Liên quan đến nội dung này, chúng tôi xin đăng tải bài viết của Kiểm sát viên Nguyễn Giang – VKSQS Quân chủng Hải quân.
Nâng cao chất lượng tranh tụng của Kiểm sát viên (KSV) tại phiên tòa hình sự luôn là một trong những yêu cầu trọng tâm và cấp thiết đặt ra đối với ngành Kiểm sát. Đây không chỉ là giải pháp quan trọng nhằm đảm bảo việc truy tố, xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, mà còn góp phần đảm bảo tính công bằng, khách quan, dân chủ trong việc giải quyết vụ án, tạo điều kiện cho các chủ thể tố tụng được thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định pháp luật.
    |
 |
| Kiểm sát viên VKSQS Quân chủng Hải quân dâng hoa trước Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Nhà Truyền thống của đơn vị. Ảnh Kim Mạnh. |
Điểm nhấn trong Chỉ thị số 01/CT-VKSTC ngày 12/12/2024 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân Tối cao và Chương trình công tác của Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự Trung ương năm 2025 là việc đề cập, nhấn mạnh việc quán triệt và triển khai tinh thần 4S “sớm hơn, sát hơn, sâu hơn và sắc hơn”. Đây là chủ trương hoàn toàn đúng đắn, phù hợp và sát với thực tiễn công việc của một Kiểm sát viên, thể hiện sự đổi mới tư duy trong tổ chức và thực hiện chức năng thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử, nhất là tại phiên tòa hình sự.
Từ thực tiễn công tác, người viết xin được chia sẻ một số góc nhìn của cá nhân mình về vận dụng tinh thần 4S đối với KSV trong việc nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa hình sự.
1. Sớm hơn: Thể hiện sự chủ động, vào cuộc từ sớm, chuẩn bị kỹ lưỡng, dự trù trước những tình huống có thể phát sinh tại phiên tòa, nội dung KSV cần phải xử lý, tranh luận.
Đối với bất kì công việc gì, nếu người làm có sự chủ động, chuẩn bị từ sớm thì rõ ràng là nắm chắc lợi thế lớn. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng, chủ động từ sớm chính sẽ giúp KSV xử lý các tình huống theo diễn biến phiên tòa.
Đối với việc tranh tụng của KSV, không phải chờ đến khi kết thúc giai đoạn truy tố thì KSV mới bắt tay vào chuẩn bị đề cương tranh luận. Phạm vi của công tác này cần được hiểu theo hướng mở rộng hơn. Theo đó, ngay từ khi thụ lý giải quyết vụ án, KSV đã phải nghiên cứu, đánh giá hành vi của một đối tượng có phải là tội phạm không, nếu có thì là tội gì, khung khoản ra sao… Một loạt vấn đề đặt ra đòi hỏi KSV và Điều tra viên phải có sự trao đổi, phản biện, tranh luận với nhau. KSV phải luôn đặt ra câu hỏi cho chính bản thân mình: với vấn đề này, nếu như có quan điểm trái chiều thì mình sẽ đối đáp, xử lý như thế nào tại phiên tòa rồi tổng hợp, ghi chép lại. Chính việc phản biện đó là những cơ sở đầu tiên để KSV chuẩn bị cho đề cương tranh luận của mình.
|
 |
| KSV VKSQS thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử tại một phiên Toà hình sự. Ảnh CTV |
2. Sát hơn: Thể hiện việc đồng hành chặt chẽ của KSV đối với hoạt động thu thập chứng cứ của Điều tra viên trong toàn bộ giai đoạn điều tra vụ án, bảo đảm nắm chắc tiến độ, định hướng thu thập chứng cứ, tham gia hiệu quả vào các hoạt động điều tra.
Hiện nay, nhiệm vụ của KSV được tổ chức theo hướng “thông khâu” đang được áp dụng rộng rãi. Theo đó, KSV được phân công kiểm sát điều tra thông thường cũng chính là người giữ quyền công tố tại phiên tòa trong cùng 01 vụ án. Theo quan điểm của chúng tôi: Để tranh luận tốt thì phải làm tốt khâu kiểm sát điều tra. KSV cần chủ động nắm tiến độ giải quyết vụ án, trao đổi với Điều tra viên về phương hướng thu thập chứng cứ. Ngoài các hoạt động bắt buộc KSV có mặt (khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, đối chất, nhận dạng…) thì KSV cũng cần sắp xếp thời gian, tham gia tối đa với ĐTV trong việc hỏi cung bị can, lấy lời khai người tham gia tố tụng khác. Chính trong quá trình hỏi cung, lấy lời khai, KSV sẽ nắm bắt được quan điểm, ý hướng khai báo của các đối tượng, từ đó dự kiến các tình huống có thể phát sinh tại phiên tòa và chuẩn bị trước nội dung cần tranh luận.
|
 |
| KSV VKSQS Quân chủng Hải quân thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử tại một phiên Toà hình sự. |
3. Sâu hơn: Yêu cầu KSV phải nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án, nắm chắc tài liệu chứng cứ, nội dung diễn biến sự việc, các tình tiết của vụ án cũng như các quy định của pháp luật để đảm bảo việc đề xuất quan điểm giải quyết hợp lý.
KSV được phân công cần có tinh thần trách nhiệm, chủ động trích cứu chứng cứ; tổng hợp, phân tích, chứng minh và đánh giá toàn diện các chứng cứ buộc tội, gỡ tội. Đối với những vụ án liên quan đến luật chuyên ngành (ví dụ như thuế, hải quan, thương mại…), KSV cũng cần tập hợp, trích dẫn đầy đủ hệ thống văn bản pháp luật có liên quan để dễ dàng sử dụng, đối chiếu khi xét hỏi, tranh luận tại phiên tòa. Với các vụ án có tình tiết phức tạp, bị cáo kêu oan, KSV cần chủ động trao đổi với Thẩm phán chủ tọa phiên tòa về kịch bản phiên tòa, dự kiến các tình huống có thể phát sinh ngay từ phần thủ tục bắt đầu đến khi xét hỏi, tranh luận. Việc nắm vững tài liệu chứng cứ của vụ án, hiểu sâu bản chất vụ việc và chặt chẽ về hệ thống các văn bản pháp luật có liên quan sẽ giúp KSV tự tin, bản lĩnh hơn khi trình bày quan điểm và xử lý tình huống tại phiên tòa.
4. Sắc hơn: Thể hiện sự tinh tế, nhạy bén của KSV trong việc quan sát, đánh giá và nắm bắt quan điểm của người tham gia tố tụng. Điều này thể hiện rõ nhất ở kỹ năng chọn lọc, trình bày quan điểm đối đáp, phản biện và xử lý tình huống trong tranh luận cũng như đối đáp tại phiên tòa.
Như trên đã nêu ở trên, thông qua việc KSV bám sát, tham gia các buổi hỏi cung bị can, lấy lời khai người tham gia tố tụng, bên cạnh việc thực hiện nhiệm vụ kiểm sát hoạt động của ĐTV, việc làm này còn giúp cho KSV nắm bắt được ý đồ khai báo của các đối tượng, nhất là với tình huống bị can chối tội. KSV nên trao đổi với ĐTV tạo điều kiện cho bị can, người tham gia tố tụng được thoải mái trình bày ý kiến của mình. Trong quá trình đó, KSV cần chú ý quan sát, đánh giá thái độ khai báo của đối tượng, nhận diện được những mâu thuẫn trong trong lời khai của đối tượng này với những người tham gia tố tụng khác để xác định trọng tâm tranh luận. Qua thực tiễn các vụ án đã được tham gia giải quyết, quan điểm cá nhân người viết nhận định, thông thường với những đối tượng quanh co chối tội thì lời khai của bị can tại Cơ quan điều tra cũng không thay đổi quá nhiều so với nội dung khai báo tại phiên tòa. Do đó, việc “khuyến khích” đối tượng trình bày quan điểm cũng giúp cho KSV nắm bắt và chuẩn bị phương hướng tranh luận.
|
 |
| Trao đổi tình huống nghiệp vụ trên Báo Bảo vệ pháp luật. Ảnh Kim Mạnh. |
Tại phiên tòa, đối với trường hợp bị cáo có luật sư, có thể người bào chữa sẽ có những thủ thuật khi xét hỏi, tranh luận. Ví dụ như dùng nét mặt, cử chỉ để “mớm” cho bị cáo khai theo hướng mà luật sư mong muốn. Trường hợp này, KSV cần chú ý quan sát, nhắc nhở, yêu cầu bị cáo nhìn lên Hội đồng xét xử để trả lời. Khi tranh luận ý kiến của KSV, Luật sư thường trình bày lòng vòng, đưa ra nhiều dữ kiện, nhiều thông tin khác nhau hoặc có thể làm ra vẻ nhấn mạnh vào một số nội dung không thực sự quan trọng nhằm làm phân tán sự chú ý của KSV hoặc đưa ra những nhận định mang tính phán xét nhằm khiến cho KSV mất bình tĩnh.
Trường hợp này, KSV cần chủ động nhận diện thủ thuật của Luật sư, làm rõ các vấn đề mấu chốt, lựa chọn nội dung cần tập trung tranh luận để bảo vệ quan điểm truy tố (Luật sư có thể phát biểu rất dài nhưng chung quy lại chỉ có một vài ý cần tranh luận). Chính sự sắc bén trong cách nắm bắt, chọn lọc và trình bày, lập luận các vấn đề cần tranh luận ngắn gọn, có căn cứ, đúng trọng tâm của KSV sẽ tạo dựng hình ảnh của một KSV có trình độ, bản lĩnh trước Hội đồng xét xử và những người tham gia tố tụng tại phiên tòa.
Tóm lại, tinh thần 4S không chỉ là khẩu hiệu, mà còn là kim chỉ nam hành động trong công tác thực hành quyền công tố, đặc biệt là tại phiên tòa hình sự. Đây có thể nhìn nhận là biểu hiện cụ thể hơn về những phẩm chất trong công tác chuyên môn ở tất cả các khâu công tác (trong đó có việc tranh tụng tại phiên tòa) mà mỗi KSV phải phấn đấu làm được để đáp ứng yêu cầu của nhiệm vụ trong tình hình hiện nay. Việc “sớm hơn – sát hơn – sâu hơn – sắc hơn” giúp mỗi Kiểm sát viên phát huy cao nhất tinh thần trách nhiệm, bản lĩnh nghề nghiệp và năng lực chuyên môn để đáp ứng tốt yêu cầu cải cách tư pháp, xây dựng hình ảnh người KSV hiện đại, chính quy và chuyên nghiệp.
Mỗi KSV cần tự đánh giá, nhận thức và rèn luyện về tinh thần 4S này và vận dụng vào thực tiễn công tác của bản thân, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ của đơn vị, khẳng định vai trò, vị thế của ngành Kiểm sát trong hệ thống tư pháp.