnh đạo Azerbaijan và Armenia cũng đã ký các thỏa thuận kinh tế song phương với Mỹ, khai phá tiềm năng to lớn của khu vực Nam Kavkaz về thương mại, vận tải, năng lượng, cơ sở hạ tầng và công nghệ, đồng thời tạo ra những cơ hội mới cho người dân và doanh nghiệp Mỹ.
    |
 |
| Tổng thống Mỹ Trump (giữa), Tổng thống Azerbaijan Aliyev (bên trái) và Thủ tướng Armenia Pashinyan ký thỏa thuận hòa bình tại Nhà Trắng, Washington, DC., ngày 8/8. Ảnh: Getty / Andrew Harnik. |
“Hơn 35 năm qua, Armenia và Azerbaijan đã trải qua một cuộc xung đột khốc liệt, gây ra biết bao đau khổ cho cả hai quốc gia. Nhiều nhà lãnh đạo đã cố gắng chấm dứt chiến tranh nhưng không thành công. Với thỏa thuận này, cuối cùng hòa bình đã được tạo dựng.”, Tổng thống Trump phát biểu.
“Đây là ngày mà người dân Azerbaijan sẽ ghi nhớ… Chúng ta sẽ lật sang trang mới, khép lại giai đoạn bế tắc, đối đầu và đổ máu, đồng thời mang lại một tương lai tươi sáng và an toàn cho con em chúng ta”, Tổng thống Azerbaijan Aliyev phát biểu, đồng thời cảm ơn và ca ngợi vai trò của Tổng thống Mỹ, khi chỉ trong vòng vài tháng sau khi nhậm chức, ông đã chấm dứt được các cuộc xung đột ở châu Á, châu Phi và giờ là Nam Kavkaz, điều đã không thể đạt được trong hơn 30 năm.
“Hôm nay, chúng ta đã đạt được một cột mốc quan trọng trong quan hệ Armenia- Azerbaijan. Chúng ta đang đặt nền móng để viết nên một câu chuyện tốt đẹp hơn so với quá khứ.”, Thủ tướng Pashinyan bày tỏ, gọi đây là “bước đột phá”, nhờ vai trò cá nhân của Tổng thống Trump và cam kết hòa bình mạnh mẽ của ông.
|
 |
| Đây là thỏa thuận lịch sử giữa 2 quốc gia láng giềng đều là thành viên Liên Xô cũ. Ảnh: whitehouse. |
“Tổng thống Trump đang chứng minh rằng, các quốc gia trên thế giới có thể vượt qua những xung đột lâu đời trong quá khứ để hướng tới một tương lai chung hòa bình, thịnh vượng và thành công.”, bản tin của Nhà Trắng nhấn mạnh.
Một đột phá lớn trong thỏa thuận là việc thiết lập tuyến đường giao thông quan trọng trong khu vực vốn đã bị đóng từ đầu những năm 1990- hành lang Zangezur.
Tuyến đường nối Azerbaijan với vùng đất tách biệt Nakhichevan của nước này qua một dải đất hẹp nằm ở phía nam Armenia, chạy dọc theo biên giới Armenia với Iran.
|
 |
| Thỏa thuận mở ra trang mới trong quan hệ 2 nước với sự hiện diện của Mỹ trong khu vực. Ảnh: whitehouse. |
Tuyến đường này dự kiến sẽ được phát triển và vận hành bởi các công ty Mỹ và sẽ được gọi là “Con đường Trump vì hòa bình và thịnh vượng quốc tế”.
Armenia và nước láng giềng Azerbaijan đều là các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ, vướng vào tranh chấp lãnh thổ tại khu vực Nagorno-Karabakh từ cuối những năm 1980.
Khu vực này, với đa số dân là người Armenia, đã tuyên bố tách khỏi Baku vào đầu những năm 1990 sau một cuộc chiến tranh toàn diện.
Vùng lãnh thổ này là nguồn cơn căng thẳng dai dẳng giữa Armenia và Azerbaijan trong hàng thập kỷ, chứng kiến nhiều cuộc xung đột quy mô lớn và các cuộc đụng độ bùng phát, trước khi Baku giành lại quyền kiểm soát khu vực bằng vũ lực vào năm 2023.