Sự phát triển của công nghệ kỹ thuật số đã tác động mạnh mẽ tới mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Để bắt kịp với xu hướng phát triển, các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp đã áp dụng các thành tựu khoa học công nghệ, chuyển đổi số nhằm mang lại hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Trong thời gian qua, hoạt động ngân hàng đã có rất nhiều thay đổi. Nhiều ngân hàng trong nước đã triển khai ứng dụng các công nghệ tiên tiến vào hoạt động ngân hàng nhằm đáp ứng yêu cầu của cách mạng khoa học công nghệ 4.0, đem lại rất nhiều tiện ích, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.
    |
 |
| Công an tỉnh Quảng Bình phá thành công chuyên án về đường dây thu thập, tàng trữ, trao đổi, mua bán, công khai hóa thông tin về tài khoản ngân hàng, tổng số tiền giao dịch lên đến 1.000 tỉ đồng. |
Nếu như trước đây, việc thực hiện các giao dịch của người dân, doanh nghiệp liên quan đến hoạt động ngân hàng như: mở tài khoản, chuyển tiền, gửi tiền, rút tiền… phải thực hiện tại hội sở thì nay bất cứ ở đâu, bất cứ nơi nào, thông qua mạng máy tính, mạng viễn thông người dân và doanh nghiệp đều sử dụng được các dịch vụ do ngân hàng cung cấp đảm bảo thuận tiện, nhanh chóng, hiệu quả, tiết kiệm được thời gian, nhân lực...
Quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động ngân hàng và việc mở tài khoản theo Điều 4, Luật các tổ chức tín dụng 2010 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).
Việc cá nhân mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại ngân hàng được thực hiện theo quy định tại Thông tư số 23/2014/TT-NHNN ngày 19/8/2014 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư số 02/2019/TT-NHNN ngày 28/02/2019 và Thông tư số 16/2020/TT-NHNN ngày 04/12/2020 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) hướng dẫn việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán.
Để mở tài khoản thanh toán, cá nhân có thể trực tiếp đến các địa điểm giao dịch của ngân hàng để làm thủ tục hoặc mở tài khoản thanh toán bằng phương thức điện tử (trực tuyến), việc mở tài khoản thanh toán của cá nhân tại các ngân hàng, thủ tục nhanh gọn, thuận tiện, không rườm rà.
Trên thực tế hiện nay, chưa có khái niệm về “tài khoản ngân hàng”, tuy nhiên, cụm từ này đã được đưa vào Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), cụ thể là được quy định tại Điều 291. Tộ Thu thập, tàng trữ, trao đổi, mua bán, công khai hóa trái phép thông tin về tài khoản ngân hàng nên từ đó có thể hiểu tài khoản ngân hàng là tài khoản thanh toán.
|
 |
| Công an quận Hà Đông (Hà Nội) triệt phá ổ nhóm tội phạm chiếm đoạt sim điện thoại để “hack” tài khoản ngân hàng. |
Tội phạm liên quan đến hoạt động ngân hàng có chiều hướng tăng
Tội phạm liên quan đến hoạt động ngân hàng, như: Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, Thu thập, tàng trữ, trao đổi, mua bán, công khai hóa trái phép thông tin về tài khoản ngân hàng, Đánh bạc, Tổ chức đánh bạc… xảy ra trên không gian mạng, diễn ra theo chiều hướng gia tăng và diễn biến hết sức phức tạp… Các đối tượng đã lợi dụng hoạt động cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản của ngân hàng để thực hiện hành vi phạm tội dưới nhiều hình thức với phương thức, thủ đoạn thực hiện tội phạm ngày càng tinh vi nhằm trốn tránh, che giấu việc phát hiện, đấu tranh, ngăn chặn, xử lý của các cơ quan chức năng.
Xuất phát từ việc quy định của pháp luật không hạn chế cá nhân mở, sử dụng tài khoản ngân hàng hoặc do quy định có nhiều thuận lợi trong việc mở tài khoản nên một cá nhân có thể mở nhiều tài khoản khác nhau tại một ngân hàng hoặc nhiều ngân hàng với những mục đích khác nhau. Từ đó, nhiều người đã thực hiện việc mua bán tài khoản ngân hàng bằng hình thức trực tiếp hoặc lợi dụng mạng xã hội như: Facebook, Zalo, Telegram… thực hiện việc giao bán, mua, cho mượn, cho thuê… tài khoản ngân hàng, thẻ ATM; thông tin cá nhân, giấy tờ tùy thân, số điện thoại…, chiếm đoạt thông tin cá nhân mở tài ngân hàng, để từ đó thực hiện hành vi phạm tội. Các cơ quan chức năng đã phát hiện khởi tố, điều tra, xử lý rất nhiều vụ án để nhằm ngăn chặn vi phạm và tội phạm. Tuy nhiên, chế tài xử lý đối với người mua, bán, cho thuê, cho mượn tài khoản ngân hàng, thông tin cá nhân… chưa đủ mạnh, chưa đủ sức răn đe như: Xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị xử lý hình sự với số lượng 20 tài khoản ngân hàng trở lên hoặc phải thu lời bất chính từ 20 triệu đồng trở lên nên dẫn đến không hạn chế được tình trạng tội phạm và đây cũng là một trong những nguyên nhân phát sinh các tội phạm về lừa đảo, tổ chức đánh bạc, đánh bạc, có liên quan đến hoạt động ngân hàng xảy ra trên không gian mạng trong thời gian qua.
Hệ lụy của tài khoản ngân hàng vào tay tội phạm
Dưới thời đại công nghệ số, tình hình tội phạm trên không gian mạng xảy ra không chỉ ở một quốc gia mà xuyên biên giới, từ Việt Nam ra nước ngoài hoặc từ nước ngoài về Việt Nam. Khác với tội phạm truyền thống thường là gặp trực tiếp để thực hiện tội phạm thì ngày nay các đối tượng thường lợi dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử… để thực hiện hành vi phạm tội và việc sử dụng tài khoản ngân hàng là một trong một trong những phương thức để thực hiện tội phạm.
Để thực hiện hành vi lừa đảo trên không gian mạng, thường đối tượng phạm tội giả danh người thực thi pháp luật trong các cơ quan tiến hành tố tụng, công chức cơ quan hành chính, nhân viên ngân hàng, viễn thông, điện lực; thông báo trúng thưởng… từ đó lợi dụng sự thiếu hiểu biết, nhẹ dạ cả tin và tâm lý hám lợi của bị hại để chiếm đoạt thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng hoặc yêu cầu bị hại chuyển tiền vào tài khoản ngân hàng do các đối tượng phạm tội cung cấp để chiếm đoạt tiền của bị hại... Để thực hiện hành vi tổ chức đánh bạc, đánh bạc, các đối tượng thường quảng bá hình thức cá cược trực tuyến trên các trang mạng xã hội, cung cấp đường link của Website của nhà cái cá cược nhằm lôi kéo người tham gia đánh bạc trên không gian mạng, những người tham gia cá cược trực tuyến có thể chơi bất kỳ thời gian nào, bất kỳ ở đâu, chỉ cần có thiết bị kết nối Internet, máy tính bảng, điện thoại thông minh…
Muốn tham gia, người chơi có thể tải phần mềm về điện thoại hoặc truy cập vào trang Web để đăng ký, tạo tài khoản game, tên đăng nhập; khi thực hiện thành công, người chơi muốn tham gia thì phải nạp tiền vào tài khoản ngân hàng do trang game (nhà cái) cung cấp (tên ngân hàng, chủ tài khoản, số tài khoản) để đổi điểm game (thường là tỷ lệ1:1). Nếu thắng cược, muốn rút tiền về thì người chơi quy đổi điểm game sang tiền và cung cấp tài khoản ngân hàng hoặc tài khoản ngân hàng thụ hưởng sẽ được trang game chuyển toàn bộ số tiền người chơi đã quy đổi thông qua tài khoản ngân hàng do trang game sử dụng. Thông thường mỗi Website nhà cái thường cung cấp và sử dụng rất nhiều tài khoản ngân hàng của các ngân hàng trong nước để thực hiện giao dịch chuyển tiền và nhận tiền giữa những người chơi và nhà cái những giao dịch này diễn ra nhanh, thuận tiện…
|
 |
| Phạm Văn Ngọc (SN 1991, quận Dương Kinh, Hải Phòng) sử dụng giấy tờ giả mở nhiều tài khoản ngân hàng. |
Khó khăn xử lý các hành vi liên quan đến tài khoản ngân hàng
Hiện nay, chưa có con số thống kê chính thức về những thiệt hại vật chất do các hành vi phạm tội trên không gian mạng gây ra ở Việt Nam nhưng trên thực tế đã gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, gây ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh trật tự, gây thiệt hại về tài sản của người dân. Việc xử lý tội phạm trên không gian mạng có liên quan đến tài khoản ngân hàng được các cơ quan chức năng phát hiện chủ yếu tập trung ở tội Thu thập, tàng trữ, trao đổi, mua bán, công khai hóa trái phép thông tin về tài khoản ngân hàng; còn việc xử lý người đứng tên tài khoản ngân hàng để các đối tượng sử dụng tài khoản ngân hàng thực hiện hành vi phạm tội còn gặp rất nhiều khó khăn, rất nhiều trường hợp không thể xử lý được.
Quá trình điều tra, căn cứ các tài khoản ngân hàng có giao dịch chuyển tiền, nhận tiền liên quan đến tội phạm, Cơ quan điều tra đã tiến hành điều tra làm rõ hành vi của các chủ tài khoản ngân hàng: Có chủ tài khoản xác định mở, bán tài khoản đã lâu; có chủ tài khoản khai cho người khác mượn hoặc cho tài khoản; có chủ tài khoản xác định đúng thông tin về tài khoản ngân hàng nhưng không thực hiện việc mở và giao dịch… từ đó không xử lý được hành vi của các chủ tài khoản ngân hàng.
Một số kiến nghị, đề xuất
Từ tình hình tội phạm xảy ra trên không gian mạng liên quan đến tài khoản ngân hàng trong thời gian qua đòi hỏi các ngân hàng và cơ quan quản lý nhà nước phải có quy định chặt chẽ hơn trong việc mở tài khoản ngân hàng, thẻ ATM… Đối với những tài khoản ngân hàng hiện đang sử dụng, cần yêu cầu chủ tài khoản cập nhật, bổ sung thông tin gắn với căn cước công dân hoặc tài khoản định danh điện tử. Quy định cụ thể từng hạn mức khi giao dịch thanh khoản, chuyển tiền trực tuyến theo từng cấp độ, nghiên cứu áp dụng công nghệ sinh trắc học trong các giao dịch. Cần quy định rõ, bổ sung trách nhiệm hình sự của chủ tài khoản ngân hàng trong việc để tài khoản ngân hàng của mình liên quan đến tội phạm.
Đề nghị hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hoạt động ngân hàng, quy định khái niệm về tài khoản ngân hàng để phù hợp với quy định của Bộ luật hình sự; quy định số lượng tài khoản ngân hàng của mỗi cá nhân... Tăng cường công tác bảo mật thông tin cho khách hàng; Công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát của cơ quan quản lý đối với hoạt động của các ngân hàng thương mại.
Chú trọng công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành, tuân thủ pháp luật trong nhân dân. Thông qua công tác phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn các hành vi vi phạm, tội phạm xảy ra trên không gian mạng, Cơ quan chức năng cần đưa ra cảnh báo, ngăn chặn kịp thời các website liên quan đến hoạt động cá cược; phát hiện, cung cấp thông tin về các tài khoản ngân hàng do các website (nhà cái) cung cấp, sử dụng hoặc các tài khoản ngân hàng do các đối tượng thực hiện hành vi lừa đảo sử dụng để thực hiện giao dịch chuyển tiền, nhận tiền có liên quan đến hoạt động tội phạm cho các ngân hàng thương mại để có biện pháp xử lý các tài khoản theo quy định của pháp luật… nhằm giảm thiểu tội phạm xảy ra trên không gian mạng.