Ngày 25/6, VKSND cấp cao tại TP HCM (Viện cấp cao 3) cho biết vừa có quyết định kháng nghị giám đốc thẩm đối với Bản án phúc thẩm số 264/2021/KDTM-PT ngày 24/3/2021 của TAND TP HCM.

Theo đó, Viện cấp cao 3 kháng nghị giám đốc thẩm đối với Bản án sơ thẩm số 99/2020/KDTM-ST ngày 12/11/2020 của TAND quận 7 và Bản án phúc thẩm số 264/2021/KDTM-PT ngày 24/3/2021 của TAND TP HCM; Đề nghị Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao tại TP HCM xét xử giám đốc thẩm theo hướng hủy hai bản án nêu trên, để giải quyết lại; Tạm đình chỉ thi hành đối với bản án sơ thẩm và phúc thẩm nêu trên cho đến khi có quyết định giám đốc thẩm.

leftcenterrightdel
 Dự án khu đô thị Hoà Lân. (Ảnh: IT)

Theo Viện cấp cao 3, đây là vụ án “Hủy kết quả bán đấu giá và tranh chấp hợp đồng tín dụng”, giữa nguyên đơn là Công ty TNHH Sản xuất - Thương mại Thiên Phú (viết tắt là Công ty Thiên Phú), bị đơn là Công ty Cổ phần dịch vụ đấu giá Nam Sài Gòn (viết tắt Công ty Nam Sài Gòn) gây thất thoát của Nhà nước hàng ngàn tỉ đồng.

Vi phạm quy định về cho vay

Theo hồ sơ vụ án, trong thời gian từ 2001 đến 2007, Công ty Thiên Phú vay của Agribank Chợ Lớn số tiền 305 tỉ đồng và 18.643,3 lượng vàng để thực hiện dự án Hòa Lân tại xã Thuận Giao, huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương, tổng diện tích là 490.765,1m2, trong đó có 243.912m2 đất Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất và 246.853,1m2 đất Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất. Để đảm bảo cho khoản vay, Công ty Thiên Phú đã dùng chính dự án Hòa Lân để thế chấp ngân hàng. Tuy nhiên, sau một thời gian dài, dự án không triển khai được, Công ty Thiên Phú đã vi phạm hợp đồng tín dụng, không trả được nợ và phát sinh nợ xấu vào năm 2008. Đến ngày 17/4/2015, Công ty Thiên Phú và Agribank Chợ Lớn ký biên bản thỏa thuận đồng ý giao dự án Hòa Lân cho Agribank Chợ Lớn toàn quyền bán đấu giá tài sản thế chấp để thu hồi nợ.

Ngày 17/6/2015, Agribank Chợ Lớn ký hợp đồng bán đấu giá tài sản số 10/2015/ĐGNSG với Công ty Nam Sài Gòn. Ngày 25/5/2017 tại phiên đấu giá lần thứ 13 thì đấu giá thành, người trúng đấu giá là Công ty Cổ phần xây dựng A Đông Hải (nay là Công ty Kim Oanh) với giá là 1.353 tỉ đồng.

Ngày 1/7/2017, Công ty Nam Sài Gòn ký với Công ty Cổ phần xây dựng A Đông Hải hợp đồng mua bán tài sản bán đấu giá thành số 01-10/2017/HĐMBTSBĐG do Văn phòng công chứng Thành Phố Mới chứng thực.

Tuy nhiên, Viện cấp cao 3 nhận thấy có hành vi vi phạm các quy định về hoạt động cho vay của các tổ chức tín dụng, liên quan đến việc Agribank Chợ Lớn cho Công ty Thiên Phú vay vốn. Trước, trong và sau khi cho vay, ngân hàng đều có vi phạm nghiêm trọng khi tất cả các báo cáo thẩm định về mặt tài chính đều dựa trên báo cáo tài chính của công ty không có kiểm toán. Từ năm 2002, khả năng tài chính của Công ty Thiên Phú rất yếu kém; nguồn vốn chủ sở hữu là 12.798 triệu đồng; vốn điều lệ là 13.650 triệu đồng; kết quả kinh doanh các năm liên tục lỗ với số lỗ năm sau cao hơn năm trước, việc đầu tư của công ty hoàn toàn là vốn vay. Mặt khác, trước khi có quyết định giao đất của cơ quan chức năng, ngân hàng đã phê duyệt và cho vay tổng số tiền là 592 tỉ đồng.

Toàn bộ việc trả lãi vay đều lấy từ nguồn vay để trả nợ ngân hàng và sử dụng vốn vay để chi trả cho các hoạt động khác của công ty. Thực chất, công ty không có vốn tham gia dự án nhưng vẫn được ngân hàng giải ngân trong khi đó nội dung của các hợp đồng đều có điều khoản cam kết yêu cầu công ty phải có vốn tự có tham gia dự án. Việc làm trái nói trên cho thấy có dấu hiệu thông đồng giữa cán bộ ngân hàng và Công ty Thiên Phú để rút vốn vay ngân hàng. Ngân hàng đã nhận tài sản đảm bảo cho các khoản vay của Công ty Thiên Phú là toàn bộ quyền sử dụng đất của 3 dự án (Hòa Lân, Cầu Đò, Mỹ Phước 4), trong khi toàn bộ hiện trạng của 3 dự án đến nay chưa hoàn thành việc đền bù và san lấp mặt bằng.

leftcenterrightdel
Agribank Chợ Lớn vi phạm về quy định cho vay, có dấu hiệu hình sự. (Ảnh: IT) 

“Thanh tra Chính phủ xác định việc Agribank Chợ Lớn cho Công ty Thiên Phú vay vốn có dấu hiệu tội phạm ‘Vi phạm các quy định về hoạt động cho vay của các tổ chức tín dụng’, cần chuyển cho Cơ quan điều tra xử lý theo đúng quy định pháp luật. Tuy nhiên đến nay, vi phạm này chưa có kết quả xử lý” quyết định kháng nghị giám đốc thẩm của Viện cấp cao 3 nêu rõ.

…và hàng loạt vi phạm khác

Theo Viện cấp cao 3, dự án Hòa Lân có hai phần đất tạo thành, không thể tách rời trong dự án, đó là phần đất Nhà nước có thu tiền và phần đất Nhà nước không thu tiền. Do đó, nếu tài sản thế chấp là tài sản hình thành trong tương lai thì trong hợp đồng phải thể hiện cùng lúc hai phần đất này và vẫn đủ điều kiện để đăng ký giao dịch nhưng thực tế là hai phần đất này bị ngân hàng tách riêng làm hai hợp đồng riêng biệt với lý do là phần đất Nhà nước không thu tiền không được đăng ký giao dịch đảm bảo và còn phần đất Nhà nước được đăng ký giao dịch đảm bảo là không có cơ sở.

Đối với việc bán đấu giá tài sản, Viện cấp cao 3 cho rằng, mặc dù chưa có văn bản chấp thuận của cơ quan nhà nước nhưng Agribank Chợ Lớn, Công ty Nam Sài Gòn và Công ty Kim Oanh vẫn thực hiện việc ký kết hợp đồng mua bán tài sản bán đấu giá tại Phòng công chứng Thành Phố Mới và đã được chứng thực. Hành vi chứng thực này của Phòng công chứng Thành Phố Mới đã vi phạm khoản 6 Điều 40 Luật Công chứng, tạo điều kiện cho các bên hoàn tất giao dịch mà không cần phải có sự chấp thuận của UBND tỉnh.

Sau khi trúng đấu giá, Công ty Kim Oanh nhiều lần liên tục vi phạm cam kết nghĩa vụ thanh toán trong thời gian dài 2 năm, đến ngày 21/5/2019 mới thanh toán đủ số tiền. “Lẽ ra trong trường hợp này, Agribank Chợ Lớn phải áp dụng Điều 17 Quy chế đấu giá để hủy kết quả đấu giá vô điều kiện, không hoàn lại số tiền mà bên vi phạm đã thanh toán, buộc bồi thường thiệt hại,..., nhưng ngân hàng đã nhân nhượng, cố tình bao che vi phạm và không có biện pháp xử lý quyết liệt đối với Công ty Kim Oanh là vi phạm quy chế đấu giá, thông báo đấu giá và quy định ban đầu của chính Agribank Chợ Lớn đưa ra tại công văn số 196/NHNoCL-TD ngày 28/4/2017, làm ảnh hưởng đến việc thu hồi nợ xấu của ngân hàng cũng như quyền lợi của Nhà nước.

Ngoài ra, theo quyết định kháng nghị, có những vi phạm nguyên tắc khách quan, độc lập, công khai, minh bạch, công bằng quy định trong Luật đấu giá. Việc tổ chức đấu giá của cả 3 dự án đều có những vi phạm giống nhau và những vị phạm này được thiết lập trên một phương thức chung, đó là tạo ra những quy định đấu giá khắt khe, nhưng sau khi đấu giá thành thì có sự thay đổi quy chế theo hướng tạo thuận lợi hơn cho bên trúng đấu giá, cụ thể là:

Quy chế đấu giá ban đầu đưa ra rất khắt khe như buộc các đơn vị tham gia phải thanh toán toàn bộ tài sản trúng đấu giá trong vòng 45 ngày; phải đảm bảo phải có sự chấp thuận chuyển nhượng dự án của UBND tỉnh. Những quy định khắt khe này, làm cho các đơn vị tham gia e ngại, không dám tham gia đầu giá hoặc tham gia đấu giá cũng không dám trả giá cao hơn vì sợ rằng không đủ khả năng thực hiện phương thức thanh toán trong 45 ngày. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến xác định giá trị tài sản đấu giá.

“Nhưng sau khi đấu giá thành thì đơn vị tổ chức đấu giá thay đổi lại quy chế, đó là thay đổi phương thức thanh toán theo hướng thuận lợi hơn, cho phép đơn vị trúng đấu giá được chậm thanh toán với lãi suất thấp. Việc thay đổi này là vi phạm nguyên tắc bình đẳng, vì nếu trước khi đấu giá các đơn vị tham gia biết trước được việc thay đổi phương thức thanh toán dễ dàng thì họ sẽ trả giá cao hơn, làm cho giá đấu giá đi gần đến giá trị thực của nó, đồng nghĩa với việc Nhà nước không bị thất thoát tài sản,” Viện cấp cao 3 cho biết.

leftcenterrightdel
 Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm.

Hậu quả do vi phạm trong đấu giá dự án Hòa Lân

Theo quyết định kháng nghị giám đốc thẩm, Agribank Chợ Lớn đã nhận thức được việc Công ty Thiên Phú đã mất khả năng thanh toán, công ty chỉ còn dự án Hòa Lân là dự án cuối cùng được đem ra đấu giá để trả nợ. Lẽ ra, Agribank Chợ Lớn phải có trách nhiệm trong việc tổ chức đấu giá khách quan, công bằng, thẩm định giá đấu giá đúng với giá đất nhà nước quy định,... đảm bảo thu hồi đến mức tối đa số nợ của Công ty Thiên Phú về cho nhà nước.

Tuy nhiên, Argibank Chợ Lớn cùng với Công ty Nam Sài Gòn do cán bộ của mình quản lý đã thực hiện đấu giá không khách quan, tổ chức thẩm định giá không phù hợp với giá đất thị trường và giá đất Nhà nước quy định; giảm giá đấu giá thiếu căn cứ dẫn đến Nhà nước (Agribank là đơn vị 100% vốn Nhà nước) chỉ thu về được 1.353 tỉ đồng từ Công ty Kim Oanh, số nợ còn lại là hơn 1.111 tỉ đồng mà Tòa án cấp phúc thẩm tuyên buộc Công ty Thiên Phú phải trả cho ngân hàng là không có khả năng thi hành án vì trên thực tế công ty đã không còn hoạt động, không còn tài sản, không còn khả năng trả nợ nên Nhà nước bị thất thoát số tiền đặc biệt lớn này. Đây là những hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, xâm phạm đến lợi ích Nhà nước, cần thiết phải hủy kết quả bán đấu giá, hủy hợp đồng bán đấu giá tài sản để giải quyết lại nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.

Từ những phân tích trên, Viện cấp cao 3 nhận thấy Tòa án cấp sơ thẩm không làm rõ những vi phạm nghiêm trọng của Agribank Chợ Lớn, Công ty Nam Sài Gòn, Công ty Thế Hệ Mới, Phòng công chứng Thành Phố Mới trong việc vi phạm nguyên tắc khách quan, công khai, minh bạch, công bằng trong đấu giá tài sản; Sử dụng chứng thư hết hạn, vi phạm nguyên tắc định giá tài sản; Vi phạm điều cấm của luật trong việc thế chấp, đấu giá và chuyển nhượng là quyền sử dụng đất mà Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất; Vi phạm Luật công chứng; Tính sai giá và diện tích của tài sản đấu giá; Cố tình bao che và không có biện pháp xử lý quyết liệt đối với hành vi vi phạm nghĩa vụ thanh toán của đơn vị trúng đấu giá...

“Tòa án căn cứ kết luận thanh tra số 62/KL-TTR ngày 24/12/2018 để cho rằng những vị phạm, sai sót trong việc bán đấu giá tài sản của Agribank Chợ Lớn và các đơn vị liên quan chưa đến mức cần thiết hủy kết quả đấu giá và hợp đồng bán đấu giá tài sản là không xem xét, đánh giá chứng cứ một cách toàn diện, khách quan, bỏ lọt những vi phạm pháp luật nghiêm trọng, đồng thời cũng không đánh giá được tính chất, mức độ của những vi phạm đã xâm phạm nghiêm trọng đến lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước, gây thất thoát của Nhà nước hàng ngàn tỉ đồng.

Việc cấp tín dụng, thế chấp, đấu giá, chuyển nhượng dự án Hòa Lân của Agribank Chợ Lớn là những vi phạm nghiêm trọng trong việc phê duyệt quy hoạch dự án cho Công ty Thiên Phú của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền tỉnh Bình Dương cũng không được Tòa án xem xét đánh giá một cách đầy đủ, toàn diện, nên không làm rõ hậu quả là dự án không được triển khai, kéo dài, gây thất thoát, lãnh phí tài sản của Nhà nước ở mức độ đặc biệt nghiêm trọng. Những vi phạm này có dấu hiệu hình sự, đã được kiến nghị xử lý nhưng đến nay chưa có kết quả, do đó cần thiết phải tiếp tục kiến nghị xử lý theo đúng quy định pháp luật”, Viện cấp cao 3 nêu quan điểm trong quyết định kháng nghị.

Bên cạnh đó, việc Tòa án cấp phúc thẩm chẳng những không xem xét đánh giá các vị phạm pháp luật nghiêm trọng nêu trên của bản án sơ thẩm, giữ nguyên án sơ thẩm mà còn tính sai số tiền lãi Công ty Thiên Phú phải trả ngân hàng, tổng cộng là 2.687 tỉ đồng nhưng bản án phúc thẩm chỉ xác định số tiền tổng cộng là 2.561 tỉ đồng, tức là thiếu hơn 125 tỉ đồng nên khi tuyên buộc Công ty Thiên Phú phải trả cho Agribank Chợ Lớn số tiền hơn 1.111 tỉ đồng là không chính xác, dẫn đến việc tính án phí liên quan nghĩa vụ trả nợ cũng không chính xác. Như vậy, căn cứ khoản 2 Điều 326 BLTTDS 2015 có cơ sở để hủy toàn bộ hai bản án sơ thẩm và phúc thẩm để xét xử lại nhằm đảm bảo việc giải quyết vụ tranh chấp đúng quy định pháp luật./.

Huyền Ngân