Chiếc vali không phải chứng cứ duy nhất để buộc tội cựu Trưởng phòng thuộc Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an

Những ngày gần đây, dư luận đặc biệt quan tâm đến diễn biến phiên tòa xét xử 54 bị cáo trong vụ chuyến bay “giải cứu”. Một trong những tình tiết đáng chú ý nhất xoay quanh bị cáo Hoàng Văn Hưng (cựu Trưởng phòng thuộc Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an) và chiếc vali mà bị cáo Hưng nhận từ lái xe do Nguyễn Anh Tuấn gửi đến.

Trong vụ án này, bị cáo Hoàng Văn Hưng bị truy tố về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” với số tiền 800.000 USD. Tuy nhiên, trong quá trình xét xử, bị cáo Hoàng Văn Hưng luôn phủ nhận chiếc vali mà bị cáo Hưng nhận từ lái xe do Nguyễn Anh Tuấn gửi đến không phải là 450.000 USD mà chỉ là 4 chai rượu vang.

Bị cáo Hoàng Văn Hưng.

Mặc dù trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, Hoàng Văn Hưng luôn quanh co, chối tội, có thái độ không phù hợp, xúc phạm Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, gây áp lực với bị cáo khác. Tuy nhiên, tại phiên xét xử, đại diện Viện kiểm sát đưa ra nhiều lập luận sắc bén, thuyết phục để buộc tội bị cáo Hoàng Văn Hưng.

Có một tình tiết, một vấn đề về chứng cứ buộc tội bị cáo Hoàng Văn Hưng rất được dư luận quan tâm đó là câu chuyện về chiếc cặp do bị cáo Nguyễn Anh Tuấn, cựu phó giám đốc Công an Hà Nội, chuyển cho bị cáo Hoàng Văn Hưng. Vén màn "bí ẩn" bên trong vali đựng rượu hay 450.000 USD tiền chạy án là một vấn đề về chứng minh, chứng cứ rất quan trọng mà cơ quan điều tra, viện kiểm sát cần phải chứng minh để buộc tội Hoàng Văn Hưng.

Nói về chứng cứ này trong vụ án, theo Luật sư Lê Cao – Công ty luật FDVN, theo quy định tại Điều 86, và Điều 87 của Bộ luật tố tụng hình sự 2015 thì lời khai, lời trình bày của các bị cáo trong vụ án chỉ là một nguồn chứng cứ, để buộc tội, cơ quan có thẩm quyền còn dựa vào các chứng cứ khác nhau.

Ngay về lời khai, thì không chỉ dựa vào lời khai của bị cáo Nguyễn Anh Tuấn mà còn là Nguyễn Thị Thanh Hằng và Lê Hồng Sơn (Phó Giám đốc và Giám đốc Công ty Bluesky), lời khai của người lái xe và những người có liên quan, người làm chứng khác trong vụ án, ngay cả lời khai của Hoàng Văn Hưng cũng là nguồn chứng cứ để buộc tội hoặc gỡ tội.

Về nguyên tắc, trong lời khai nhận tội của bị cáo Nguyễn Anh Tuấn và Nguyễn Thị Thanh Hằng, Lê Hồng Sơn đối với chính các bị cáo này là lời khai nhận tội, nhưng đối với bị cáo Hoàng Văn Hưng lại trở thành lời khai buộc tội.

Bên cạnh đó, căn cứ Điều 98 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 thì lời nhận tội của bị can, bị cáo chỉ có thể được coi là chứng cứ nếu phù hợp với những chứng cứ khác của vụ án. Không được dùng lời nhận tội của bị can, bị cáo làm chứng cứ duy nhất để buộc tội, kết tội. Như vậy, cơ quan điều tra, viện kiểm sát không thể dùng duy nhất lời khai của bị cáo Nguyễn Anh Tuấn hay Nguyễn Thị Thanh Hằng và Lê Hồng Sơn để buộc tội đối với chính các bị cáo này hoặc buộc tội đối với bị cáo Hoàng Văn Hưng, mà lời khai đó phải phù hợp với những chứng cứ khác của vụ án.

Đại diện Viện kiểm sát đối đáp, tranh luận quan điểm bào chữa của cựu Điều tra viên Hoàng Văn Hưng.

Việc chứng minh vali chứa rượu vang hay 450.000 USD là một vấn đề rất quan trọng trong việc buộc tội đối với các bị cáo liên quan đến nhóm hành vi đưa, nhận và môi giới hối lộ. Nếu thực sự là rượu vang như bị cáo Hoàng Văn Hưng khai thì rõ ràng không thể kết tội bị cáo Hưng đối với khoản tiền được xem là chiếm đoạt này, khi đó tính chất của hành vi sẽ khác, thang số phạm tội sẽ khác, mức án sẽ khác. Không những là câu chuyện về tiền hay rượu, mà còn là vấn đề bao nhiêu tiền, hay bao nhiêu rượu, mọi thức cần phải chứng minh không chỉ dựa trên lời khai của các bị cáo, mà còn dựa trên các chứng cứ khác được cơ quan có thẩm quyền thu thập, chứng minh.

Chẳng hạn, sáng 21/7/2023, tại phiên tòa, viện kiểm sát đã trình chiếu video clip ghi lại hình ảnh Hoàng Văn Hưng nhận cặp số do ông Tuấn gửi đến. Khi trình chiếu, đại diện Viện kiểm sát còn thuyết trình, phân tích chi tiết, hành động của bị cáo được thể hiện trong clip với những lập luận, phân tích, dẫn chứng đối với bị cáo.

Tuy nhiên, có một vấn đề khác, là trong vụ án này, nếu có cơ sở chứng minh Hoàng Văn Hưng đã nhận 350.000 USD, thì cũng đã xác định trách nhiệm pháp lý theo khoản 4, Điều 174 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Nếu cơ quan điều tra chứng minh thêm được với khoản tiền 450.000 USD, thì về cơ bản, khung hình phạt đã nặng nhất không thay đổi, nhưng là cơ sở để xem xét về tính chất mức độ của hành vi, thang số phạm tội và các vấn đề về tịch thu, thu hồi tài sản phạm pháp.

Như vậy, trong vụ án này, chiếc vali không phải là chứng cứ duy nhất để buộc tội bị cáo Hoàng Văn Hưng. Trong vụ án này, bằng các phương pháp thu thập chứng cứ, hoạt động thực nghiệm điều tra, đối chất và các hoạt động khác, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát có những chứng khác phù hợp với lời khai của các bị cáo, thì việc buộc tội đối với bị cáo vẫn được tiến hành theo quy định của pháp luật.

Quang cảnh phiên xét xử ngày 21/7.

Thực tế, trong phần đối đáp tại phiên tòa ngày 21/7, đại diện Viện kiểm sát luôn đưa ra nhiều bằng chứng để khẳng định, việc khởi tố Hoàng Văn Hưng về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” số tiền 800.000 USD được đánh giá trên toàn bộ hệ thống chứng cứ. Việc giao nhận tiền chỉ có hai người biết, bị cáo Nguyễn Anh Tuấn đã khai nhận, bị cáo Hoàng Văn Hưng không khai nhận nên đã áp dụng nhiều biện pháp điều tra, qua đó có thể tổng hợp, dựa trên nhiều căn cứ để xác định hành vi phạm tội của bị cáo.

Kể cả trong trường hợp Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát không thể chứng minh được trong chiếc cặp vali là 450.000 USD thì bằng những bằng chứng khác chứng minh bị cáo có nhận các khoản tiền khác thì việc buộc tội bị cáo Hoàng Văn Hưng vẫn được thực hiện và hoàn toàn phù hợp với quy định của pháp luật.

Tại khoản 4, điều 174 BLHS 2015 tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản quy định”: 4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân: a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên; b) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này; c) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp.

Như vậy, trong vụ án này, nếu Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát chứng minh được Hưng dã nhận 350.000 USD thì việc có chứng minh được số tiền 450.000 USD hay không cũng không làm thay đổi khung truy tố đối với bị cáo Hoàng Văn Hưng. Tuy nhiên, việc chứng minh chứng cứ này đóng vai trò bị cáo nhận 450.000 USD là cơ sở để xem xét về tính chất mức độ của hành vi, thang số phạm tội và các vấn đề về tịch thu, thu hồi tài sản phạm pháp.

Đại diện Viện kiểm sát tại phiên tòa xét xử vụ án "chuyến bay giải cứu".

“Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát sẽ không dùng một chứng cứ duy nhất là chiếc vali để buộc tội Hoàng Văn Hưng. Các cơ quan tố tụng sẽ tổng hợp chứng cứ dựa trên nhiều căn cứ để xác định hành vi phạm tội của bị cáo.

Nếu có cơ sở chứng minh Hoàng Văn Hưng đã nhận 350.000 USD, thì cũng đã xác định trách nhiệm pháp lý theo khoản 4, Điều 174 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Nếu cơ quan điều tra chứng minh thêm được với khoản tiền 450.000 USD, thì về cơ bản, khung hình phạt đã nặng nhất không thay đổi”, Luật sư Lê Cao – Công ty luật FDVN nhận định.