Những năm gần đây, xuất khẩu tinh bột sắn sang Trung Quốc tăng mạnh, kéo theo nhiều hồ sơ đề nghị hoàn thuế GTGT với nguy cơ phát sinh gian lận. Trong một vụ án hành chính, Viện Phúc thẩm 3 đã kháng nghị Bản án sơ thẩm chấp nhận yêu cầu hoàn thuế của doanh nghiệp do hồ sơ còn nhiều dấu hiệu chưa bảo đảm quy định. Kháng nghị được Tòa Phúc thẩm TAND tối cao tại TP HCM chấp nhận, góp phần bảo vệ ngân sách Nhà nước.
Từ thực tiễn đó, trong vụ án hành chính liên quan đến đề nghị hoàn thuế của một doanh nghiệp xuất khẩu tinh bột sắn, VKSND cấp cao tại TP HCM (nay là Viện Phúc thẩm 3) đã ban hành Kháng nghị đối với Bản án sơ thẩm của Tòa án cấp tỉnh. Mặc dù Tòa sơ thẩm chấp nhận yêu cầu của doanh nghiệp, nhưng Viện Phúc thẩm 3 xác định hồ sơ hoàn thuế còn nhiều dấu hiệu chưa đáp ứng quy định pháp luật; nếu Bản án sơ thẩm được thi hành sẽ tiềm ẩn nguy cơ thất thu ngân sách Nhà nước. Việc kháng nghị nhằm bảo vệ lợi ích tài chính công và bảo đảm việc áp dụng pháp luật thuế thống nhất, đúng đắn.
Trong Quyết định kháng nghị, Viện Phúc thẩm 3 chỉ rõ các thiếu sót: chứng từ vận chuyển qua biên giới không phù hợp chuẩn mực vận tải quốc tế; giao – nhận hàng chủ yếu dựa trên tài liệu do doanh nghiệp tự lập; xác nhận hàng qua cửa khẩu chưa thể hiện trách nhiệm pháp lý của phía đối tác Trung Quốc; chứng từ thanh toán không chứng minh được việc thanh toán từ nước ngoài theo phương thức bắt buộc đối với hàng xuất khẩu.
Ngoài ra, số thuế GTGT đầu vào đề nghị hoàn có dấu hiệu không tương xứng với năng lực thu mua và sản lượng thực tế, trong khi nguồn hàng chủ yếu thu mua từ các hộ nhỏ lẻ, khó kiểm chứng. Những nội dung này chưa được Tòa án cấp sơ thẩm đánh giá đầy đủ.
Tại phiên tòa phúc thẩm, Tòa Phúc thẩm TAND tối cao tại TP HCM đã chấp nhận toàn bộ quan điểm kháng nghị. Quyết định của Tòa nhấn mạnh yêu cầu thận trọng, nghiêm ngặt đối với các vụ án hành chính về hoàn thuế GTGT; khẳng định hoàn thuế chỉ được chấp nhận khi doanh nghiệp chứng minh được hàng hóa thực sự xuất khẩu, thanh toán đúng quy định và số thuế đề nghị hoàn gắn với hoạt động xuất khẩu thực tế. Bất kỳ thiếu sót nào trong chuỗi chứng minh đều có thể dẫn tới nguy cơ thất thu và phải được xem xét lại.
    |
 |
| Kiểm sát viên Viện phúc thẩm 3 tham gia phiên tòa. |
Vụ việc này có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi số lượng doanh nghiệp xuất khẩu nông sản qua biên giới sang Trung Quốc tăng nhanh. Nhiều doanh nghiệp hoạt động theo mô hình thương mại trung gian, không có vùng nguyên liệu hoặc kho bãi rõ ràng, dẫn đến việc kiểm chứng nguồn hàng và giá trị hàng hóa gặp nhiều khó khăn. Nếu Cơ quan Thuế và Tòa án không tăng cường thẩm tra, sẽ tạo ra kẽ hở để một số doanh nghiệp lợi dụng chính sách hoàn thuế nhằm trục lợi.
Kháng nghị của Viện Phúc thẩm 3 và Quyết định chấp nhận kháng nghị của Tòa Phúc thẩm TAND tối cao tại TP HCM chính là lời nhắc nhở về sự cần thiết của cơ chế kiểm soát này, góp phần bảo đảm môi trường kinh doanh công bằng cho các doanh nghiệp xuất khẩu chân chính.
Từ vụ việc có thể khẳng định rằng cơ chế kháng nghị giữ vai trò quan trọng trong bảo vệ ngân sách Nhà nước và bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật. Đây không phải là sự can thiệp vào quyền của doanh nghiệp, mà là bước điều chỉnh cần thiết nhằm loại bỏ những phán quyết chưa phù hợp, bảo đảm rằng các quy định về hoàn thuế GTGT được áp dụng đúng bản chất và thống nhất. Trong lĩnh vực hoàn thuế vốn luôn tiềm ẩn rủi ro gian lận, cơ chế kháng nghị không chỉ sửa sai mà còn định hướng việc áp dụng pháp luật một cách chuẩn mực trên phạm vi toàn quốc.