Nội dung vụ án
Trong khoảng thời gian từ ngày 18/05/2018 đến ngày 8/7/2018, Nguyễn Thị Diệu đã mượn tiền của Đặng Thị Hạnh (trú tại xã Thạch Đài, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh) và sử dụng mẫu “giấy mượn tiền” của tiệm cầm đồ do anh Trần Hiền Giang (trú tại phường Nam Hà, TP Hà Tĩnh) làm chủ để cho Võ Lê Phương Trinh vay tổng số tiền 340.500.000 đồng, trong đó: 26 lần vay từ 5.000.000 đồng đến 42.000.000 đồng với lãi suất 5.000 đồng/1.000.000 đồng/1 ngày, tương đương lãi suất 182,5%/01 năm; 2 lần vay 4.000.000 đồng với lãi suất 8.000 đồng/1.000.000 đồng/1 ngày tương đương lãi suất 292%/01 năm (các khoản cho vay lãi suất đều cao hơn gấp 5 lần trở lên của mức lãi suất cao nhất quy định của Bộ luật dân sự). Khi cho vay, bị cáo Diệu đã trừ tiền lãi suất vào tiền gốc tương ứng với thời hạn vay theo thỏa thuận, tổng số tiền lãi là 85.045.000 đồng, trong đó số tiền lãi tối đa được thu theo quy định pháp luật là 9.241.000 đồng (không quá 20%/năm), số tiền lãi vượt quá theo quy định là 75.803.000 đồng. Chị Võ Lê Phương Trinh đã trả cho bị cáo 319.260.000 đồng tiền gốc, còn 21.240.000 đồng, chị Trinh chưa trả cho bị cáo Nguyễn Thị Diệu.
Quá trình tố tụng
Tại Bản án hình sự sơ thẩm số 40/2019/HSST ngày 05/7/2019 của TAND TP Hà Tĩnh, quyết định: Căn cứ khoản 1 Điều 201; điểm i, s khoản 1, 2 Điều 51; Điều 36; Điều 91; Điều 100 Bộ luật hình sự: Tuyên bố bị cáo Nguyễn Thị Diệu về tội Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự; xử phạt Nguyễn Thị Diệu 12 tháng cải tạo không giam giữ. Thời hạn cải tạo không giam giữ tính từ ngày cơ quan, tổ chức được giao giám sát giáo dục người bị kết án nhận được quyết định thi hành án và bản sao bản án.
Căn cứ khoản 1 Điều 468, các Điều 122, 123, 131 Bộ luật dân sự: buộc bị cáo Nguyễn Thị Diệu phải trả lại cho chị Võ Lê Phương Trinh số tiền 9.241.000 đồng.
Căn cứ điểm a, b khoản 1, khoản 3 Điều 47 Bộ luật hình sự và điểm a, b khoản 2 Điều 106 Bộ luật tố tụng hình sự: Tịch thu, nộp ngân sách nhà nước số tiền gốc và tiền thu lợi bất chính tại Nguyễn Thị Diệu tổng cộng là 395.063.000 đồng, nhưng được trừ số tiền 200.000.000 đồng có trong tài khoản tạm giữ của Chi cục thi hành án dân sự TP Hà Tĩnh, bị cáo còn phải nộp 195.063.000 đồng; Truy thu tại chị Võ Lê Phương Trinh số tiền 21.240.000 đồng nộp ngân sách nhà nước.
Ngày 18/7/2019, bị cáo Nguyễn Thị Diệu kháng cáo xin được giảm hình phạt và không truy thu các khoản tiền như án sơ thẩm đã quy kết; Ngày 19/7/2019, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan, chị Võ Lê Phương Trinh kháng cáo yêu cầu bị cáo Nguyễn Thị Diệu trả lại số tiền lãi mà chị Trinh trả cho bị cáo Diệu và hủy bỏ nội dung truy thu số tiền 21.240.000 đồng theo bản án sơ thẩm.
Tại phiên tòa phúc thẩm, VKSND tỉnh đề nghị: Căn cứ điểm a, b khoản 1 Điều 355; Điều 356; tiết 2 điểm d khoản 1, tiết 3 điểm a, b khoản 2 Điều 357 BLTTHS không chấp nhận nội dung kháng cáo của bị cáo Nguyễn Thị Diệu và chấp nhận một phần kháng cáo của người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan - chị Võ Lê Phương Trinh, giữ nguyên bản án sơ thẩm về phần hình phạt, sửa bản án sơ thẩm về phần trách nhiệm dân sự và biện pháp tư pháp.
Áp dụng khoản 1 Điều 48 Bộ luật hình sự; đoạn 2 khoản 1 Điều 468 Bộ luật dân sự buộc bị cáo Nguyễn Thị Diệu trả lại cho chị Võ Lê Phương Trinh số tiền 75.260.000 đồng mà bị cáo Diệu thu được từ việc cho chị Trinh vay.
Áp dụng điểm a khoản 1 Điều 46; điểm a, b khoản 1 Điều 47 Bộ luật hình sự và điểm a, b khoản 2 Điều 106 Bộ luật tố tụng hình sự: Tịch thu, nộp ngân sách nhà nước số tiền gốc và tiền thu lợi bất chính tại Nguyễn Thị Diệu, tổng cộng là 328.502.000 đồng (gồm 319.260.000 đồng là số tiền cho vay và 9.241.000 đồng là số tiền lãi tương ứng với mức lãi suất 20%/năm), nhưng được trừ số tiền 200.000.000 đồng có trong tài khoản tạm giữ của Chi cục thi hành án dân sự TP Hà Tĩnh, bị cáo còn phải nộp 128.502.000 đồng; Truy thu tại chị Võ Lê Phương Trinh số tiền 21.240.000 đồng nộp ngân sách nhà nước.
Bản án hình sự phúc thẩm số 124/2019/HSPT ngày 25/9/2019 của TAND tỉnh Hà Tĩnh, quyết định: Căn cứ điểm a khoản 1 Điều 355, Điều 356 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015: Không chấp nhận nội dung kháng cáo của bị cáo Nguyễn Thị Diệu và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan Võ Lê Phương Trinh. Giữ nguyên bản án sơ thẩm.
Bản án phúc thẩm có nhiều vi phạm
Theo Công văn số 212/TANDTC-PC ngày 13/9/2019 của Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thì đối với khoản tiền lãi tương ứng với mức lãi suất trên 20%/ năm quy định tại khoản 1 Điều 468 Bộ luật dân sự là 75.260.000 đồng mà bị cáo Nguyễn Thị Diệu thu được từ việc cho chị Võ Lê Phương Trinh vay, đây là khoản tiền mà bị cáo Nguyễn Thị Diệu thu lợi bất chính của chị Trinh nên được trả lại cho chị Trinh. Do đó, buộc bị cáo Nguyễn Thị Diệu phải trả lại cho chị Võ Lê Phương Trinh số tiền 75.260.000 đồng nhưng Bản án hình sự phúc thẩm nói trên tuyên tịch thu nộp ngân sách nhà nước khoản tiền này là trái với các quy định tại khoản 1 Điều 48 Bộ luật hình sự và khoản 1 Điều 468 Bộ luật dân sự.
Đối với khoản tiền lãi tương ứng với mức lãi suất 20%/năm quy định tại khoản 1 Điều 468 Bộ luật dân sự là 9.241.000 đồng mà bị cáo Nguyễn Thị Diệu thu được từ việc cho chị Võ Lê Phương Trinh vay, đây là khoản tiền phát sinh từ việc phạm tội. Vì vậy, cần phải tịch thu, sung quỹ nhà nước khoản tiền này nhưng Bản án hình sự phúc thẩm nói trên tuyên buộc bị cáo Nguyễn Thị Diệu phải trả lại cho chị Võ Lê Phương Trinh khoản tiền này là trái với quy định tại điểm a khoản 1 Điều 46, điểm b khoản 1 Điều 47 Bộ luật hình sự.
Khi vụ án được đưa ra xét xử sơ thẩm thì chưa có Công văn số 212/TANDTC-PC ngày 13/9/2019 của TAND tối cao nhưng tại thời điểm vụ án được đưa ra xét xử phúc thẩm thì Công văn này đã được TAND tối cao ban hành và có hiệu lực thực hiện. Để bảo đảm việc giải quyết vụ án hình sự nêu trên đúng quy định của pháp luật, VKSND tỉnh Hà Tĩnh đề nghị Viện trưởng VKSND cấp cao tại Hà Nội xem xét quyết định kháng nghị giám đốc thẩm về phần trách nhiệm dân sự và phần biện pháp tư pháp đối với Bản án hình sự phúc thẩm số 124/2019/HSPT ngày 25/9/2019 của TAND tỉnh Hà Tĩnh, sửa bản án phúc thẩm theo hướng: Buộc bị cáo Nguyễn Thị Diệu phải trả lại cho chị Võ Lê Phương Trinh số tiền 75.260.000 đồng; Tịch thu, nộp ngân sách nhà nước số tiền thu lợi bất chính 9.241.000 đồng của bị cáo Nguyễn Thị Diệu.