Ngày càng khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của Thanh tra VKSND

Vì một nền công vụ chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, minh bạch, hiệu quả

Ngày 13/7/1987 đánh dấu sự ra đời của Thanh tra Viện kiểm sát nhân dân sau khi Viện trưởng VKSND tối cao ban hành Quyết định số 15 thành lập Ban Thanh tra Ngành thuộc VKSND tối cao, đánh dấu sự ra đời của Thanh tra VKSND.

Ngày đầu thành lập, Ban Thanh tra có 5 cán bộ, do đồng chí Nguyễn Quốc Hồng, Phó Viện trưởng VKSND tối cao kiêm nhiệm chức vụ Trưởng ban, 2 Phó Trưởng ban và 2 ủy viên đều là những lãnh đạo cấp Vụ có kinh nghiệm và uy tín trong ngành KSND.

Ban Thanh tra có nhiệm vụ giúp Viện trưởng VKSND tối cao tổ chức các cuộc thanh tra trong nội bộ ngành Kiểm sát về những vấn đề cần thiết không thuộc trách nhiệm kiểm tra định kỳ của các Phó Viện trưởng mà từng đơn vị thuộc VKSND tối cao không thể tiến hành và tổ chức thanh tra đột xuất theo chỉ đạo của Viện trưởng VKSND tối cao đối với những việc xảy ra ở các VKSND địa phương hoặc cơ quan VKSND tối cao có liên quan đến việc chấp hành chính sách, pháp luật của Đảng, nhà nước, chỉ thị của Viện trưởng VKSND tối cao; việc thực hiện dân chủ, kỷ luật, giữ gìn phẩm chất đạo đức của cán bộ, Kiểm sát viên; chấp hành quy chế kiểm sát, quy chế nghiệp vụ.

Tập thể Lãnh đạo Thanh tra VKSND tối cao chụp ảnh kỷ niệm ngày thành lập Thanh tra VKSND.

Ngày 17/9/1992, Viện trưởng VKSND tối cao ban hành Quy chế số 08 quy định về chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Thanh tra VKSND tối cao, đánh dấu một mốc mới trong quá trình hình thành và phát triển của Ban Thanh tra. Theo quy chế lần đầu tiên vị trí pháp lý của Ban Thanh tra được xác định “là đơn vị trực thuộc VKSND tối cao” với nhiệm vụ chủ yếu là giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo có liên quan đến cán bộ do VKSND tối cao quản lý.

Ngày 31/3/2000, Viện trưởng VKSND tối cao ban hành Quyết định số 19/QĐ/TT kèm theo Quy chế về chức trách, tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn và quan hệ công tác của Ban Thanh tra ngành KSND. Quy chế số 19 cụ thể hóa quan điểm chỉ đạo của Viện trưởng VKSND tối cao về công tác thanh tra trong việc thực hiện các văn bản pháp luật ban hành năm 1998 (Luật Khiếu nại, tố cáo, Pháp lệnh Phòng, chống tham nhũng, Pháp lệnh Cán bộ, công chức), đặc biệt nêu cao tinh thần Nghị quyết TW 6 (lần 2) khóa VIII năm 1999 về một số vấn đề cơ bản và cấp bách trong công tác xây dựng Đảng hiện nay: “người đứng đầu các cấp, các ngành từ Trung ương đến cơ sở phải chịu trách nhiệm chống tham nhũng ở nơi mình phụ trách; không ngừng hoàn thiện các chính sách, pháp luật, trước hết là về quản lý ngân sách, quản lý tài sản doanh nghiệp, quản lý đất đai nhằm phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực”.

Nhiệm vụ của Ban Thanh tra trong thời kỳ này được xác định rõ hơn cả về đối tượng và nội dung thanh tra, trong đó đối tượng chính của công tác thanh tra là lãnh đạo VKSND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Kiểm sát viên VKSND tối cao, Điều tra viên cao cấp, chuyên viên cao cấp, cán bộ nghiệp vụ thuộc VKSND tối cao có dấu hiệu vi phạm phẩm chất đạo đức, vi phạm pháp luật và những đơn khiếu nại về hành chính, khiếu nại về kỷ luật của cán bộ, công chức trong ngành KSND.

Ngày 06/4/2005, Viện trưởng VKSND tối cao ban hành Quyết định số 58/2005/QĐ/VKSTC-TTr kèm theo Quy chế về tổ chức và hoạt động của Ban Thanh tra ngành KSND. Ban Thanh tra duy trì 02 tổ thanh tra do Phó Trưởng Ban Thanh tra phụ trách. Công chức của Ban Thanh tra được tăng cường về số lượng, trẻ hóa về độ tuổi, được đào tạo cơ bản.

Đặc biệt trong giai đoạn này, Ban Thanh tra được Viện trưởng VKSND tối cao bổ sung nhiệm vụ mới “Thanh tra nghiệp vụ”.

Ngày 27/01/2010, Viện trưởng VKSND tối cao ban hành Quyết định số 68/QĐ-VKSTC kèm theo Quy chế về tổ chức và hoạt động của Ban Thanh tra. Theo Quy chế 68, lần đầu tiên tổ chức bộ máy của Ban Thanh tra được thành lập đơn vị cấp phòng, với cơ cấu gồm 3 phòng: Phòng Thanh tra nghiệp vụ; Phòng Thanh tra xét khiếu tố; Phòng Tổng hợp, quản lý thông tin (Quyết định số 08 về việc thành lập bộ máy cấp Phòng thuộc Ban Thanh tra). Ngoài các chức danh đã được quy định tại các quy chế trước đây (Trưởng ban, các Phó Trưởng ban, các Kiểm sát viên VKSND tối cao), Quy chế số 68 đã quy định bổ sung thêm các chức danh Trưởng phòng, Phó Trưởng phòng, các Kiểm tra viên và công chức khác.

Năm 2012, trước yêu cầu đổi mới và tăng cường công tác thanh tra trong nội bộ Ngành, tên gọi Ban Thanh tra không còn phù hợp với vị trí, chức trách, nhiệm vụ của công tác thanh tra trong Ngành và không phù hợp với tên gọi chung của cơ quan thanh tra thuộc các Bộ, Ngành được quy định trong Luật Thanh tra, theo đề nghị của Viện trưởng VKSND tối cao, ngày 16/8/2012, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 522d phê chuẩn việc điều chỉnh, bổ sung nhiệm vụ và đổi tên một số đơn vị thuộc bộ máy làm việc của VKSND tối cao, theo đó, Ban Thanh tra đổi tên là Thanh tra VKSND tối cao, chức vụ Trưởng ban, Phó Trưởng ban Thanh tra được đổi thành Chánh Thanh tra và Phó Chánh Thanh tra.

Ngày 01/3/2013, để triển khai thực hiện Nghị quyết số 522d của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội khoá 13, Viện trưởng VKSND tối cao đã ký Quyết định số 72 ban hành Quy chế về tổ chức và hoạt động của Thanh tra VKSND tối cao, đồng thời, quyết định thành lập thêm 1 đơn vị cấp phòng thuộc Thanh tra. Như vậy, Thanh tra VKSND tối cao gồm 4 phòng: Phòng Tham mưu tổng hợp; Phòng Thanh tra nghiệp vụ; Phòng Thanh tra hành chính và Phòng Thanh tra xét khiếu tố.

Thanh tra VKSND tối cao kế thừa tất cả các nhiệm vụ của Ban Thanh tra VKSND tối cao, đồng thời, tên gọi, vị trí, chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Thanh tra VKSND tối cao được sửa đổi phù hợp với quy định của Luật Thanh tra năm 2010, Nghị quyết số 522d của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội.

Thanh tra VKSND tối cao công bố quyết định thanh tra tại Cục 2, VKSND tối cao.

Tính đến cuối năm 2013, Thanh tra VKSND được củng cố nhưng chỉ thành lập tại VKSND tối cao, chưa được thành lập tại VKSND cấp cao, cấp tỉnh, dẫn đến việc triển khai các nhiệm vụ công tác thanh tra rất hạn chế; Thanh tra chưa phát huy hết vai trò cơ quan tham mưu đắc lực cho Viện trưởng, “cánh tay nối dài” của Thủ trưởng, giúp lãnh đạo tăng cường công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành.

Trước thực trạng tổ chức của Thanh tra, đặc biệt nhằm đáp ứng yêu cầu của công cuộc cải cách Tư pháp, cải cách công vụ, công chức, đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, công chức với mục tiêu xây dựng một nền công vụ chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, minh bạch, hiệu quả, Ban cán sự đảng VKSND tối cao đã ban hành Nghị quyết số 06 ngày 20/12/2013 về củng cố, kiện toàn hệ thống Thanh tra ngành KSND. Theo đó hệ thống Thanh tra VKDND được thành lập tại VKSND cấp cao (nằm trong Phòng Tổ chức, thanh tra và thi đua khen thưởng), 8 VKSND cấp tỉnh thành lập đơn vị Thanh tra, 55 VKSND cấp tỉnh thành lập Tổ thanh tra nằm trong Phòng Tổ chức cán bộ.

Tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức và hoạt động của Thanh tra VKSND cấp tỉnh, ngày 24/02/2017, Ban cán sự đảng VKSND tối cao đã ban hành Nghị quyết số 13 cho chủ trương thành lập Thanh tra thuộc VKSND cấp tỉnh tại 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Như vậy, đến hết năm 2017, hệ thống Thanh tra VKSND được thành lập đồng bộ tại VKSND tối cao, VKSND cấp cao và VKSND cấp tỉnh.

Để đáp ứng yêu cầu công tác thanh tra và nâng cao hơn nữa hiệu lực của kết luận thanh tra, quyết định xử lý sau thanh tra, trong năm 2017 và 2018, Viện trưởng VKSND tối cao đã quyết định thành lập Phòng Thanh tra tài chính, đầu tư và Phòng Xử lý sau thanh tra (nay là Phòng thanh tra công tác tài chính, đầu tư và Phòng theo dõi kiểm tra, sau thanh tra thuộc Thanh tra VKSND tối cao), nâng số đơn vị cấp phòng thuộc Thanh tra VKSND tối cao lên thành 6 đơn vị.

Đồng chí Nguyễn Hải Trâm, Phó Viện trưởng VKSND tối cao trao Cờ thi đua của ngành KSND tặng Thanh tra VKSND tối cao.

Thực hiện Nghị quyết số 18 ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; Nghị quyết số 30, số 65 của Ban cán sự đảng VKSND tối cao về kiện toàn sắp xếp lại cơ cấu tổ chức bộ máy làm việc cấp phòng thuộc VKSND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và yêu cầu công tác trong tình hình mới, VKSND tối cao đã ban hành Hướng dẫn số 37 ngày 28/11/2019 hướng dẫn về việc sắp xếp, kiện toàn bộ máy cấp phòng thuộc VKSND cấp tỉnh. Theo đó, tại 61 VKSND cấp tỉnh thực hiện sáp nhập Phòng Kiểm sát và giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp (Phòng 12) với Thanh tra. Đơn vị mới có tên là “Thanh tra - Kiểm sát và giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp”, gọi tắt là “Thanh tra - Khiếu tố”, cấp trưởng của đơn vị gọi là “Chánh Thanh tra”. Riêng VKSND thành phố Hà Nội và VKSND Thành phố Hồ Chí Minh do khối lượng công việc nhiều nên không thực hiện sáp nhập Phòng 12 với Thanh tra.

Đến nay, đội ngũ công chức làm công tác Thanh tra - Khiếu tố là 350 người. So sánh với các giai đoạn trước, hiện nay công chức làm công tác Thanh tra - Khiếu tố có lực lượng đông đảo nhất, đang được trẻ hoá và được đào tạo bài bản.

Phát hiện kịp thời những thiếu sót, vi phạm và đề xuất nhiều giải pháp chấn chỉnh

Mỗi năm, Thanh tra VKSND các cấp đã tiến hành hàng trăm cuộc thanh tra, kiểm dưới nhiều hình thức (theo kế hoạch, hoặc đột xuất với các nội dung thanh tra toàn diện, nghiệp vụ, công tác tổ chức cán bộ, quản lý tài chính, tài sản công, tham mưu cho lãnh đạo VKSND giải quyết khiếu nại, tố cáo, các thông tin dư luận xã hội phản ánh; kiểm tra việc thực hiện dân chủ ở cơ sở; kiểm tra công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong Ngành…), đáp ứng công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành của Viện trưởng VKSND cùng cấp. Qua công tác thanh tra đã phát hiện kịp thời những thiếu sót, vi phạm và đề xuất lãnh đạo VKSND những giải pháp chấn chỉnh, khắc phục những thiếu sót, vi phạm trong hoạt động nghiệp vụ, quản lý tài chính, tài sản công, quản lý công chức, viên chức và người lao động. Góp phần đảm bảo kỷ luật, kỷ cương trong Ngành.

Trong suốt chặng đường xây dựng và phát triển, kể từ khi thành lập đến nay, Thanh tra  ngành KSND luôn được Viện trưởng VKSND tối cao quan tâm chỉ đạo, đặc biệt là sau khi 02 nghị quyết của Ban cán sự đảng VKSND tối cao được ban hành (Nghị quyết số 06 ngày 20/12/2013 và Nghị quyết số 13 ngày 24/2/2017 về củng cố, kiện toàn hệ thống Thanh tra ngành KSND), thì Thanh tra VKSND đã đạt được những bước phát triển mạnh mẽ về tổ chức, nâng cao năng lực và chất lượng công tác; từ đó vị trí, vai trò, hình ảnh của Thanh tra VKSND ngày càng được khẳng định rõ nét.

Cơ cấu tổ chức của Ban Thanh tra ban đầu hoạt động kiêm nhiệm, dần dần chuyển sang chuyên trách (năm 1992), đến nay phát triển thành một hệ thống Thanh tra VKSND từ VKSND tối cao, Thanh tra VKSND cấp cao, Thanh tra VKSND cấp tỉnh.

Ban đầu Thanh tra VKSND chỉ được thành lập tại VKSND tối cao với 5 cán bộ, ở độ tuổi trên 55, sau đó được bổ sung và duy trì với khoảng 10 cán bộ, đến nay đã hình thành hệ thống Thanh tra VKSND gồm: Thanh tra VKSND tối cao, Thanh tra VKSND cấp cao và Thanh tra VKSND cấp tỉnh với tổng số trên 300 công chức, với độ tuổi đảm bảo tính kế thừa giữa người nhiều tuổi, có kinh nghiệm với những người trẻ tuổi, được đào tạo kiến thức pháp luật cơ bản.

Thanh tra ngành KSND đã phấn đấu, xây dựng, từng bước khẳng định vị trí, vai trò trong các cơ quan của VKSND, được Viện trưởng VKSND tối cao ghi nhận,  giao thêm những nhiệm vụ mới. Khi thành lập, Ban Thanh tra chủ yếu thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo trong Ngành; năm 2005, được giao nhiệm vụ “thanh tra nghiệp vụ“, đến nay, nhiệm vụ của Thanh tra VKSND đã được khẳng định đầy đủ tại Quy chế hoạt động thanh tra trong ngành KSND ban hành kèm theo Quyết định số 186 ngày 10/6/2024 của Viện trưởng VKSND tối cao.

Ngoài ra, từ năm 2019 đến nay, Thanh tra VKSND tối cao được Viện trưởng VKSND tối cao giao tiếp nhận, phân loại, xử lý đơn gửi Viện trưởng VKSND tối cao (trung bình mỗi năm tiếp nhận, phân loại, xử lý khoảng 13.000 đơn).

Đồng chí Hoàng Quốc Việt, người chiến sĩ kiên trung của cách mạng Việt Nam, người Viện trưởng VKSND tối cao đầu tiên.

Với tư tưởng chỉ đạo của Viện trưởng VKSND tối cao, mục tiêu hoạt động của Thanh tra được xác định là phòng ngừa vi phạm, phát huy nhân tố tích cực, lấy phương châm "trị bệnh, cứu người", không phải để "bới lông tìm vết" rồi xử lý vi phạm. Người có thiếu sót, vi phạm, khi được Thanh tra chỉ ra, đã nhận ra hạn chế, thiếu sót của mình, tích cực sửa chữa, cầu thị tiến bộ thì tạo điều kiện để người đó tu dưỡng, phấn đấu hoàn thiện bản thân. Tập thể, cá nhân không làm hết trách nhiệm, để xảy ra vi phạm, nhưng bao che, bỏ qua vì thành tích thi đua của đơn vị, yêu cầu kiểm điểm trách nhiệm thì quanh co, đổ lỗi cho khách quan không khắc phục thì kiên quyết xử lý nghiêm, nhất định không để "con sâu làm rầu nồi canh". Thanh tra là kênh thông tin chính xác giúp Viện trưởng nắm bắt kịp thời tình hình đang diễn ra trong Ngành, những vấn đề phát sinh để nhanh chóng có biện pháp giải quyết; cuối cùng phải đi đến giải pháp khắc phục những sơ hở trong cơ chế quản lý, điều hành, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trên các mặt công tác.