Taliban buộc phụ nữ Afghanistan phải che mặt ở nơi công cộng

Phụ nữ Afghanistan phải che mặt ở nơi công cộng, theo một sắc lệnh do chính quyền Taliban ban hành hôm 7/5. Qui định mới khuyến khích phụ nữ mang burqa, một loại khăn trùm đầu truyền thống, thường kết hợp áo choàng abaya, che kín toàn bộ cơ thể nữ, bao gồm mặt và mắt.

Nếu một phụ nữ không tuân theo các qui tắc, "người giám hộ nam" của họ sẽ được triệu tập, khuyên bảo, kết cục có thể bị bỏ tù. Những phụ nữ làm việc trong các công sở mà không tuân theo qui định mới sẽ bị sa thải.

Các “cấp độ” khăn trùm của phụ nữ Hồi giáo Afghanistan. Nguồn: AFP.

Taliban đã bị chỉ trích vì tái áp đặt các luật tục Hồi giáo hà khắc, hạn chế các quyền và tự do của phụ nữ trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, đặc biệt tại nơi công cộng.

Vào tháng 12 năm ngoái, Taliban đã cấm phụ nữ đi xa một mình. Các chuyến đi vượt quá 72km, tương đương với việc ra ngoài tỉnh, nhất thiết phải có một người thân nam đi cùng. Các qui định mới cũng yêu các tài xế không cho phép phụ nữ không deo mạng che mặt ngồi trong xe của họ.

Ba loại khăn trùm đi cùng với áo choàng abaya của phụ nữ Hồi giáo. Ảnh: psephizo.

Trong một sắc lệnh được cơ quan quản lí giáo dục Taliban ban hành tháng 9/2021, qui định, nam nữ phải được tổ chức các lớp học riêng hay chí ít phải có rèm ngăn cách chỗ ngồi của hai giới. Học sinh nữ chỉ được dạy bởi những giáo viên nữ, trường hợp không được thì có thể thay thế bởi những giáo viên nam đã cao tuổi và phải có lí lịch đạo đức tốt.

Không chỉ phải học lớp riêng theo giới tính, học sinh nữ còn phải kết thúc buổi học sớm hơn học sinh nam 5 phút để nam nữ không “đụng” nhau bên ngoài phòng học. 

Phụ nữ Afghanistan mặc quần áo sặc sỡ, hở mặt biểu tình ở Kabul đòi quyền bình đẳng. Ảnh: Reuters.

Sắc lệnh áp dụng cho các trường cao đẳng và đại học tư nhân, vốn phát triển mạnh kể từ khi chế độ cai trị đầu tiên của Taliban kết thúc vào năm 2001. Qui định mới ban hành “tiến bộ” hơn so với qui tắc giai đoạn Taliban nắm quyền trước đây là không buộc phụ nữ mang khăn trùm đầu burqa trùm kín cả mặt và mắt, nhưng phải mang loại khăn niqab, được để hở đôi mắt, tất nhiên đi kèm với áo choàng abaya, loại áo dài thùng thình kín gót, che giấu da thịt và đường cong cơ thể nữ.

Vào tháng 11 cùng năm, Taliban đã ban hành hướng dẫn cho các đài truyền hình cấm tất cả các chương trình truyền hình có phụ nữ. Những người dẫn chương trình nữ phải đeo khăn trùm đầu khi lên sóng. 

Những năm gần đây, các loại khăn che kín mặt burqa và niqab hầu như chỉ còn thấy ở các vùng hẻo lánh. Ảnh: AFP.

Phát ngôn viên Bộ khuyến khích đức hạnh và phòng ngừa thói xấu của chính quyền Taliban, Mohammad Sadiq Hakif Mahajer, giải thích, những qui tắc mới nhằm ngăn ngừa các nguy cơ gây tổn hại hoặc "làm phiền" đối với giới nữ.

Trái với những cam kết ban đầu về việc duy trì quyền học hành của nữ sinh ở các cấp học cao hơn, các trường trung học công lập dành cho nữ đã bị đóng cửa trước thời điểm nó dự kiến được mở cửa trở lại vào tháng 3.

Qui tắc mới của chính quyền Taliban áp dụng trong trường đại học ở Afghanistan từ đầu năm học 2021-2022, nữ sinh phải có lớp học riêng theo giới tính, bằng không phải được ngăn cách bằng tấm rèm, thày dạy cũng phải cùng giới. Nguồn: MXH/Reuters.

Vào tháng 1, Tổng Thư ký LHQ António Guterres đã kêu gọi lãnh đạo Taliban công nhận và bảo vệ các quyền con người cơ bản của phụ nữ và trẻ em gái.  “Không quốc gia nào có thể phát triển trong khi từ chối quyền của một nửa dân số.”, ông Guterres nói.

Trước qui định mới của chính quyền Taliban, ngày 8/2, Tổng thư ký LHQ bày tỏ: “Tôi lấy làm quan ngại trước thông báo hôm nay của Taliban qui định phụ nữ phải che mặt ở nơi công cộng và chỉ ra khỏi nhà trong những trường hợp cần thiết.

Nữ sinh phải có lối đi riêng và về trễ hơn nam sinh sau khi tan trường 5 phút để tránh "đụng" nhau. Ảnh: AP/  Felipe Dana.

Tôi một lần nữa kêu gọi Taliban giữ cam kết bảo đảm quyền của phụ nữ và trẻ em gái Afghanítan theo luật nhân quyền quốc tế”.

Khăn trùm đầu Burqa được bắt đầu dưới triều đại vua Habibullah, 1901-1919, vốn là mạng che mặt, qui định dành riêng cho những cung nữ của nhà vua để những khuôn mặt mĩ nhân không cám dỗ quần thần khi họ đi qua trước cửa điện. Những burqa lúc đó được làm bằng lụa, hoa văn màu mè, công chúa của Habibullah còn được thêu sợi bằng vàng.

Phụ nữ Afghanistan biểu tình đòi quyền bình đẳng sau khi Taliban trở lại nắm quyền. Ảnh: Reuters.

Burqa dần “lây” và phổ biến trong giới thượng lưu như một đặc quyền, một “thương hiệu” qua đó thể hiện đẳng cấp mà không bắt buộc với thứ dân nghèo khó. Khi Taliban cai trị Afghanistan, họ đã cho những người vợ mang burqa. Qui tắc khắt khe này từ chỗ bất thành văn và không bắt buộc trở thành các điều luật và bắt buộc đối với phụ nữ nói chung khi ra đường.

Burqa vắng bóng dần tại các đô thị, chỉ còn ở các vùng nông thôn sâu xa của Afghanistan kể từ sau khi Taliban mất quyền cai trị tại nước này từ năm 2001, tuy nhiên các qui tắc mới sẽ khiến nó quay trở lại.