Nội dung vụ án
Theo nội dung vụ án, ngày 12/4/2016, Công ty TNHH K.N.V (gọi tắt là Công ty K.N.V-bên mua) ký Hợp đồng thương mại số 1016/KNV-CLVN/2016 với Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại phân bón Cửu Long Việt Nam (gọi tắt là Công ty Cửu Long-bên bán).
Nội dung của hợp đồng: Công ty K.N.V mua của Công ty Cửu Long 3.000 tấn phân bón Urea hạt trong, đóng bao với giá 5,1 triệu đồng/tấn, tổng giá trị hợp đồng là 15,3 tỉ đồng, thời gian giao hàng chậm nhất là 20 ngày làm việc kể từ ngày bên bán nhận tiền ký quỹ/tạm ứng của bên mua, trường hợp bên bán chậm giao hàng, không giao hàng mà lỗi do bên bán thì phải chịu phạt 5% giá trị hợp đồng và trả lãi tiền ký quỹ tạm ứng cho bên mua theo lãi suất Ngân hàng Nhà nước quy định cho thời gian chậm trễ.
Thực hiện hợp đồng, ngày 15/4/2016, bên mua (Công ty K.N.V) đã chuyển số tiền 3,05 tỉ đồng vào tài khoản của bên bán (Công ty Cửu Long) tại Ngân hàng TMCP Việt Á (Ngân hàng Việt Á) để đóng tiền ký quỹ/tạm ứng theo hợp đồng. Số tiền này được Ngân hàng Việt Á - Chi nhánh Bình Dương phát hành “Thư bảo lãnh hoàn trả tiền ứng trước” (Thư bảo lãnh hoàn tạm ứng) ngày 14/4/2016, sau đó Ngân hàng Việt Á có “Thư tu chỉnh bảo lãnh” ngày 4/5/2016, tu chỉnh hiệu lực của Thư bảo lãnh chấm dứt hiệu lực vào lúc 17 giờ 00 ngày 9/5/2016.
Tuy nhiên, bên bán không giao hàng theo hợp đồng và đã hoàn trả 1,55 tỉ đồng cho bên mua, còn lại 1,51 tỉ đồng chưa trả. Do đó, Công ty KN.V khởi kiện yêu cầu Công ty Cửu Long thanh toán lãi suất chậm trả của số tiền tạm ứng còn thiếu là 1,51 tỉ đồng kể từ ngày 10/5/2016; tiền phạt 5% tổng giá trị hợp đồng 765 triệu đồng và yêu cầu Ngân hàng Việt Á thanh toán số tiền tạm ứng ký quỹ còn thiếu là 1,51 tỉ đồng nêu trên.
Quá trình giải quyết vụ án
Tại bản án sơ thẩm số 03/2017/KDTM-ST ngày 5/5/2017, TAND quận Ngô Quyền, TP Hải Phòng quyết định: Chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của Công ty TNHH K.N.V. Buộc Ngân hàng Việt Á phải hoàn trả cho Công ty K.N.V số tiền tạm trng còn thiếu là 1,51 tỉ đồng. Buộc Công ty Cửu Long phải thanh toán cho Công ty K.N.V số tiền 946 triệu đồng.
Sau khi xét xử sơ thẩm, Công ty Cửu Long và Ngân Việt Á kháng cáo Bản án sơ thẩm.
    |
 |
| Quang cảnh phiên toà rút kinh nghiệm vụ án kinh doanh thương mại do VKSND cấp cao tại Hà Nội phối hợp tổ chức (tháng 10/2019). |
Bản án kinh doanh, thương mại phúc thẩm số 17/2017/KDTM-PT ngày 9/8/2017, TAND TP Hải Phòng quyết định: Đình chỉ xét xử phúc thẩm đối với yêu cầu kháng cáo của Công ty Cửu Long. Giữ nguyên Bản án kinh doanh, thương mại sơ thẩm số 03/2017/KDTM-ST ngày 5/5/2017 của TAND quận Ngô Quyền.
Ngày 28/8/2017, Ngân hàng Việt Á có đơn đề nghị xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm đối với Bản án kinh doanh, thương mại phúc thẩm nêu trên.
Quyết định giám đốc thẩm số 09/2018/KDTM-GĐT ngày 26/6/2018, Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao tại Hà Nội quyết định: Hủy toàn bộ Bản án phúc thẩm số 17/2017/KDTM-PT ngày 9/8/2017 của TAND TP Hải Phòng và Bản án sơ thẩm số 03/2017/KDTM ST ngày 5/5/2017 của TAND quận Ngô Quyền; giao hồ sơ vụ án cho TAND quận Ngô Quyền giải quyết lại vụ án.
Sau đó, Công ty TNHH K.N.V, TAND TP Hải Phòng đề nghị xem xét lại Quyết định giám đốc thẩm nêu trên.
Tại phiên tòa giám đốc thẩm ngày 26/2/2020, Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao đã chấp nhận Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 22/2019/KN-KDTM ngày 29/11/2019 của Chánh án TAND tối cao, tuyên: Hủy Quyết định giám đốc thẩm số 09/2018/KDTM-GĐT ngày 26/6/2018 của TAND cấp cao tại Hà Nội, giữ nguyên Bản án phúc thẩm số 17/2017/KDTM-PT ngày 9/8/2017 của TAND TP Hải Phòng. (VKSND tối cao cũng thống nhất với Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm này).
Vấn đề cần rút kinh nghiệm
Theo nội dung Hợp đồng thương mại số 1016/KNV-CLVN/2016 ngày 12/4/2016 tại Mục 1 có 2 nội dung cần lưu ý là: i) Thời gian Công ty Cửu Long giao hàng cho Công ty K.N.V chậm nhất là 20 ngày làm việc kể từ ngày Công ty Cửu Long nhận được tiền kỹ quỹ/tạm ứng; ii) Ngày 4/5/2016, Ngân hàng Việt Á có “Thư tu chỉnh bảo lãnh” chấm dứt hiệu lực vào lúc 17 giờ 00 ngày 9/5/2016 do chính Công ty Cửu Long đề nghị cấp.
Về trách nhiệm của bị đơn là Công ty Cửu Long, trong suốt thời gian 20 ngày giao hàng theo hợp đồng nêu trên, Công ty Cửu Long không hề cung cấp các giấy tờ, tài liệu, tình hình thực hiện hợp đồng, không thực hiện được nghĩa vụ giao hàng. Do đó, Công ty Cửu Long đã trả 1,55 tỉ đồng cho Công ty K.N.V, còn 1,51 tỉ đồng, Tòa án cấp sơ thẩm buộc Công ty Cửu Long trả cho Công ty K.N.V tổng số tiền là 946,2 triệu đồng (gồm 5% tiền phạt giá trị hợp đồng, tiền lãi của số tiền 1,51 tỉ đồng) là có căn cứ.
Công ty Cửu Long kháng cáo về khoản tiền 946,2 triệu đồng nêu trên, Tòa án cấp phúc thẩm đã triệu tập hợp lệ 2 lần tham gia phiên tòa phúc thẩm, nhưng Công ty Cửu Long vắng mặt, nên Tòa án cấp phúc thẩm quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm đối với kháng cáo của Công ty Cửu Long là có căn cứ.
Sau đó, Công ty Cửu Long không có đơn đề nghị giám đốc thẩm. Quyết định giám đốc thẩm của TAND cấp cao không nhận định, đánh giá về khoản tiền Công ty Cửu Long phải trả cho Công ty K.N.V, nhưng lại hủy toàn bộ Bản án sơ thẩm và Bản án phúc thẩm, tức là hủy cả phần buộc Công ty Cửu Long phải thanh toán trả Công ty K.N.V 946,2 triệu đồng là không đúng.
Về phần trách nhiệm của đồng bị đơn là Ngân hàng Việt Á: Xét Thư bảo lãnh hoàn trả tiền ứng trước ngày 14/4/2016 và Thư tu chỉnh bảo lãnh ngày 4/5/2016 gia hạn hiệu lực của Thư bảo lãnh đến 17 giờ 00 phút ngày 9/5/2016 do Ngân hàng Việt Á phát hành là đúng quy định pháp luật. Do Công ty Cửu Long vi phạm nghĩa vụ giao hàng nên trước 17 giờ 00 phút ngày 9/5/2016, Công ty K.N.V đã có Công văn số 01 yêu cầu Ngân hàng Việt Á dừng bảo lãnh và hoàn trả tiền ứng trước. Ngân hàng Việt Á cũng nhận được văn bản này cùng ngày 9/5/2016, đồng thời có ngay Thông báo số 54/TB/CNBD/16 trong cùng ngày này gửi Công ty Cửu Long về yêu cầu nêu trên của Công ty K.N.V.
Liền đó, Ngân hàng Việt Á đã có Công văn số 04/TB/CNBD/16 cũng trong ngày gửi cho Công ty KN.V thông báo việc Công ty Cửu Long có Công văn số 10-16/CV-CLVN ngày 9/5/2016 đề nghị Ngân hàng Việt Á tạm thời ngưng việc hoàn trả tiền tạm ứng. Tại Công văn này, Ngân hàng Việt Á không đề cập đến nội dung Ngân hàng từ chối trách nhiệm bảo lãnh do Công ty K.N.V không gửi Thư bảo lãnh bản gốc cho Ngân hàng và cũng không yêu cầu Công ty K.N.V gửi Thư bảo lãnh bản gốc cho Ngân hàng ngay trong ngày 9/5/2016. Đến ngày 11/5/2016, khi đã hết thời hạn hiệu lực của Thư bảo lãnh, Ngân hàng Việt Á mới có Thông báo số 56/TB/CNBD/16 gửi Công ty K.N.V về việc không thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh với lý do chưa nhận được Thư bảo lãnh bản gốc trước 17 giờ 00 phút ngày 9/5/2016. Ngày 12/5/2016, Công ty K.N.V đã gửi Thư bảo lãnh bản gốc cho Ngân hàng.
Như vậy, Ngân hàng Việt Á đã không thông báo ngay cho Công ty K.N.V trong thời hạn bảo lãnh về việc hồ sơ yêu cầu không đầy đủ, mà lại lấy lý do Công ty Cửu Long đề nghị Ngân hàng Việt Á tạm thời ngưng việc hoàn trả tiền để từ chối bảo lãnh và sau đó đến ngày 11/5/2016 mới đưa ra lý do Công ty K.N.V thiếu Thư bảo lãnh bản gốc để từ chối yêu cầu thanh toán theo Thư bảo lãnh là không đúng thực tế thực hiện hợp đồng (bên bán không thực hiện nghĩa vụ giao hàng). Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm buộc Ngân hàng Việt Á phải hoàn trả cho Công ty K.N.V số tiền tạm ứng còn thiếu 1,51 tỉ đồng là có căn cứ.
Quyết định giám đốc thẩm (cấp cao) nhận định: Việc bảo lãnh chấm dứt hiệu lực từ 17h00 ngày 9/5/2016 và không được các bên gia hạn thêm. Ngày 12/5/2016, Công ty K.N.V mới xuất trình Thư bảo lãnh và Thư tu chỉnh bảo lãnh (bản gốc) để yêu cầu Ngân hàng Việt Á thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh là không thực hiện đúng thỏa thuận giữa các bên và không thực hiện đúng theo quy định của pháp luật.
Việc chậm xuất trình bản gốc Thư bảo lãnh và Thư tu chỉnh bảo lãnh là do lỗi của Công ty K.N.V, nên bên bảo lãnh là Ngân hàng Việt Á có quyền từ chối thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh. Nhận định này của Tòa án cấp giám đốc thẩm (cấp cao) là không đúng với bản chất của vụ án.
Như vậy, Tòa án cấp phúc thẩm không chấp nhận kháng cáo của bị đơn, giữ nguyên bản án sơ thẩm là đúng. Quyết định giám đốc thẩm (cấp cao) huỷ bản án phúc thẩm, sơ thẩm là không đúng. Do đó, Quyết định giám đốc thẩm của TAND tối cao đã tuyên huỷ Quyết định giám đốc thẩm của TAND cấp cao, giữ nguyên bản án phúc thẩm.