Văn bản của Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Đồng Tháp, xác định: Rùa đầu to (Platysternum megacephalum) là loài thuộc nhóm IIB theo quy định tại Nghị định số 32/2006/NĐ-CP ngày 30/3/2006 của Chính phủ về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm (Nghị định 32).
Song Kiểm lâm Đồng Tháp cho rằng, Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES) chỉ quy định về việc buôn bán quốc tế và không áp dụng đối với hoạt động trao đổi trong nước.
Từ đó, văn bản khẳng định, việc cấp Giấy chứng nhận của Chi cục Kiểm lâm Đồng Tháp là tuân thủ đúng trình tự thủ tục hành chính theo quy định tại Nghị định số 82/2006/NĐ-CP ngày 10/8/2006 của Chính phủ về quản lý hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, tái xuất khẩu, nhập nội từ biển, quá cảnh, nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng và trồng cấy nhân tạo các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm (được sửa đổi, bổ sung theo Nghị định số 98/2011/NĐ-CP ngày 26/10/2011 của Chính phủ) (Nghị định 82).
    |
 |
| Một số vụ vận chuyển rùa đầu to được phát hiện gần đây có giấy phép chứng minh nguồn gốc hợp pháp, trong khi ENV khẳng định điều này là chưa thể. Ảnh: ENV. |
Chi cục Kiểm Lâm Đồng Tháp cho rằng, các cá thể rùa đầu to mà cơ quan kiểm lâm cấp giấy phép vận chuyển có nguồn gốc hợp pháp từ trang trại theo Bảng kê lâm sản được Chi cục Kiểm lâm thành phố Hồ Chí Minh xác nhận ngày 3/4/2017.
Đáp lại công văn này, Trung tâm Giao dục Thiên nhiên ENV, phân tích: hiện nay, rùa đầu to được liệt kê đồng thời trong Phụ lục I CITES (Công ước mà Việt Nam là thành viên từ năm 1994) và Nhóm IIB Nghị định 32. Theo quy định tại Khoản 2 Điều 1 Nghị định 32, “trường hợp điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác với quy định tại Nghị định này thì áp dụng theo quy định của điều ước quốc tế đó”.
Như vậy, theo ENV, trong trường hợp này, phải hiểu rùa đầu to là loài thuộc Phụ lục I CITES. Đây là cách hiểu được các cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng trong những vụ việc xét xử về động vật hoang dã (ĐVHD) trong thời gian gần đây. Cụ thể, ngày 19/9/2018, Tòa án nhân dân huyện Điện Biên (tỉnh Điện Biên) đã đưa ra xét xử một đối tượng vận chuyển 27 cá thể rùa đầu to và 4 chi gấu và áp dụng quy định tại điểm b Khoản 3 Điều 244 Bộ luật hình sự 2017 (sửa đổi, bổ sung 2017 - BLHS) – tuyên phạt 10 năm tù giam với đối tượng phạm tội. Điểm b Khoản 3 Điều 244 BLHS được áp dụng đối với các hành vi phạm tội tác động đến loài thuộc Phụ lục I CITES và loài nhóm IB của Nghị định 32.
Với những căn cứ và phân tích của mình, ENV “chốt” lại: Việc cấp Giấy chứng nhận nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng rùa đầu to của Chi cục Kiểm lâm tỉnh Đồng Tháp là trái với quy định của pháp luật.
ENV nhắc lại các quy định của pháp luật về việc nuôi sinh sản động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm, trong đó nêu rằng: theo quy định tại Điều 10 Nghị định 82, một trong các điều kiện tiên quyết để đăng ký thành lập các trang trại nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng ĐVHD nguy cấp, quý, hiếm thuộc Phụ lục của CITES (như rùa đầu to), yêu cầu với trại nuôi sinh sản: loài ĐVHD phải “được cơ quan khoa học CITES Việt Nam xác nhận bằng văn bản là có khả năng sinh sản liên tiếp qua nhiều thế hệ trong môi trường có kiểm soát.”
Đối với trại nuôi sinh trưởng: loài ĐVHD phải “được cơ quan khoa học CITES Việt Nam xác nhận bằng văn bản là việc nuôi sinh trưởng không ảnh hưởng tới việc bảo tồn loài đó trong tự nhiên.”
Qua tham khảo ý kiến bốn cơ quan khoa học CITES Việt Nam (Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật thuộc Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Viện Nghiên cứu Hải sản thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Trung tâm Nghiên cứu Tài nguyên và Môi trường thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội), ENV được biết các cơ quan này chưa bao giờ xác nhận bằng văn bản về khả năng nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng rùa đầu to.
|
 |
| Các chuyên gia nhận định không thể gây nuôi thương mại rùa đầu to. Ảnh: ENV. |
Mặt khác, theo quy định tại Điều 11 Nghị định 82, Chi cục Kiểm lâm tỉnh là cơ quan chịu trách nhiệm tiếp nhận hồ sơ xin cấp phép nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng loài thuộc Phụ lục I CITES. Cũng theo quy định này, “Trong thời hạn mười lăm (15) ngày làm việc, kể từ khi nhận được hồ sơ đầy đủ theo quy định, Cơ quan tiếp nhận hồ sơ phải hoàn thành việc thẩm định và gửi hồ sơ đã thẩm định cho Cơ quan quản lý CITES Việt Nam”. Cơ quan quản lý CITES Việt Nam sẽ là đơn vị cấp Giấy chứng nhận đăng ký trại nuôi sinh sản, trại nuôi sinh trưởng, cơ sở trồng cấy nhân tạo vì mục đích thương mại (bất kể thương mại trong nước hay quốc tế) loài thuộc Phụ lục I của CITES cho tổ chức, hộ gia đình, cá nhân.
ENV cảnh báo, việc Chi cục Kiểm lâm tỉnh Đồng Tháp cấp phép nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng rùa đầu to vì mục đích thương mại không những không phù hợp với đặc tính sinh học của rùa đầu to, tạo điều kiện cho các đối tượng buôn lậu “hợp pháp hóa” rùa đầu to bất hợp pháp mà còn trái với quy định hiện hành của pháp luật.
Ngoài ra, thông tin từ Chi cục Kiểm lâm tỉnh Đồng Tháp về nguồn gốc của số rùa đầu to là từ trang trại tại Hồ Chí Minh, đã cho thấy vấn đề trong quản lý gây nuôi thương mại rùa đầu to nói riêng và các loài ĐVHD nguy cấp, quý, hiếm đang là một vấn đề lớn tại các địa phương trong cả nước.
Bà Bùi Thị Hà- Phó Giám đốc ENV chia sẻ: “Thật đáng buồn là các cơ quan chịu trách nhiệm chính trong việc thực thi pháp luật về ĐVHD và quản lý hoạt động gây nuôi ĐVHD lại chưa thực sự nắm rõ các quy định của pháp luật về bảo vệ ĐVHD cũng như chưa hiểu được các đặc tính sinh học của các loài ĐVHD. Việc cấp phép gây nuôi thương mại cho những loài không hề có khả năng sinh sản, phát triển trong môi trường có kiểm soát đã vô tình tạo điều kiện cho các đối tượng buôn lậu lợi dụng để hợp pháp hóa ĐVHD bất hợp pháp. Chúng tôi một lần nữa hi vọng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn sẽ vào cuộc để giải quyết triệt để vấn đề này”.
Như báo điện tử Bảo vệ pháp luật đã phản ánh, mới đây, lực lượng Cảnh sát giao thông – Công an tỉnh Kon Tum đã kiểm tra và phát hiện một khối lượng lớn ĐVHD được vận chuyển trên xe khách mang biển kiểm soát 36B-022.32 lưu thông qua địa bàn tỉnh.
Các cá thể ĐVHD bị bắt giữ bao gồm rắn và nhiều loài rùa, trong đó có 26 cá thể/trọng lượng 14,5kg, được xác định là loài rùa đầu to. Điều bất ngờ, tài xế xe đã cung cấp được giấy tờ chứng minh nguồn gốc hợp pháp của 11 kg rùa đầu to tại trang trại của ông Trần Chí Đại, trú tại xã An Hòa, huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp.
Cụ thể, đối tượng đã cung cấp giấy phép vận chuyển đề ngày 30/10/2018 cho 6 kg rùa đầu to ngay tại thời điểm bị bắt giữ và, tiếp tục cung cấp giấy phép vận chuyển (đề ngày 2/11/2018) cho 5 kg rùa đầu to sau 24h kể từ thời điểm bị bắt giữ. Tất cả giấy phép vận chuyển nói trên đều do Hạt Kiểm lâm huyện Tam Nông - Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp cấp.
Văn Nguyễn