Cấp trung ương đã ban hành 7.759 VBQPPL
Bộ Tư pháp vừa có Tờ trình đề nghị xây dựng Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) sửa đổi.
Theo Bộ Tư pháp cho biết, ngày 22/6/2015, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (Luật năm 2015), có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2016. Ngày 18/6/2020, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (Luật năm 2020), có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2021.
Luật năm 2015 và Luật năm 2020 với nhiều quy định mới mang tính đột phá, là cơ sở pháp lý quan trọng để thực hiện các mục tiêu cải cách pháp luật. Có thể thấy, sau hơn 8 năm thi hành Luật năm 2015, Luật năm 2020, các bộ, ngành, địa phương tuân thủ và thực hiện tương đối nghiêm quy trình xây dựng, ban hành các VBQPPL.
Theo báo cáo của các bộ, cơ quan ngang bộ, tính từ ngày 1/7/2016 đến ngày 31/12/2023, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trình ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền 7.759 văn bản; các địa phương đã ban hành 90.610 VBQPPL.
Chất lượng VBQPPL ngày càng được nâng cao, nội dung bảo đảm tính hợp hiến, cơ bản bảo đảm tính hợp pháp, thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; tính khả thi, đáp ứng yêu cầu thực tiễn; nhiều văn bản có tính đột phá về thể chế cho phát triển ngành, lĩnh vực, giải quyết được các khó khăn, vướng mắc, bất cập trên thực tiễn; các quy định ngày càng chặt chẽ, bảo đảm phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm…
Tuy nhiên đến nay, Luật năm 2015 và Luật năm 2020 đã có nội dung, quy định không còn phù hợp với yêu cầu xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật gắn với việc tăng cường thi hành pháp luật.
Cụ thể, một số nguyên tắc, khái niệm trong xây dựng và thi hành VBQPPL chưa đầy đủ, chưa cụ thể; còn có nhiều hình thức với nhiều chủ thể có thẩm quyền ban hành VBQPPL.
Thời gian lập đề nghị xây dựng VBQPPL, đề xuất, lập đề nghị, dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hằng năm quá dài, thời điểm chưa hợp lý; quy trình lập đề nghị xây dựng văn bản dưới luậtvới nhiều thủ tục phức tạp, kéo dài; quy trình soạn thảo, ban hành văn bản chưa linh hoạt, chưa bảo đảm tính chuyên nghiệp, khoa học, chưa đáp ứng yêu cầu ban hành văn bản trong trường hợp cấp bách, đột xuất, phản ứng chính sách; chưa có sự phân biệt rõ quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL của Trung ương với địa phương; quy trình xây dựng văn bản trong trường hợp rút gọn chưa rõ ràng, cụ thể, thống nhất…
Cùng với đó, các quy định về tổ chức thi hành VBQPPL còn chưa đầy đủ, cụ thể hoạt động triển khai thi hành, rà soát sơ kết, tổng kết thi hành VBQPPL chưa được quan tâm đúng mức; chưa có cơ chế hiệu quả để tiếp nhận ý kiến của người dân, doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức về các vướng mắc trong quá trình tổ chức thi hành VBQPPL; phản ứng chính sách thông qua theo dõi tình hình thi hành pháp luật vẫn còn chậm, thụ động. Hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật còn tình trạng chờ hướng dẫn của cấp trên; năng lực của đội ngũ làm công tác PBGDPL chưa đồng đều, thiếu kinh nghiệm và hạn chế về nghiệp vụ phổ biến, giáo dục pháp luật.
Trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quy trình xây dựng và tổ chức thi hành VBQPPL còn chưa đầy đủ, rõ ràng; các quy định về xem xét, xử lý trách nhiệm đối với cá nhân, cơ quan ban hành văn bản trái pháp luật, cũng như việc không kịp thời xử lý văn bản trái pháp luật và khắc phục hậu quả do áp dụng văn bản trái pháp luật gây ra chưa cụ thể, chưa đầy đủ…
Ngoài ra, hiện nay, bối cảnh trong nước và quốc tế đã đặt ra đòi hỏi nhất định đối với việc hoàn thiện pháp luật về ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Sửa Luật là cần thiết
Trong bối cảnh nêu trên đặt ra yêu cầu quy trình xây dựng pháp luật phải linh hoạt để thích ứng với những thay đổi, diễn biến nhanh chóng của tình hình thế giới…, đặc biệt, khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo gắn với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là công nghệ số phát triển nhanh, mạnh mẽ, tạo đột phá trên nhiều lĩnh vực, có những bước nhảy vọt, trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, thúc đẩy phát triển kinh tế, chuyển dịch nhanh cơ cấu kinh tế và biến đổi sâu sắc các lĩnh vực của đời sống xã hội. Những yếu tố này đã có tác động không nhỏ, tạo ra cả thời cơ và thách thức đối với công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật.
Từ các cơ sở nêu trên, việc ban hành Luật Ban hành VBQPPL (sửa đổi) để nhằm đáp ứng yêu cầu của tình hình mới, khắc phục những hạn chế, bất cập trong công tác xây dựng, ban hành VBQPPL và tổ chức thi hành pháp luật thay thế Luật năm 2015 và Luật năm 2020 là cần thiết.
Cũng theo Bộ Tư pháp, mục đích ban hành Luật nhằm thể chế hóa các nội dung được nêu tại Nghị quyết 27-NQ/TW, đáp ứng yêu cầu mới đặt ra, giải quyết vướng mắc trong thực tiễn; xử lý các quy định mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập, không phù hợp với thực tế của Luật năm 2015 và Luật năm 2020.
Đồng thời, sửa đổi toàn diện Luật năm 2015 và Luật năm 2020, trong đó có bổ sung các quy định về điều kiện bảo đảm cho công tác xây dựng VBQPPL gắn với tổ chức thi hành VBQPPL; trách nhiệm của các chủ thể tham gia xây dựng và thi hành VBQPPL.
Về phạm vi điều chỉnh, Luật quy định về xây dựng, ban hành vả tổ chức thi hành VBQPPL. Nội dung của Luật kế thừa các quy định tốt, đang còn phù hợp của Luật năm 2015 và Luật năm 2020; bổ sung, sửa đổi về nguyên tắc, thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành gắn với tổ chức thi hành VBQPPL; trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xây dựng và tổ chức thi hành VBQPPL.
Luật được áp dụng đối với tất cả các cơ quan, tổ chức, Đại biểu Quốc hội, cá nhân có thẩm quyền trong xây dựng và VBQPPL.
Đề nghị xây dựng Luật nêu lên 3 chính sách bao gồm:
Chính sách 1: Tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, thể chế hóa kịp thời, đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về xây dựng pháp luật và thi hành pháp luật; bổ sung các nguyên tắc xây dựng và thi hành VBQPPL; giảm hình thức và xác định rõ cơ quan có thẩm quyền ban hành VBQPPL.
Chính sách 2: Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng VBQPPL; xác định rõ và tăng cường vai trò, thẩm quyền, trách nhiệm của các chủ thể trong xây dựng pháp luật; bảo đảm chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời phản ứng chính sách.
Chính sách 3: Tiếp tục hoàn thiện cơ chế tổ chức thi hành VBQPPL, gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng với thi hành VBQPPL; tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý VBQPPL trái pháp luật; tăng cường nguồn lực cho công tác xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành VBQPPL.