Nội dung vụ việc và quá trình tố tụng:
Chị N.T.H. và anh N.V.C. kết hôn với nhau trên cơ sở tự nguyện, đăng kí kết hôn ngày 20/11/2017 tại UBND xã Phùng Minh, huyện Ngọc Lặc. Sau khi kết hôn 2 vợ chồng về sinh sống tại thôn Minh Thái, xã Minh Sơn, huyện Ngọc Lặc. Quá trình sinh sống hòa thuận hạnh phúc được khoảng 2 năm thì phát sinh mâu thuẫn. Đến tháng 7/2020, anh C. đã bỏ nhà đi khỏi địa phương, không thông báo cho chị H. và gia đình biết, gia đình đã tìm kiếm nhưng không liên lạc được với anh C. Tháng 8/2023, chị H. đã đề nghị Tòa án đăng tin tìm kiếm anh C. trên các kênh thông tin đại chúng, sau khi đăng tin tìm kiếm thì vẫn không có kết quả về tin tức của anh C. làm gì ở đâu, anh C. đã biệt tích trên 2 năm. Vì vậy, chị H. đề nghị TAND huyện Ngọc Lặc giải quyết tuyên bố anh N.V.C. mất tích theo quy định của pháp luật.
Về con cái: chị H. và anh C. có 1 con chung là cháu N.Q.A. (SN 2018), kể từ ngày anh C. bỏ nhà đi đến nay, chị là người trực tiếp chăm sóc nuôi dưỡng cháu. Chị đề nghị Tòa án tuyên bố anh C. mất tích và giao cháu A. cho chị chăm sóc và nuôi dưỡng. Chị không yêu cầu Tòa án giải quyết phân chia tài sản.
Tại Quyết định sơ thẩm giải quyết việc dân sự số 05/2023/QĐST-DS ngày 14/12/2023 của TAND huyện Ngọc Lặc đã căn cứ các Điều 27; 384; 385; 389 của Bộ luật tố tụng dân sự và Điều 68 Bộ luật dân sự. Theo đó, TAND huyện Ngọc Lặc “Chấp nhận đơn yêu cầu của chị N.T.H.: Tuyên bố anh N.V.C. (SN 1989, cư trú tại thôn Minh Thái, xã Minh Sơn) mất tích. Chị H. trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng giáo dục cháu N.Q.A. (SN 2018) cho đến khi cháu A. đến tuổi thành niên”.
    |
 |
VKSND huyện Ngọc Lặc ban hành Quyết định kháng nghị toàn bộ Quyết định sơ thẩm giải quyết việc dân sự số 05/2023/QĐST-DS ngày 14/12/2023 của TAND huyện Ngọc Lặc.
|
Vi phạm của Quyết định sơ thẩm giải quyết “Yêu cầu tuyên bố một người mất tích”
Chị N.T.H. gửi đơn yêu cầu TAND huyện Ngọc Lặc có 2 nội dung: một là, đề nghị Tòa án tuyên bố người mất tích đối với anh N.V.C. (chồng chị H.); hai là, yêu cầu Tòa án giải quyết giao cháu N.Q.A. (con chung của anh C. và chị H.) cho chị H. chăm sóc, nuôi dưỡng.
Sau khi tiếp nhận đơn, Tòa án căn cứ khoản 3, Điều 27 Bộ luật tố tụng dân sự tiến hành thụ lý việc dân sự “Yêu cầu tuyên bố một người mất tích” và tiến hành giải quyết theo quy định. Đồng thời, Tòa án cũng tiến hành thu thập các tài liệu chứng cứ để làm căn cứ giao cháu A. cho chị H. chăm sóc, nuôi dưỡng.
Tuy nhiên, việc Tòa án thu thập chứng cứ để giải quyết đồng thời vấn đề về hôn nhân và gia đình (yêu cầu nuôi con) với việc tuyên bố người mất tích trong cùng việc dân sự là không đúng quy định bởi vì đây là 2 nội dung vụ, việc khác nhau được quy định tại Điều 27, Điều 28 của Bộ luật tố tụng dân sự; phải thực hiện trình tự, thủ tục giải quyết khác nhau theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự.
Theo đó, sau khi có quyết định của Tòa án tuyên bố một người mất tích thì có thể người yêu cầu sẽ tiến hành các thủ tục khởi kiện vụ án về hôn nhân và gia đình (khởi kiện đề nghị cho ly hôn, đề nghị giải quyết việc nuôi con chung, chia tài sản nếu có) mà bị đơn là người đã bị Tòa án tuyên bố mất tích. Sau khi xem xét đủ điều kiện thì Tòa án sẽ thụ lý vụ án theo thủ tục chung và sẽ căn cứ các quy định của pháp luật để giải quyết vấn đề về hôn nhân và gia đình.
Như vậy, việc “Tuyên bố một người mất tích” là thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án và sự kiện pháp lý này được xác định khi có quyết định tuyên bố của Tòa án đã có hiệu lực. Đối với trường hợp chị H. có chồng là anh C. đã được Tòa án giải quyết yêu cầu tuyên bố mất tích và quyết định tuyên bố mất tích đã có hiệu lực pháp luật thì chị H. mới có quyền khởi kiện Tòa án giải quyết vấn đề hôn nhân và gia đình giữa 2 vợ chồng.
Việc TAND huyện Ngọc Lặc giải quyết việc dân sự và ban hành Quyết định số 05/2023/QĐST-DS ngày 14/12/2023 về việc yêu cầu tuyên bố mất một người mất tích theo khoản 3, Điều 27 Bộ luật tố tụng dân sự, đồng thời chấp nhận quyền yêu cầu nuôi con, giao cháu N.Q.A. cho chị H. chăm sóc, nuôi dưỡng là vi phạm nghiêm trọng quy định của Bộ luật tố tụng dân sự, đồng thời ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của anh N.V.C.
Trong phần nội dung của Quyết định, TAND huyện Ngọc Lặc áp dụng Điều 68 Bộ luật dân sự để tuyên bố anh C. mất tích và giao quyền nuôi con chung cho chị H. là chưa chính xác bởi vì đây là việc dân sự “Yêu cầu tuyên bố một người mất tích”. Tòa án trong phạm vi thẩm quyền của mình chấp nhận phần yêu cầu giao quyền nuôi con của chị H. là không đúng theo quy định của pháp luật.
Từ những vi phạm nêu trên, ngày 22/12/2023, VKSND huyện Ngọc Lặc đã ban hành Quyết định kháng nghị toàn bộ Quyết định sơ thẩm giải quyết việc dân sự số 05/2023/QĐST-DS ngày 14/12/2023 của TAND huyện Ngọc Lặc.
Ngày 6/2/20224, TAND tỉnh Thanh Hóa đã mở phiên họp phúc thẩm, ban hành Quyết định số 01/2024/DS-PT về việc: “Chấp nhận kháng nghị của VKSND, sửa Quyết định sơ thẩm giải quyết việc dân sự số 05/2023/QĐST-DS ngày 14/12/2023 của TAND huyện Ngọc Lặc”.
Theo đó, chấp nhận yêu cầu của chị N.T.H. tuyên bố anh N.V.C. mất tích. Không chấp nhận yêu cầu của chị H. giao cháu A. cho chị chăm sóc nuôi dưỡng. Dành quyền khởi kiện yêu cầu giao cháu A. cho chị H. chăm sóc nuôi dưỡng bằng một vụ án khác theo quy định của pháp luật./.