Sáng kiến nâng cao kỹ năng của Kiểm sát viên trong giải quyết vụ án lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

Thực hiện song song nhiều biện pháp nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ của Kiểm sát viên

Quá trình giải quyết án nói chung, vấn đề nghiệp vụ được hai đồng tác giả nhìn nhận có vai trò quan trọng hàng đầu. Cùng với trang bị nền tảng kiến thức pháp luật, điều không kém phần quan trọng, theo các đồng tác giả, đó là vấn đề kinh nghiệm, kỹ năng nghiệp vụ và bản lĩnh nghề nghiệp của cán bộ, Kiểm sát viên.

Theo các đồng tác giả, ngoài việc “tự thân vận động”, chủ động học hỏi, tích lũy kinh nghiệm của bản thân các cán bộ, Kiểm sát viên đòi hỏi Viện kiểm sát các cấp cũng cần chú trọng việc thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực thực tiễn cho đội ngũ Kiểm sát viên làm công tác nghiệp vụ.

Kiểm sát viên Nguyễn Thị Thanh Thảo- VKSND tỉnh Lâm Đồng, đồng tác giả sáng kiến.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ bao gồm đào tạo tại chỗ, thông qua tổng kết thực tiễn, tọa đàm nghiệp vụ, rút kinh nghiệm chung, hay thông qua các cuộc thi kiểm tra năng lực kiến thức, cuộc thi tìm hiểu những quy định của pháp luật gắn với công tác chuyên môn, xây dựng những chuyên đề nghiệp vụ chuyên sâu.

Đào tạo tại chỗ còn thông qua việc tăng cường trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm giữa các địa phương, đơn vị, đồng nghiệp có kinh nghiệm; bố trí, phân công KSV có trình độ, năng lực, kinh nghiệm trực tiếp kèm cặp, hướng dẫn nghiệp vụ cho các KSV, KTV mới được bổ nhiệm. Việc nâng cao chất lượng, kỹ năng xét hỏi, tranh tụng của KSV tại phiên tòa, còn có thể thông qua các phiên tòa rút kinh nghiệm trực tuyến, nơi cán bộ, KSV hai cấp có thể tham dự, học hỏi.

Hiệu quả trong thực tiễn công tác

Qua việc triển khai áp dụng sáng kiến vào công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra đối với tội Lạm dụng chiếm đoạt tài sản tại tất các đơn vị thuộc VKSND tỉnh Lâm Đồng, từ đầu năm 2024 đến nay cho thấy, bước đầu đã đạt được những lợi ích, hiệu quả nhất định, trong đó giúp thống nhất nhận thức về các dấu hiệu pháp lý của tội phạm, ranh giới của tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản để tránh hình sự hóa các quan hệ dân sự, tránh làm oan người vô tội, bỏ lọt tội phạm, hạn chế tình trạng phải trả hồ sơ, giữa các cơ quan tiến hành tố tụng;

Giúp cho đơn vị, cán bộ, KSV khi thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra các vụ án Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản nâng cao năng lực trình độ, chất lượng giải quyết án, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, để việc thực hiện công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra án đạt hiệu quả và chất lượng cao hơn trong thời gian tới.

Sáng kiến được áp dụng vào công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra đối với tội Lạm dụng chiếm đoạt tài sản tại tất các đơn vị thuộc VKSND tỉnh Lâm Đồng, từ đầu năm 2024.

Ngoài ra, sáng kiến đã góp phần hỗ trợ, hướng dẫn cán bộ mới được bổ nhiệm, mới được phân công, tiếp cận thực hiện công tác thực hành quyền công tố kiểm sát điều tra các vụ án Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Không chỉ giúp ích cho cán bộ, KSV trong đơn vị mà các cán bộ, KSV tại các đơn vị, địa phương khác khi có nhu cầu tìm hiểu, nghiên cứu để trau dồi kinh nghiệm cũng có thể tham khảo sáng kiến này.

Viện trưởng VKSND tỉnh Lâm Đồng Nguyễn Thành Minh cho biết, quá trình áp dụng vào thực tiễn công tác giải quyết án tại VKSND hai cấp tỉnh Lâm Đồng, cho thấy, sáng kiến mang lại hiệu quả tích cực. Đây là cơ sở để mở rộng phạm vi áp dụng sáng kiến ngoài tỉnh hoặc toàn ngành.

Kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật

Kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật nhằm thống nhất nhận thức về các dấu hiệu pháp lý của tội phạm, ranh giới của tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, theo hai đồng tác giả, đây cũng chính là giải pháp chung, căn bản, để tránh hình sự hóa các quan hệ dân sự, tránh làm oan người vô tội, bỏ lọt tội phạm, hạn chế tình trạng phải trả hồ sơ.

Tại chuyên đề, các đồng tác giả nhìn, nhận khái niệm “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt” (Điều 175 Bộ luật hình sự) còn có phần chung chung, chưa thực sự cụ thể, dẫn cách hiểu khác nhau và khó khăn khi áp dụng luật, từ đó đề xuất nên chăng phải cụ thể hóa thành các điều khoản cụ thể trong từng lĩnh vực nhằm đáp ứng được tính đa dạng các quan hệ trong nền kinh tế hàng hóa cũng như các dấu hiệu của hành vi lạm dụng tín nhiệm.

Mặt khác, cần có những quy định bao quát các tình huống trong thực tế và dự kiến các tình huống có thể xảy ra để vận dụng trong thực tế, tránh tùy tiện áp dụng các quy định pháp luật hình sự đối với các vi phạm nghĩa vụ dân sự và nghĩa vụ theo hợp đồng kinh tế.

Theo các đồng tác giả, việc làm rõ khái niệm các loại hình trách nhiệm pháp lý; trách nhiệm dân sự, trách nhiệm vật chất phát sinh từ hợp đồng kinh tế, trách nhiệm hành chính, trách nhiệm hình sự; cơ sở, điều kiện phát sinh các loại trách nhiệm pháp lý trên; cơ sở và dấu hiệu để phân định ranh giới giữa chúng với nhau. Giải quyết được vấn đề này sẽ ngăn chặn hiện tượng nhầm lẫn, tuỳ tiện, lạm dụng pháp luật hình sự trong các quan hệ kinh tế, dân sự và ngược lại.

Quá trình áp dụng vào thực tiễn công tác cho thấy, sáng kiến mang lại hiệu quả tích cực trong việc giải quyết án.

Bên cạnh đó, cần hoàn thiện hệ thống lý luận về khái niệm chiếm đoạt trong các tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”, và các tội khác cùng có dấu hiệu chiếm đoạt như tội cưỡng đoạt tài sản, tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản, tội công nhiên chiếm đoạt tài sản, tội chiếm giữ trái phép tài sản … trong đó phân tích rõ sự khác nhau giữa các tội danh này, đồng thời tổng kết thực tiễn giải quyết các tranh chấp hợp đồng, công tác xét xử các tội xâm phạm sở hữu bằng hình thức chiếm đoạt.

Để việc áp dụng thống nhất và việc định tội này được chính xác, tránh “hình sự hóa” làm oan người vô tội, hai đồng tác giả đề xuất, cần thiết phải có một Thông tư liên tịch (TANDTC, VKSNDTC, Bộ Công an) giải thích và làm rõ vấn đề: Thế nào là hành vi bỏ trốn, thế nào là hành vi chiếm đoạt (biểu hiện); thế nào là sử dụng tài sản vào mục đích bất hợp pháp, cách chứng minh các dấu hiệu này. Cũng cần có những quy định của pháp luật hướng dẫn cụ thể về các dấu hiệu dễ nhầm lẫn với các tội phạm khác, bao gồm các trường hợp nhầm lẫn ý thức chiếm đoạt với vi phạm nghĩa vụ thanh toán.

Ngoài ra, các cơ quan tố tụng cấp Trung ương cần thường xuyên có sự tổng kết thực tiễn trong lĩnh vực, hướng dẫn các cơ quan pháp luật địa phương áp dụng đúng pháp luật.

“Các cơ quan có trách nhiệm ở Trung ương (TANDTC, VKSNDTC) cần thường xuyên có sự tổng kết thực tiễn, thống nhất nhận thức để hướng dẫn các cơ quan pháp luật địa phương áp dụng đúng pháp luật, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất.”, KSV Nguyễn Thị Thanh Thảo, đồng tác giả sáng kiến đề nghị.