Vấn đề này Luật sư Bùi Quang Thu (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) có ý kiến như sau:
Nguyên đơn dân sự trong vụ án dân sự
Căn cứ quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 về khái niệm của nguyên đơn trong vụ án dân sự, cụ thể như sau:
“Điều 68. Đương sự trong vụ việc dân sự
2. Nguyên đơn trong vụ án dân sự là người khởi kiện, người được cơ quan, tổ chức, cá nhân khác do Bộ luật này quy định khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án dân sự khi cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của người đó bị xâm phạm.
Cơ quan, tổ chức do Bộ luật này quy định khởi kiện vụ án dân sự để yêu cầu Tòa án bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước thuộc lĩnh vực mình phụ trách cũng là nguyên đơn.”.
Như vậy, nguyên đơn dân sự trong vụ án dân sự xuất hiện khi nguyên đơn dân sự nộp đơn khởi kiện cho Tòa án và được Tòa án thụ lý theo đúng quy định của pháp luật.
Nguyên đơn dân sự trong vụ án dân sự có bao gồm các đối tượng bị can, bị cáo không?
Căn cứ theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 về khái niệm của nguyên đơn dân sự, bị can, bị cáo; cụ thể như sau:
“Điều 63. Nguyên đơn dân sự
1. Nguyên đơn dân sự là cá nhân, cơ quan, tổ chức bị thiệt hại do tội phạm gây ra và có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại”.
“Điều 60. Bị can
1. Bị can là người hoặc pháp nhân bị khởi tố về hình sự. Quyền và nghĩa vụ của bị can là pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân theo quy định của Bộ luật này.”.
“Điều 61. Bị cáo
1. Bị cáo là người hoặc pháp nhân đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử. Quyền và nghĩa vụ của bị cáo là pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân theo quy định của Bộ luật này.”.
Như vậy, nguyên đơn dân sự trong vụ án dân sự không bao gồm bị can, bị cáo. Vì “bị can”, “bị cáo” là những thuật ngữ chỉ xuất hiện trong vụ án hình sự. Mặt khác, theo quy định trên, nguyên đơn dân sự trong vụ án hình sự cũng không bao gồm bị can, bị cáo; nguyên đơn dân sự với bị can, bị cáo là những chủ thể khác nhau, tham gia vụ án hình sự với tư cách khác nhau hoặc trong một số trường hợp, nguyên đơn dân sự có thể đồng thời là bị can, bị cáo. Bởi tư cách tham gia vụ án của các chủ thể này đã được Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định tách bạch với nhau, không bao gồm lẫn nhau.
Xét về mức độ tham gia: Bị can, bị cáo được đánh giá có vai trò quan trọng hơn trong vụ án hình sự. Vì bất cứ vụ án hình sự nào nếu không bị đình chỉ/tạm đình chỉ vụ án và được thụ lý theo đúng quy định pháp luật thì cũng xuất hiện bị can (tư cách này phát sinh khi có quyết định khởi tố về hình sự) và bị cáo (tư cách này phát sinh khi có quyết định đưa vụ án ra xét xử). Còn nguyên đơn dân sự chỉ tham gia vụ án hình sự khi “bị thiệt hại do tội phạm gây ra và có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại”, nghĩa là không phải vụ án hình sự nào cũng tồn tại chủ thể này.