Hiện nay cả nước ta đang hướng về miền Trung để động viên, chia sẻ, đóng góp ủng hộ người dân nơi đây khắc phục thiệt hại, sớm vượt qua thời kỳ mưa lũ để ổn định đời sống. Cùng với đó, là nhiều ca sĩ, nghệ sĩ cũng đứng ra vận động, kêu gọi mọi người đóng góp tiền của, tài sản ủng hộ đồng bào miền Trung, nhận tiền từ thiện và thực hiện phân phối hàng cứu trợ.
Sau khi thông báo quyên góp được hơn 100 tỉ đồng sau gần 1 tuần, ca sĩ Thủy Tiên vấp phải thông tin vi phạm Khoản 3 Điều 5 Nghị định 64/2008/NĐ-CP. Cụ thể, trong nghị định này, những cá nhân đoàn thể như Thủy Tiên không được phép kêu gọi từ thiện mà phải do các đơn vị như Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội chữ thập đỏ Việt Nam, cơ quan thông tin đại chúng của Trung ương, địa phương… làm chủ.
Về việc này, theo Luật sư Đặng Văn Cường, Nghị định số 64/2008/NĐ-CP và một số văn bản liên quan cần phải có sửa đổi bổ sung cho phù hợp với tình hình mới.
Từ các quy định pháp luật, nếu là cá nhân muốn nhận tiền, hàng cứu trợ một cách hợp pháp thì cần thành lập quỹ từ thiện. Đây là quỹ được tổ chức, hoạt động với mục đích chính nhằm hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng, các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và các đối tượng khác thuộc diện khó khăn cần sự trợ giúp của xã hội, không vì mục đích lợi nhuận.
Đến nay, những văn bản pháp luật về việc tổ chức, hoạt động của quỹ từ thiện đã ban hành hơn 10 năm, điều kiện kinh tế, xã hội có nhiều thay đổi, vấn đề đạo đức xã hội cũng có những thay đổi chuyển biến trên cơ sở sự phát triển của kinh tế, xã hội. Bởi vậy, cần phải có những sửa đổi bổ sung cho phù hợp để những quy định pháp luật trên không trở thành rào cản cho các tổ chức, cá nhân khởi tâm, động lòng giúp đỡ người khác.
Thực tế có những trường hợp người dân vì yêu mến thần tượng của mình, tin tưởng vào những ca sĩ, nghệ sĩ, người nổi tiếng mà sẵn sàng quyên góp tiền, tài sản hoặc chuyển giao tiền tài sản cho họ thực hiện hoạt động từ thiện. Những ca sĩ, nghệ sĩ, những người có danh tiếng cũng không vì số tài sản đó mà làm mất đi uy tín, thanh danh của mình.
Hiện nay nhiều cá nhân có sức ảnh hưởng với cộng đồng đứng ra kêu gọi quyên góp từ thiện lại có sức lan tỏa mạnh mẽ, rộng rãi hơn các tổ chức, cơ quan nhà nước. Ví dụ như ca sĩ Thủy Tiên, Mỹ Tâm, MC Phan Anh... và nhiều ca sĩ, nghệ sĩ hoạt động nghệ thuật khác.
“Nếu những người này tự bỏ tiền ra để cứu trợ và đứng ra kêu gọi quyên góp với mục đích cứu trợ, từ thiện trên danh nghĩa của mình chứ không giả mạo, mượn danh nghĩa của cơ quan, tổ chức khác; đồng thời tài sản họ tiếp nhận được phân phối đúng mục đích, thực sự thực hiện công tác cứu trợ, từ thiện hiệu quả thì hành vi này của họ là không vi phạm pháp luật” - Luật sư Đặng Văn Cường khẳng định.
Theo Luật sư Đặng Văn Cường, Nghị định trên có những quy định có tính chất rào cản đối với những cá nhân, tổ chức hoạt động từ thiện tự phát nhưng cũng không quy định chế tài cụ thể để xử lý những trường hợp vi phạm. Hơn nữa, hoạt động thiện nguyện tự phát nhưng hiệu quả cần phải được khuyến khích, khơi gợi và tạo điều kiện để phát triển trên thực tế. Hoạt động thiện nguyện này cùng với hoạt động có tổ chức do cơ quan có thẩm quyền triển khai thực hiện sẽ phần nào giải quyết được nhu cầu, khó khăn của đồng bào đang gặp thiên tai.
    |
 |
| Ca sĩ Thủy Tiên ăn vội bát mì tôm trong lúc đi từ thiện ở miền Trung. |
Vị trưởng văn phòng Luật sư Chính Pháp bày tỏ quan điểm: Đối với hoạt động từ thiện, kêu gọi từ thiện tự phát của cá nhân, tổ chức thì không cần quy định cấm đoán, cản trở, hạn chế mà cho phép hoạt động theo các quy định của bộ luật dân sự, phù hợp với đạo đức xã hội.
Trong trường hợp ai đó lợi dụng hoạt động này để trục lợi, lừa đảo thì đã có những chế tài hành chính hoặc hình sự để xử lý trong đó không loại trừ trường hợp có thể áp dụng các quy định như tội "Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản" theo điều 175 và tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản" theo quy định tại điều 174 Bộ Luật Hình sự năm 2015.
Bởi vậy, khi cá nhân người vận động quyên góp gian dối, chiếm đoạt, sử dụng trái phép tiền, hàng hoặc lợi dụng hoạt động từ thiện để vụ lợi thì có thể bị truy cứu trách nhiệm tùy thuộc tính chất, mức độ vi phạm theo quy định của pháp luật.
Những quy định về việc tổ chức, hoạt động của quỹ từ thiện theo các văn bản pháp luật đều phải căn cứ Bộ luật dân sự và phải phù hợp với đạo đức xã hội, giải quyết được vấn đề cấp bách trong xã hội.
|
 |
| Hành động từ thiện của ca sĩ Thủy Tiên nhận được nhiều lời khen ngợi. |
Thực tế hiện nay, Bộ luật dân sự và các văn bản quy phạm pháp luật khác không có quy định nào cấm hoạt động cứu trợ tự phát của công dân hay truy cứu trách nhiệm với cá nhân, tổ chức vận động quyên góp làm từ thiện, giúp đỡ người khác.
Vì việc cứu trợ nhân dân khi xảy ra thiên tai, hỏa hoạn… không chỉ là việc của nhà nước hay tổ chức, đoàn thể nào mà cần huy động mọi nguồn lực trong dân, khuyến khích mỗi cá nhân phát huy tinh thần tương thân tương ái.
Những quy định pháp luật về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân đạo khắc phục khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn….tại Nghị định số 64/2008/NĐ-CP và Thông tư số 72/2008/NĐ-CP là có những hạn chế nhất định và chưa thống nhất với hệ thống văn bản pháp luật hiện hành.
Vì vậy, Luật sư Cường cho rằng, Chính phủ nên có những dự thảo sửa đổi bổ sung văn bản pháp luật này hoặc có những văn bản hướng dẫn để bổ sung làm rõ những trường hợp hoạt động từ thiện như ca sĩ Thủy Tiên để tránh gây tranh cãi trong dư luận xã hội; đồng thời phát huy được những giá trị nhân văn và huy động được các nguồn lực trong xã hội để ủng hộ đồng bào đang gặp khó khăn, thiên tai.
Hoạt động kêu gọi ủng hộ quyên góp cho đồng bào đang gặp khó khăn như nữ ca sĩ Thủy Tiên và một số ca sĩ, nghệ sĩ tổ chức, cá nhân khác đã thực hiện là rất tốt và phù hợp với quan hệ pháp luật dân sự, phù hợp với đạo đức xã hội nên cần phải phát huy và tạo điều kiện để những hoạt động này được lan tỏa những giá trị nhân văn trong bối cảnh nhiều người dân miền Trung đang gặp khó khăn như hiện nay.
Những quy định pháp luật không còn phù hợp, có thể là những rào cản cho những hoạt động thiện nguyện này thì cần phải sửa đổi, bổ sung cho phù hợp hoặc có hướng dẫn cụ thể để tránh những tranh cãi không đáng có.