Qua công tác kiểm sát giải quyết vụ án dân sự theo thủ tục phúc thẩm, VKSND tỉnh Thanh Hóa nhận thấy, vụ án “Tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất” giữa nguyên đơn là vợ chồng ông Nguyễn Văn Đ., bà Lê Thị Đ1. với bị đơn là vợ chồng anh Đỗ Ngọc Q., chị Nguyễn Thị H. được giải quyết tại Bản án dân sự sơ thẩm số 14/2024/DS-ST ngày 30/9/2024 của TAND thị xã Nghi Sơn có nhiều vi phạm nên đã kháng nghị và được Tòa án cấp phúc thẩm chấp nhận kháng nghị.

leftcenterrightdel
 Kiểm sát viên tham gia phiên tòa, bảo vệ kháng nghị.

Nội dung vụ án thể hiện, ngày 14/10/2020, vợ chồng ông Nguyễn Văn Đ. và bà Lê Thị Đ1. lập hợp đồng chuyển nhượng cho vợ chồng anh Đỗ Ngọc Q. và chị Nguyễn Thị H. 1 mảnh đất, diện tích 965m2, trong đó có 100m2 đất ở và 865m2 đất vườn, tại thửa đất số 272, 273, tờ bản đồ số 32 ở xã TL, thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa, với giá 550.000.000 đồng; anh Q và chị H đã thanh toán đủ số tiền trên cho ông Đ. và bà Đ1. 

Khi lập hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất (QSDĐ), các bên không công chứng, chứng thực, không đến cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để làm thủ tục sang tên quyền sử dụng đất. Hiện nay, ông Đ, bà Đ1 vào tỉnh Bình Dương sinh sống nên anh Q và chị H đề nghị Tòa án công nhận hiệu lực của hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất trên. Đồng thời, đề nghị Tòa án buộc ông Đ, bà Đ1 bồi thường cho gia đình anh Q số tiền 110.000.000 đồng vì đã không thực hiện đúng hợp đồng dẫn đến tổn thất về tinh thần và kinh tế cho gia đình anh. 

Quá trình giải quyết vụ án, anh Nguyễn Văn K. là người đại diện theo ủy quyền của ông Đ., bà Đ1 giao nộp cho Tòa án văn bản đề nghị hủy bỏ hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ với lý do: Trong hợp đồng ông Đ. và bà Đ1 chuyển nhượng cho anh Q. và chị H. 1 mảnh đất với diện tích như nêu ở trên, nhưng ngày 18/10/2022, anh Q. đã gửi cho ông Đ. và bà Đ1 biên bản kiểm tra hiện trạng chuyển nhượng quyền sử dụng đất yêu cầu ký tờ chuyển nhượng là 200m2 đất ở, nên ông Đ., bà Đ1 không ký các thủ tục sang tên QSDĐ cho anh Q. và chị H. Anh K. yêu cầu anh Q. thực hiện đúng theo hợp đồng chuyển nhượng của các bên.

Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 14/2024/DS-ST ngày 30/9/2024 của TAND thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa quyết định: Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn.

Quá trình kiểm sát bản án, VKSND tỉnh Thanh Hóa đã phát hiện TAND thị xã Nghi Sơn tồn tại một số vi phạm. Thứ nhất, Toà thu thập chứng cứ chưa đầy đủ: Theo hồ sơ vụ án thể hiện, ông Nguyễn Văn Đ. được UBND huyện Tĩnh Gia (nay là thị xã Nghi Sơn) cấp Giấy chứng nhận QSDĐ số D 0098072 ngày 10/5/1994 đối với 3555m2, trong đó có 200m2 đất thổ cư tại thửa 349. Theo hợp đồng đặt cọc ngày 17/8/2020, ông Nguyễn Văn Đ. chuyển nhượng 965,8m2 đất (trong đó có 200m2 đất thổ cư) tại thửa 271; theo Hợp đồng chuyển nhượng QSDĐ ngày 14/10/2020, ông Nguyễn Văn Đ. và bà Lê Thị Đ1 chuyển nhượng mảnh đất có diện tích 965m2 trong đó 100m2 đất ở và 865m2 đất vườn thuộc thửa 272, 273. Tuy nhiên, khi giải quyết vụ án, Tòa án cấp sơ thẩm không thu thập tài liệu, chứng cứ là hồ sơ địa chính qua từng thời kỳ để xác định thửa đất đang tranh chấp thuộc thửa 271 tờ bản đồ số 32 ở xã TL, thị xã Nghi Sơn, tương ứng với thửa đất nào theo Giấy chứng nhận QSDĐ số D 0098072 ngày 10/5/1994. Đồng thời, Tòa án cấp sơ thẩm cũng không thu thập tài liệu, chứng cứ thể hiện ông Nguyễn Văn Đ. được cấp bao nhiêu m2 đất ở và thuộc những thửa đất nào, là vi phạm trong việc thu thập, xác định và đánh giá chứng cứ, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.

Thứ hai, Bản án sơ thẩm nhận định hợp đồng vi phạm về hình thức và nội dung của hợp đồng ghi diện tích đất chuyển nhượng không đúng số thửa để không chấp nhận đơn khởi kiện của nguyên đơn là không chính xác, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự. Bởi vì, hợp đồng chuyển nhượng giữa vợ chồng ông Nguyễn Văn Đ., bà Lê Thị Đ1 và vợ chồng anh Đỗ Ngọc Q., chị Nguyễn Thị H. mặc dù không được công chứng, chứng thực nhưng các đương sự đều thừa nhận có việc chuyển nhượng QSDĐ giữa các bên.

Theo hợp đồng chuyển nhượng, hai bên thỏa thuận chuyển nhượng diện tích 965m2, trong đó có 100m2 đất ở và 865m2 đất vườn, tại thửa đất số 272, 273. Mặc dù, trên thực tế, diện tích đất đang tranh chấp thuộc thửa 271 tờ bản đồ số 32 ở xã TL, thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Tuy nhiên, các đương sự đều thống nhất đối tượng chuyển nhượng là diện tích đất tại thửa 271, tờ bản đồ số 32, ở xã TL, thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Bên nhận chuyển nhượng là anh Q. và chị H. đã thanh toán đủ số tiền theo hợp đồng cho ông Đ. và bà Đ1. Đồng thời, ngay sau khi ký hợp đồng ông Đ., bà Đ1 đã bàn giao nhà đất cho anh Q., chị H. Hiện nay gia đình anh Q., chị H. là người trực tiếp quản lý diện tích nhà đất này. Như vậy, trên thực tế các bên đã thực hiện đầy đủ việc thanh toán và bàn giao tài sản. Do đó, cần căn cứ khoản 2 Điều 129 Bộ luật Dân sự 2015 công nhận hiệu lực của hợp đồng này.

Ngoài ra, trong vụ án này, nguyên đơn yêu cầu công nhận hiệu lực của hợp đồng, bị đơn yêu cầu ông Đỗ Ngọc Q. thực hiện đúng theo hợp đồng chuyển nhượng hoặc thỏa thuận của hai bên, nếu ông Q không thực hiện đúng thì đề nghị Tòa án tuyên hủy hợp đồng. Theo Điều 427 Bộ luật Dân sự 2015 về hậu quả của việc hủy hợp đồng, nếu hợp đồng bị hủy bỏ thì các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận, sau khi trừ đi chi phí hợp lý trong việc thực hiện hợp đồng và chi phí bảo quản, phát triển tài sản.

Tuy nhiên, Tòa án cấp sơ thẩm tuyên không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn về việc công nhận hiệu lực của hợp đồng nhưng lại nhận định do các đương sự không đề nghị Tòa án tuyên bố hợp đồng vô hiệu và không yêu cầu Tòa án giải quyết hậu quả của hợp đồng vô hiệu nên không xem xét đối với số tiền 550 triệu đồng mà nguyên đơn anh Q., chị H. đã thanh toán cho bên chuyển nhượng là xác định không đúng yêu cầu của đương sự, chưa giải quyết triệt để nội dung vụ án, vi phạm Điều 427 Bộ luật Dân sự 2015. 

Với những vi phạm trên, VKSND tỉnh Thanh Hóa quyết định kháng nghị Bản án số 14/2024/DS-ST ngày 30/9/2024 của TAND thị xã Nghi Sơn, đề nghị sửa bản án sơ thẩm theo hướng công nhận việc chuyển nhượng giữa hai bên đã hoàn thành, công nhận quyền sử dụng thửa đất số 271, tờ bản đồ số 32 cho anh Q., chị H. và tuyên cho nguyên đơn được quyền liên hệ với cơ quan nhà nước có thẩm quyền để đăng ký quyền sử dụng đất.

Vừa qua, tại phiên tòa phúc thẩm, Hội đồng xét xử TAND tỉnh Thanh Hóa đã chấp nhận kháng nghị, sửa bản án sơ thẩm theo hướng Viện kiểm sát kháng nghị. 

Qua vụ án, có thể thấy rằng, Kháng nghị là một công cụ pháp lý quan trọng nhằm khắc phục những sai sót trong hoạt động xét xử của Tòa án. Khi phát hiện bản án hoặc quyết định của Tòa án có dấu hiệu vi phạm pháp luật, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, Viện Kiểm sát có quyền kháng nghị để yêu cầu xét xử lại theo trình tự phúc thẩm. VKSND tỉnh Thanh Hóa luôn xác định, đây không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là nhiệm vụ chính trị quan trọng nhằm bảo vệ công lý, giữ gìn niềm tin của nhân dân vào hệ thống tư pháp và hơn hết là bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa.     

Huyền Lê - Đinh Huê