Tuy nhiên, ranh giới rõ nhất để đánh giá sự công bằng thực chất trong một gia đình lại không nằm ở những điều khoản pháp luật khô khan, mà nằm ngay trong những khoảnh khắc đời thường nhất: những bữa cơm gia đình Việt. Sự thay đổi tích cực đang diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt khi những người chồng, người cha chủ động phá bỏ quan niệm "việc bếp núc là của phụ nữ" để gánh vác trách nhiệm chung.
Vượt qua định kiến: Hành động nhỏ, giá trị lớn
Anh Lam (kỹ sư tại Đà Nẵng) có vợ là quản lý dự án, thường xuyên phải tăng ca. Thay vì để vợ gánh thêm gánh nặng nội trợ sau giờ làm, anh đảm nhận việc đi chợ và nấu ăn chính. Anh chia sẻ: "Đã có lúc tôi phải 'hòa giải' với chính bố mẹ mình, khi ông bà cứ bảo 'Đàn ông vào bếp làm gì'. Nhưng tôi hiểu, việc chia sẻ này không chỉ là 'giúp đỡ' vợ, mà còn là cách tôi thực hiện nghĩa vụ pháp lý về sự ngang bằng trong gia đình."
Sau bữa cơm tối, công việc quen thuộc của anh Minh (nhân viên văn phòng tại Hà Nội) là dọn dẹp và rửa bát. Anh không bao giờ nghĩ rằng việc này là của riêng vợ hay của phụ nữ. Anh tâm sự: "Tôi thấy vui và thư giãn khi rửa bát. Bởi tôi nghĩm, mình đã san sẻ được phần nào gánh nặng cho người bạn đời. Vợ tôi cũng như tôi, đã làm việc cả ngày, đều rất mệt mỏi. Việc rửa bát hay quét nhà là cách tôi chia sẻ bớt việc nhà để cô ấy có thêm thời gian nghỉ ngơi.
Nếu nói luật pháp là nền móng bảo vệ quyền lợi khi có tranh chấp, thì sự sẻ chia trách nhiệm trong công việc không lương (như việc nhà, chăm sóc con cái) lại là cách mỗi gia đình tự nguyện kiến tạo nên sự công bằng hằng ngày. Những câu chuyện bình dị từ bữa cơm gia đình cho thấy bình đẳng giới trong gia đìnhkhông chỉ dừng lại ở luật pháp, mà là một sự chuyển đổi hành vi mang lại giá trị bền vững cho gia đình và xã hội.
Luật sư Phạm Văn Vĩnh, một chuyên gia về Luật Hôn nhân và Gia đình nhận định: "Các hành động như nấu cơm, rửa bát, chăm sóc con cái (công việc không lương) thường chiếm 70-80% thời gian của người phụ nữ, tạo nên 'gánh nặng kép'. Khi người chồng chủ động chia sẻ những công việc này, họ đang thực hiện đúng tinh thần luật pháp và đồng thời giảm thiểu nguy cơ vi phạm pháp luật (như bạo lực gia đình) và tranh chấp ly hôn." Theo Luật sư Vĩnh, sự sẻ chia này là một minh chứng cho việc giá trị công sức không tên của người vợ đã được thừa nhận, tạo ra sự cân bằng thực chất, giúp người dân hợp tác với ngành tư pháp bằng cách tự giải quyết mâu thuẫn tại gia đình.
Lan tỏa giá trị công bằng từ sự sẻ chia
Nhiều năm trước, gia đình anh Kiên đã dũng cảm từ bỏ lối nghĩ cũ - vốn bám rễ nhiều đời tại vùng quê nghèo một tỉnh miền núi phía Bắc - để tạo điều kiện cho cô con gái út vốn học hành giỏi giang đi học đại học. Trong khi anh Kiên là con trai cả, học hành chểnh mảng, theo nguyện vọng chủ động ở lại quê hương phát triển kinh tế và cũng hết lòng ủng hộ việc học hành của em gái. Với cách thực hiện bình đẳng giới trong gia đình thiết thực này, nay em gái anh Kiên sau tốt nghiệp đại học, trở về quê đã có công việc tốt và hỗ trợ người anh phát triển kinh tế. Gia đình lớn của anh Kiên nay có cuộc sống sung túc, anh em hoà thuận.
Gia đình chị Mai (Hải Phòng) là một điển hình trong việc xóa bỏ rào cản về kinh tế. Dù chị Mai là giáo viên, thu nhập thấp hơn chồng, nhưng mọi quyết định lớn về đầu tư hay mua sắm tài sản đều được cả hai cùng thảo luận và đứng tên chung. Hành động này là sự thừa nhận công sức vô hình của người vợ và đảm bảo quyền lợi pháp lý đầy đủ cho cả hai, tuân thủ đúng quy định về quyền sở hữu và sử dụng tài sản chung vợ chồng. Tiến sĩ xã hội học Nguyễn Thị Mai cho rằng: "Việc vợ chồng cùng đứng tên tài sản hay cùng thảo luận quyết định lớn không chỉ là vấn đề kinh tế. Đó là sự thể hiện quyền lực ngang nhau trong gia đình, là nền tảng để giáo dục con cái. Khi cha mẹ cùng nhau làm việc nhà, cùng tôn trọng quyết định của nhau, họ đang tạo ra một 'mô hình tư pháp' thu nhỏ ngay tại gia đình. Trẻ em lớn lên trong môi trường này sẽ có nhận thức đúng đắn về quyền và nghĩa vụ, góp phần vào việc chuyển đổi hành vi và xóa bỏ định kiến giới trong xã hội một cách bền vững."
"Bình đẳng giới - chuyện từ những bữa cơm gia đình Việt" cho thấy một thông điệp rõ ràng: Bình đẳng giới là yếu tố cốt lõi để xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ và hạnh phúc. Để đạt được mục tiêu này, mỗi thành viên cần chủ động nâng cao nhận thức, coi sự sẻ chia là trách nhiệm pháp lý và tinh thần. Chỉ khi công lý được thực thi một cách tự nguyện ngay trong từng nếp nhà, bằng những hành động bình dị như chuẩn bị bữa cơm chung hay cùng nhau rửa bát, chúng ta mới có thể tạo ra một xã hội thực sự công bằng, tuân thủ pháp luật và phát triển bền vững.
Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp thực hiện