Những tuyến đường bê tông nối liền bản xa, những nhà văn hóa mới khang trang, mô hình sản xuất bền vững theo chuỗi giá trị ra đời... đã tạo nên diện mạo nông thôn mới nơi vùng cao còn nhiều gian khó.
Bước chân từ vùng khó
Xã Yên Sơn hiện có 22 bản, hơn 12.000 nhân khẩu, gồm 5 dân tộc cùng sinh sống: Thái, Mông, Kinh, Khơ Mú và Xinh Mun. Trước đây, do điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, hạ tầng yếu kém, đời sống người dân nơi đây gặp nhiều khó khăn. Những con đường đất đỏ lầy lội mỗi mùa mưa, nhà văn hóa xuống cấp, lớp học tạm bợ, nước sinh hoạt thiếu thốn, tất cả từng là “rào cản” níu bước phát triển.
Từ năm 2021, Yên Sơn được thụ hưởng Chương trình Mục tiêu quốc gia 1719. Đây là “cú hích” quan trọng giúp xã thay đổi toàn diện. Với tinh thần “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng”, Yên Sơn đã phát huy vai trò chủ thể của người dân, đồng thời tranh thủ hiệu quả nguồn vốn đầu tư từ Nhà nước.
    |
 |
| Trung tâm xã Yên Sơn, tỉnh Sơn La. |
Ông Lò Văn Thi, Chủ tịch UBND xã Yên Sơn, chia sẻ: “Triển khai các dự án thành phần của chương trình 1719, xã đã đầu tư xây dựng 7 công trình giao thông, 3 nhà văn hóa, 1 công trình nước sinh hoạt; hỗ trợ sửa chữa, làm mới nhà ở cho 125 hộ nghèo và cận nghèo, với tổng kinh phí gần 9 tỉ đồng. Các công trình đều được người dân đồng thuận, cùng tham gia giám sát, bảo vệ, nên phát huy hiệu quả rõ rệt ngay sau khi hoàn thành.”
Những con đường bê tông giờ đây đã nối dài về tận bản xa, giúp việc đi lại, trao đổi hàng hóa thuận tiện hơn. Nhiều hộ dân phấn khởi bởi không chỉ có hạ tầng mới, mà còn được hướng dẫn kỹ thuật, hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi, mở hướng sản xuất bền vững.
Từ nhà văn hóa khang trang đến sinh kế bền vững
Trước kia, nhà văn hóa bản Chiềng Yên nhỏ hẹp, xuống cấp, không đáp ứng được nhu cầu hội họp của hơn 170 hộ dân tộc Thái và Kinh. Cuối năm 2023, từ nguồn vốn Dự án 6, Chương trình 1719, bản được đầu tư hơn 900 triệu đồng xây dựng nhà văn hóa mới rộng hơn 200 m².
Bà Phùng Thị Minh, Bí thư Chi bộ, Trưởng bản Chiềng Yên, chia sẻ trong niềm vui: “Từ khi có nhà văn hóa mới, bà con phấn khởi lắm. Có sân thể thao rộng, hệ thống điện chiếu sáng, loa đài đầy đủ; các hoạt động sinh hoạt, hội họp, thể thao, văn nghệ sôi nổi hơn hẳn. Không khí đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng được củng cố rõ rệt.”
Không chỉ dừng ở hạ tầng, Yên Sơn còn đẩy mạnh hỗ trợ sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững theo chuỗi giá trị. Trong 4 năm qua, gần 200 hộ đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn xã đã được tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi, phân bón.
|
 |
| 100% bản có đường ô tô đến trung tâm; 99% hộ có điện lưới quốc gia; 100% dân số nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh; 100% trường lớp học được kiên cố hóa; 100% bản có nhà văn hóa. Ảnh minh họa |
Một điển hình là chị Vì Thị Thắm, dân tộc Xinh Mun ở bản Nà Dạ. Từng là hộ nghèo, năm 2021 chị được hỗ trợ 2 con dê giống và hướng dẫn trồng bí xanh. Đến nay, gia đình chị đã mở rộng quy mô sản xuất với hơn 4.000 gốc bí xanh, đàn dê 10 -12 con, đàn lợn đen 40 - 60 con, cùng hơn 1ha trồng mận và dâu tây. Sau khi trừ chi phí, chị thu lãi mỗi năm từ 150 - 200 triệu đồng.
“Giờ kinh tế ổn định, con cái được học hành, cuộc sống đủ đầy, tôi càng tin tưởng vào chính sách của Đảng, Nhà nước. Nhờ chương trình 1719 mà chúng tôi có cơ hội đổi đời,” chị Thắm xúc động nói.
Bức tranh đổi thay rõ nét
Đến nay, diện mạo Yên Sơn thay đổi toàn diện. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm còn 35,2%, thu nhập bình quân đầu người đạt 21,7 triệu đồng/năm. 100% bản có đường ô tô đến trung tâm; 99% hộ có điện lưới quốc gia; 100% dân số nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh; 100% trường lớp học được kiên cố hóa; 100% bản có nhà văn hóa.
Đây không chỉ là những con số khô khan, mà là bằng chứng sinh động cho hiệu quả của một chương trình mang tính nhân văn sâu sắc. Chương trình 1719 không chỉ đầu tư hạ tầng, mà còn khơi dậy khát vọng vươn lên, tạo sinh kế bền vững, giúp người dân làm chủ cuộc sống.
Từ mô hình chăn nuôi, trồng cây ăn quả, đến phát triển rừng, du lịch cộng đồng… đều được định hướng theo hướng “kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn”. Đặc biệt, chính quyền xã chú trọng lồng ghép bảo vệ môi trường, bảo vệ rừng với phát triển sản xuất, vừa tạo sinh kế, vừa giữ màu xanh cho núi rừng Tây Bắc.
|
 |
| Người dân Yên Sơn chăm sóc cây Na, nâng cao thu nhập. |
Bài học từ Yên Sơn, nhìn rộng ra Sơn La
Yên Sơn chỉ là một trong hơn 120 xã vùng III của Sơn La được thụ hưởng chương trình 1719. Toàn tỉnh hiện đã giải ngân trên 75% kế hoạch vốn, triển khai hàng trăm công trình hạ tầng thiết yếu, hỗ trợ hàng nghìn hộ đồng bào dân tộc thiểu số có đất ở, đất sản xuất, nhà ở ổn định.
Theo Báo cáo của UBND tỉnh Sơn La, đến giữa năm 2025, thu nhập bình quân của đồng bào dân tộc thiểu số đạt 39,2 triệu đồng/người/năm, tăng gấp đôi so với năm 2020; tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 4,47%/năm. Những con số ấy thể hiện nỗ lực lớn của cả hệ thống chính trị trong việc đưa chính sách đến đúng đối tượng, phát huy tối đa hiệu quả nguồn lực đầu tư công.
Đồng thời, tỉnh Sơn La đã chủ động kiến nghị Trung ương cho phép phân cấp, phân quyền linh hoạt hơn cho cơ sở, tạo điều kiện để mỗi địa phương chủ động xác định mô hình phù hợp. Bên cạnh đó, tỉnh khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã, các tổ chức xã hội cùng tham gia thực hiện dự án biến “nguồn vốn Nhà nước” thành “vốn mồi” kích thích xã hội hóa.
Giữ rừng - giữ nguồn sống
Một điểm nhấn đáng chú ý là trong quá trình triển khai Chương trình 1719, Yên Sơn gắn phát triển nông, lâm nghiệp với bảo vệ rừng. Nhiều hộ dân đã ý thức được rằng “rừng không chỉ là tài nguyên, mà là sinh kế lâu dài.”
Xã đang thực hiện mô hình khoán bảo vệ rừng gắn sinh kế, giao khoán rừng cho hộ dân, hỗ trợ cây giống, con giống để vừa bảo vệ rừng vừa có thu nhập. Chính quyền khuyến khích trồng xen cây ăn quả với cây rừng, phát triển chăn nuôi thả dưới tán rừng, tạo sinh kế ổn định và góp phần bảo vệ môi trường sinh thái.
|
 |
| Vườn lê của người dân xã Yên Sơn. |
“Phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp không thể tách rời trách nhiệm bảo vệ rừng. Rừng là lá phổi, là nền tảng của sự sống vùng cao,” ông Lò Văn Thi nhấn mạnh.
Dẫu kết quả tích cực, song thực tiễn tại Yên Sơn và nhiều địa phương vùng cao vẫn còn những “điểm nghẽn”: vốn hỗ trợ sản xuất còn chậm giải ngân; quy mô mô hình nhỏ, thiếu tính liên kết; thị trường đầu ra chưa bền vững; nguồn lực xã hội hóa còn hạn chế.
Vì thế, để chương trình 1719 thực sự phát huy vai trò “đòn bẩy phát triển vùng dân tộc thiểu số”, cần những giải pháp đồng bộ hơn: Phân quyền mạnh mẽ cho cơ sở, để địa phương linh hoạt điều chỉnh nội dung đầu tư sát thực tiễn; Khuyến khích doanh nghiệp và hợp tác xã tham gia liên kết sản xuất - tiêu thụ sản phẩm; Đẩy mạnh đào tạo, tập huấn kỹ thuật, giúp người dân thay đổi tư duy sản xuất, từng bước tiếp cận nền nông nghiệp hiện đại; Tăng cường giám sát cộng đồng, đảm bảo vốn đầu tư công minh bạch, đúng mục tiêu, không thất thoát.
|
 |
| Vườn Dâu tây kết hợp Mận hậu cho người dân Yên Sơn có nguồn thu nhập ổn định. |
Hướng tới tương lai xanh nơi vùng cao
Yên Sơn hôm nay không còn là vùng “ngủ yên trong gian khó”. Tiếng cười của trẻ thơ vang lên từ lớp học mới, ánh đèn điện bừng sáng ở từng bản, từng nhà; những luống bí xanh, vườn mận, đàn dê, đàn lợn sinh sôi, tất cả đều là minh chứng sống động cho một vùng quê đang đổi thay từng ngày.
Từ một xã nghèo, Yên Sơn đã và đang hướng tới xây dựng xã nông thôn mới nâng cao, với mục tiêu phát triển bền vững, gìn giữ bản sắc văn hóa, đồng thời gắn kết con người với thiên nhiên.
Chương trình Mục tiêu quốc gia 1719 không chỉ là nguồn vốn, mà là nguồn lực tinh thần, nguồn khát vọng giúp đồng bào dân tộc thiểu số vươn lên, góp phần hiện thực hóa chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước: “Phát triển toàn diện, bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vì một Việt Nam thịnh vượng, không để ai bị bỏ lại phía sau.”