Mô hình nông lâm kết hợp, hướng đi bền vững cho Sơn La và vùng Tây Bắc

HTX tiên phong khẳng định hiệu quả

Tại xã Mường Chanh, HTX Aratay Coffee là một trong những đơn vị đi đầu triển khai mô hình nông lâm kết hợp. Nếu trước đây nông dân chỉ độc canh cây cà phê thì nay đã mạnh dạn trồng xen cây lâm nghiệp, cây ăn quả và cây dược liệu. Cách làm này không chỉ giúp cải thiện độ phì nhiêu của đất mà còn tạo lớp cây che bóng, chống sương muối, giảm rủi ro do thời tiết.

Những lứa quả cà phê chín đầu tiên được HTX Ara-Tay Coffee thu hái cà phê.

Bà Cầm Thị Mòn, Giám đốc HTX, cho biết: các thành viên đã trồng mận hậu, mắc ca xen cà phê, qua đó góp phần ổn định sản xuất và nâng thu nhập từ 200 - 250 triệu đồng/hộ/năm. Mỗi năm HTX sản xuất 8-10 tấn cà phê nhân chất lượng cao, doanh thu gần 1,6 tỉ đồng; trong đó sản phẩm cà phê Natural đã được chứng nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh. Không dừng lại ở sản xuất, HTX còn kết hợp du lịch sinh thái, quảng bá cà phê đặc sản gắn với văn hóa bản địa, góp phần nâng cao giá trị nông sản.

Mô hình tận dụng đa dạng cây trồng

Không chỉ tại Mường Chanh, nhiều nông hộ khác cũng khẳng định tính hiệu quả của nông lâm kết hợp. Gia đình ông Lèo Văn Lếch, thành viên HTX nông nghiệp Thành Cường, xã Mai Sơn, trồng dâu tây theo mùa xen canh cây ăn quả trên diện tích 1,3 ha đất dốc. Mô hình này vừa tận dụng triệt để đất canh tác, vừa tạo nhiều nguồn thu trên cùng diện tích, giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng thu nhập ổn định.

Thực tế cho thấy, các mô hình kết hợp cây ngắn ngày, dài ngày và chăn nuôi không chỉ giảm rủi ro khi giá cả biến động mà còn hạn chế tác động xấu của biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường và đa dạng sinh kế cho người dân.

Những mẻ cà phê Honey đầu tiên.

Chính sách và dự án đồng hành

Những năm qua, tỉnh Sơn La đã nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các chương trình, dự án. Tiêu biểu như Chương trình 661 đã phủ xanh hơn 100.000 ha đất trống đồi núi trọc, trong đó 30% diện tích vừa bảo vệ đất vừa đem lại thu nhập. Chương trình mục tiêu quốc gia hỗ trợ trên 2.000 hộ dân ở Sốp Cộp, Bắc Yên trồng sơn tra, cây dược liệu và chăn nuôi, góp phần đưa tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm xuống còn 14,2% cuối năm 2024.

Quả Sơn Tra mang lại nguồn thu nhập, góp phần giảm nghèo cho người dân các xã vùng cao.

Trong giai đoạn 2012 - 2021, dự án của Tổ chức nghiên cứu Nông lâm quốc tế tại Việt Nam (ICRAF) phối hợp Trung tâm Khuyến nông (nay là Trung tâm kỹ thuật nông nghiệp tỉnh) đã hỗ trợ gần 200 hộ xây dựng mô hình tổng hợp, như nhãn muộn, ngô, cỏ; mắc ca, cà phê, đậu đỗ… Qua đó, người dân vừa cải thiện sinh kế, vừa góp phần quản lý, bảo vệ rừng hiệu quả.

Nhân rộng các mô hình tiêu biểu

Theo bà Cầm Thị Phong, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La, hiện toàn tỉnh có khoảng 15.000 ha áp dụng mô hình nông lâm kết hợp, chiếm 10% diện tích nông lâm nghiệp. Nhiều mô hình tiêu biểu như xoài - ngô - cỏ; sơn tra - ngô - cỏ; mắc ca - cà phê - đậu đỗ; trám đen - cà phê - đậu đỗ tái canh cà phê Arabica… đã cho thấy hiệu quả rõ rệt cả về kinh tế lẫn môi trường.

Đặc biệt, giai đoạn 2025 - 2029, dự án “Phục hồi đất và cải thiện sinh kế tại Việt Nam” sẽ tiếp tục hỗ trợ 15.000 hộ dân phục hồi 6.994 ha cây ăn quả, 8.239 ha đất lâm nghiệp và trồng hơn 13 triệu cây đa mục đích. Đây sẽ là nguồn lực quan trọng để nhân rộng các mô hình sản xuất nông lâm kết hợp tại Sơn La và vùng Tây Bắc.

Với sự năng động, mạnh dạn, dám nghĩ, dám làm của những phụ nữ dân tộc Thái ở Chiềng Chung, sản phẩm cà phê Ara-Tay đã được chứng nhận cà phê chất lượng cao và đặc sản trong các cuộc thi cà phê đặc sản Việt Nam và đạt sản phẩm OCOP 4 sao cấp tỉnh.

Hướng đi tất yếu của nông nghiệp bền vững

Đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi trong cùng hệ thống sản xuất đã giúp người dân tăng thu nhập ổn định, giảm thiểu rủi ro từ thời tiết, dịch bệnh. Mô hình nông lâm kết hợp không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn nâng cao giá trị sinh thái, góp phần vào mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững.

Với quyết tâm của chính quyền, sự đồng hành của các dự án và nỗ lực của người dân, Sơn La đang trở thành điểm sáng trong việc xây dựng nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn và thích ứng biến đổi khí hậu. Đây chính là hướng đi tất yếu để tỉnh vươn lên trở thành trung tâm nông nghiệp bền vững của khu vực Tây Bắc.