Nội dung vụ án
Theo đó, vụ án hành chính rút kinh nghiệm đó là vụ “khiếu kiện quyết định xử phạt vi phạm hành chính về trật tự xây dựng”, giữa người khởi kiện là ông Nguyễn Kim Hoàn, (địa chỉ: phường 8, TP. Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) với người bị kiện là Chủ tịch UBND huyện Long Điền, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.
Nội dung vụ án thể hiện, ngày 5/12/1988, ông Nguyễn Quang Huyến và ông Phan Văn Đi có đơn gửi UBND xã Phước Tỉnh xin khai hoang đất nuôi trồng thủy sản. Ngày 14/2/1989, Chủ tịch UBND xã Phước Tỉnh xác nhận tạm cấp cho ông Huyến và ông Đi số đất mũi tàu cặp đê Chùa Mõ là 4 ha đất nuôi trồng thủy sản.
Ngày 7/2/2001, ông Huyến và ông Đi chuyển nhượng đất và thành quả lao động cho ông Nguyễn Kim Hoàn trên đất có 2 chòi tạm. Đến năm 2004, ông Hoàn cải tạo lại 2 căn chòi thành sàn gỗ, vách tôn, lợp mái bằng lá dừa.
Ngày 21/10/2015, UBND xã Phước Tỉnh tiến hành lập biên bản vi phạm hành chính. Ngày 16/11/2015, UBND huyện Long Điền ban hành Quyết định số 3346/QĐ-KPHQ về việc áp dụng biện pháp xử lý hậu quả, theo đó buộc ông Hoàn phá dỡ các công trình xây dựng chòi tạm trên đất không được phép xây dựng.
Ngày 12/1/2016, Chủ tịch UBND huyện Long Điền ban hành Quyết định số 57/QĐ-UBND về việc thu hồi Quyết định số 3346/QĐ-KPHQ với lý do: Việc xác định vị trí và diện tích 2 chòi tạm của ông Hoàn là 60 m2 và nằm trên phần đất của Công ty TNHH Nam Hải là không đúng.
Ngày 7/3/2016, UBND xã Phước Tỉnh lập Biên bản vi phạm hành chính đối với ông Hoàn về hành vi xây dựng công trình trên đất không được phép xây dựng (đất Nhà nước quản lý) đồng thời yêu cầu ông Hoàn tự tháo dỡ công trình.
Ngày 22/3/2016, Chủ tịch UBND huyện Long Điền ban hành Quyết định số 532/QĐ-CC về việc buộc cưỡng chế phá dỡ công trình vi phạm trật tự xây dựng.
Không đồng ý với nội dung của Quyết định, ông Hoàn khởi kiện tại Tòa án yêu cầu hủy Quyết định số 532/QĐ-CC nêu trên; hành vi hành chính của Chủ tịch UBND xã Phước Tỉnh về việc cưỡng chế, tháo dỡ 2 chòi tạm diện tích 53 m2 theo Quyết định số 532/QĐ-CC ngày 22/3/2016 của Chủ tịch UBND huyện Long Điền; đồng thời yêu cầu Chủ tịch UBND huyện Long Điền bồi thường giá trị 2 chòi tạm diện tích 53 m2 theo quy định của pháp luật.
Quá trình giải quyết của Tòa án
Bản án sơ thẩm số 03/2017/QĐ-TA ngày 27/2/2017 của TAND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu quyết định: “1. Chấp nhận việc rút một phần yêu cầu khởi kiện của đại diện theo ủy quyền của ông Nguyễn Kim Hoàn. Đình chỉ xét xử yêu cầu khởi kiện của ông Nguyễn Kim Hoàn đối với hành vi hành chính của Chủ tịch UBND xã Phước Tỉnh về việc thực hiện cưỡng chế theo Quyết định số 532/QĐ-CC ngày 22/3/2016 của Chủ tịch UBND huyện Long Điền. 2. Bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của ông Nguyễn Kim Hoàn đối với Quyết định số 532/QĐ-CC Chủ tịch UBND huyện Long Điền về việc cưỡng chế phá dỡ công trình vi phạm trật tự xây dựng và yêu cầu Chủ tịch UBND huyện Long Điền bồi thường giá trị 2 chòi tạm diện tích 53 m2 do thực hiện quyết định hành chính gây ra”.
    |
 |
| Quang cảnh một phiên toà hành chính. (Ảnh minh hoạ) |
Ngày 8/3/2017, ông Nguyễn Kim Hoàn có đơn kháng cáo đối với toàn bộ bản án hành chính sơ thẩm nêu trên.
Tại bản án hành chính phúc thẩm số 112/2017/HC-PT ngày 26/6/2017, TAND cấp cao tại TP Hồ Chí Minh quyết định:
“1. Đình chỉ xét xử phúc thẩm đối với yêu cầu khởi kiện đòi bồi thường thiệt hại do việc thực hiện cưỡng chế theo Quyết định số 532/QĐ-CC ngày 22/3/2016 của Chủ tịch UBND huyện Long Điền gây ra của người khởi kiện. Chấp nhận nội dung kháng cáo còn lại của ông Nguyễn Kim Hoàn. Sửa một phần bản án sơ thẩm.
Chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của ông Hoàn. Hủy Quyết định số 532/QĐ-CC ngày 22/3/2016 của Chủ tịch UBND huyện Long Điền”.
Ngày 11/3/2020, Chánh án TAND tối cao ban hành Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 04/2020/KN-HC đối với bản án hành chính phúc thẩm số 112/2017/HC-PT ngày 26/6/2017 của TAND cấp cao tại TP Hồ Chí Minh.
Ngày 20/8/2020, Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao xét xử giám đốc thẩm chấp nhận kháng nghị của Chánh án TAND tối cao: Hủy Bản án hành chính phúc thẩm số 112/2017/HC-PT ngày 26/6/2017 của TAND cấp cao tại TP Hồ Chí Minh, giữ nguyên bản án sơ thẩm số 03/2017/HC-ST ngày 27/2/2017 của TAND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.
Những nội dung cần rút kinh nghiệm
Theo VKSND tối cao, nội dung rút kinh nghiệm trong vụ án trên đó là: Việc Chủ tịch UBND xã Phước Tỉnh xác nhận tạm cấp cho ông Nguyễn Quang Huyến và ông Phan Văn Đi số đất mũi tàu cặp đê Chùa Mõ là 4 ha đất nuôi trồng thủy sản vào ngày 14/2/1989 là không đúng thẩm quyền theo quy định tại Điều 13 Luật Đất đai năm 1987.
Việc ông Huyến và ông Đi chuyển nhượng đất và thành quả lao động cho ông Nguyễn Kim Hoàn nhưng không có xác nhận của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Khi chuyển nhượng ông Huyến, ông Đi không có các giấy tờ để thực hiện quyền của người sử dụng đất theo Điều 3 Nghị định 17/1999/NĐ-CP ngày 29/3/1999 của Chính phủ quy định về thủ tục chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê... quyền sử dụng đất. Sau khi nhận chuyển nhượng ông Hoàn cũng không làm thủ tục đăng ký đất đai là không đúng theo quy định của Điều 33 Luật Đất đai năm 1993. Như vậy, việc sử dụng đất của ông Hoàn là không hợp pháp.
Khi nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất, trên đất đã có 2 căn chòi tạm, vào năm 2004 ông Hoàn đã cải tạo lại 2 căn chòi thành sàn gỗ, vách tôn, lợp mái lá dừa. Theo quy định tại khoản 1 Điều 11 Luật Đất đai năm 2003 (nay là khoản 1 Điều 6 Luật Đất đai năm 2013) thì việc gia đình ông Hoàn cải tạo, xây dựng 2 căn chòi trên đất nuôi trồng thủy sản (đất nông nghiệp) là không đúng mục đích sử dụng đất.
Ngày 7/3/2016, UBND xã Phước Tỉnh đã lập biên bản vi phạm hành chính đối với ông Hoàn vì đã có hành vi xây dựng công trình trên đất không được phép xây dựng (đất Nhà nước quản lý) đồng thời yêu cầu ông Hoàn tự tháo dỡ công trình là đúng quy định tại Điều 58 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012.
Hai căn chòi tạm nêu trên đã có từ trước khi ông Huyến và ông Đi chuyển nhượng cho ông Hoàn, sau đó năm 2004 ông Hoàn sửa lại. Theo quy định tại Điều 6 Luật Xử lý vi phạm hành chính thì thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính là 1 năm, như vậy thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính đã hết. Chủ tịch UBND huyện Long Điền không ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính mà ngày 22/3/2016, Chủ tịch UBND huyện Long Điền ban hành Quyết định số 532/QĐ-CC cưỡng chế phá dỡ công trình vi phạm trật tự xây dựng đối với ông Hoàn là đúng quy định của Điều 65 Luật Xử lý vi phạm hành chính và hướng dẫn tại Điều 4 Nghị định số 121/2013/NĐ-CP ngày 10/10/2013 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động xây dựng; điểm a khoản 2 Điều 2 Thông tư số 02/2014/TT-BXD ngày 12/2/2014 của Bộ Xây dựng.
Ngoài ra, theo VKSND tối cao, việc Toà án cấp phúc thẩm nhận định: “Công trình xây dựng phải xin phép mà không xin hoặc có xin phép mà lại xây dựng không đúng với giấy phép thì mới được xem là công trình vi phạm trật tự xây dựng. Hai cái chòi của ông Hoàn được dựng vào năm 1989, nhằm mục đích sử dụng cho việc sản xuất nông nghiệp, không thuộc loại công trình phải xin phép xây dựng...” là không đúng bản chất của hành vi vi phạm. Trong trường hợp này phải được hiểu là ông Hoàn xây dựng trên đất không được phép xây dựng, không phải là xây dựng công trình không được cấp phép xây dựng.
Do đó, Tòa án cấp phúc thẩm chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của ông Hoàn, hủy Quyết định số 532/QĐ-CC ngày 22/3/2016 của Chủ tịch UBND huyện Long Điền là không đúng quy định của pháp luật.