Nhà lãnh đạo tâm huyết, người đồng chí chân thành

Đồng chí Hà Mạnh Trí, Ủy viên Trung ương Đảng, Viện trưởng VKSND tối cao cùng các đồng chí Lãnh đạo Viện chủ trì Tọa đàm về “Đồng chí Hoàng Quốc Việt với ngành Kiểm sát nhân dân”, ngày 15/10/2004. (Ảnh: Tư liệu)

Anh sinh ngày 1 tháng 10 năm 1942 ở Thái Bình. Mẹ anh mất sớm. Cha làm thầy giáo thanh bần ở làng quê. Năm 1965, anh trong đội hình cán bộ trẻ học đại học Luật từ Liên Xô trở về, làm nên những khuôn mặt mới đầy triển vọng ở VKSND tối cao. Anh trưởng thành từ cán bộ điều tra, thư ký cho Viện trưởng Hoàng Quốc Việt, rồi sau đó, kinh qua nhiều chức vụ quan trọng: Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kiểm sát (năm 1982); Viện trưởng VKSND thành phố Hà Nội (năm 1986); Phó Viện trưởng VKSND tối cao (năm 1989); Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội (năm 1992). Anh liên tục giữ trọng trách Viện trưởng VKSND tối cao tới 10 năm (từ tháng 11/1996 đến tháng 7/2007) và Ủy viên Trung ương Đảng các khóa 7, 8, 9. Ở đâu, trên cương vị nào, anh cũng có đóng góp xuất sắc cho sự nghiệp xây dựng nền pháp chế của đất nước và hoạt động kiểm sát. Từ nâng cao hiệu quả, hiệu lực của thực tiễn kiểm sát trong đấu tranh chống và phòng ngừa tội phạm, những vi phạm pháp luật; tổng kết thực tiễn cùng với phát triển khoa học và lý luận của Ngành trong tiến trình cải cách tư pháp. Anh là Viện trưởng tiêu biểu của thời kỳ đổi mới toàn diện từ tổ chức bộ máy, các phương thức kiểm sát đến việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ Kiểm sát đáp ứng với những yêu cầu mới. Anh mạnh dạn với những đề xuất mở rộng và tăng cường sự hợp tác quốc tế trong đào tạo cán bộ, học hỏi và trao đổi kinh nghiệm cũng như tương trợ tư pháp về hình sự. Hàng trăm cán bộ Kiểm sát các cấp và ở mọi vùng của đất nước có cơ hội được mở rộng tầm nhìn và xem xét kinh nghiệm công tác công tố ở nước ngoài.

Giai đoạn 10 năm anh được giao trách nhiệm Viện trưởng là thời kỳ ở VKSND tối cao xảy ra nhiều việc nghiêm trọng, phức tạp tạo ra nguy cơ có tính chất sống còn, như vụ trang phục, vụ Năm Cam,... Anh được Trung ương tin cậy, kịp thời điều trở lại VKSND tối cao, cùng tập thể lãnh đạo VKSND tối cao giải quyết từng công việc có lý có tình, bảo đảm phải trái phân minh, nghĩa tình trọn vẹn, giữ gìn và tăng cường sự đoàn kết, thống nhất. Đáng chú ý là, cải cách tư pháp những năm ấy xuất hiện nhiều đề nghị giải tán Viện kiểm sát, chuyển thành Viện công tố, không quy định chế định Viện kiểm sát trong Hiến pháp... Tình hình rất căng thẳng.

Đồng chí Hà Mạnh Trí. Ảnh TTXVN

Với bản lĩnh vững vàng và tầm nhìn sâu sắc, anh quy tụ được trí tuệ trong và ngoài ngành Kiểm sát, kết hợp việc đẩy mạnh hiệu lực của thực tiễn kiểm sát với sự phát triển của lý luận nên đã bảo vệ được chức năng kiểm sát như là một chức năng Hiến định; chuyển sự tranh luận gay gắt đi đến sự thống nhất đầy thuyết phục rằng, trong điều kiện hiện nay ở nước ta, việc tiếp tục duy trì và củng cố hệ thống Viện kiểm sát là một điều kiện tuyệt đối cần thiết của xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN. Nhờ sự khẳng định quan điểm có tính chất định hướng như vậy mà chế định về Viện kiểm sát chẳng những không bị xóa bỏ mà ngày càng được củng cố với những nội dung mới trong nhiều đạo luật từ sau năm 2000 như: Hiến pháp sửa đổi, Bộ luật Tố tụng hình sự và Bộ luật Tố tụng dân sự sửa đổi,... làm nền tảng cho sự củng cố cơ quan Viện kiểm sát những năm tiếp theo.

Khi Quốc hội quyết định thôi không làm chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật (kiểm sát chung), tư tưởng trong Ngành còn nhiều băn khoăn. Anh đã nhìn nhận tính tất yếu và sự ràng buộc của việc chuyển đổi sang kinh tế thị trường, với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế, các doanh nghiệp FDI phát triển như vũ bão, đòi hỏi tính tương thích của pháp luật trong nước và quốc tế... để tạo được sự thống nhất nhận thức trong toàn Ngành chỉ tập trung thực hành quyền công tố và kiểm sát tư pháp. Đó là một bước tiến thật sự khó khăn.

Đồng chí Hà Mạnh Trí (thứ hai từ trái sang) cho ý kiến về việc thành lập Báo Bảo vệ pháp luật. Ảnh TL năm 2002.

Cuộc đời đồng chí Hà Mạnh Trí là tấm gương sáng trong việc thực hiện lời dạy của Bác Hồ: "Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn". Là người được gần gũi với lãnh tụ Hoàng Quốc Việt, anh học tập được những phẩm chất cao quý của bác Hoàng Quốc Việt về sự dũng cảm trong đấu tranh bảo vệ công lý, lòng trung thực và nhân ái trong mỗi công tác động chạm mật thiết tới sinh mệnh con người. Luôn tâm niệm lời dạy của bác Hoàng Quốc Việt “cán bộ Kiểm sát phải trong như pha lê”, cả đời anh liêm khiết và thanh bạch.

Anh san sẻ với đồng đội những tình cảm thật chân thành, luôn nhìn nhận con người ở những gì bản chất và tốt đẹp nhất, nhẹ nhàng bảo ban những lỗi lầm của anh em đồng chí nhất thời phạm phải. Phẩm chất tuyệt vời của anh thể hiện ở thái độ lao động không kể ngày đêm cho công việc chung với sức làm việc thật phi thường. Nhớ lại những ngày cùng đồng cam cộng khổ, thấy thương anh vô cùng. Những buổi tối giá rét ngồi lại cơ quan làm việc đến khuya. Những buổi trưa ăn cơm cùng anh em ở nhà ăn tập thể, anh thường bảo tôi lấy thêm miếng cháy để nhai cùng cho vui và nói: “Nhìn ông ăn ngon như vậy là tôi thấy vui rồi”. Anh là người chu đáo trong từng việc nhỏ.

Đồng chí Hà Mạnh Trí, Viện trưởng VKSND tối cao chúc mừng Báo Bảo vệ pháp luật nhân kỷ niệm 1 năm phát hành số báo đầu tiên (24/12/2003).  Ảnh TL

Cách đây chừng 5, 7 năm, một người bạn đã làm mấy câu lục bát kể về anh. Khi đọc, thấy anh ràn rụa nước mắt. Xin thắp nén hương vĩnh biệt anh và xin được chép ra đây mấy câu này như là lời tưởng nhớ và tiếc thương người anh yêu quý:

Anh về chẳng được thảnh thơi
Cầm tay nhớ lại một thời gian lao
Tuổi thơ côi cút năm nào
Mẹ hiền mất sớm gió vào nhà tranh
Mía vườn mưa đổ xung quanh
Cây còng cây ngã giãi dành chợ quê
Lúa đồng chín đỏ ven đê
Thương người đèn sách ngóng về quê hương
Vầng trán rộng tóc pha sương
Một đời thanh bạch chẳng vương bụi trần
Thời gian nước chạy qua chân
Ai xuôi, ai ngược xoay vần ai, ai?
Người đi muôn dặm đường dài 
Trên vai nắng tỏa ban mai nghĩa tình. 

Ngày 28 tháng 11 năm 2021