Ngày 11/7, (tức ngày 6/6 âm lịch), UBND phường Quyết Thắng (TP Lai Châu, tỉnh Lai Châu) tổ chức Lễ hội Háu Đoong năm 2024. Lễ hội là sự kiện văn hóa truyền thống lâu đời, được lưu truyền từ đời này sang đời khác “Hướng về cội nguồn, hướng về truyền thống dân tộc" của đồng bào dân tộc Giáy ở Lai Châu nói riêng và vùng Tây Bắc nói chung.
    |
 |
| Lễ vật cúng rừng được bày xung quanh gốc cây cổ thụ trong khu rừng cấm thuộc bản Nậm Loỏng I. |
Trên địa bàn tỉnh Lai Châu, dân tộc Giáy có khoảng 14.000 người, sinh sống khắp các huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh. Tại thành phố Lai Châu, phường Quyết Thắng là một trong hai địa bàn (cùng với xã San Thàng) tập trung đông đồng bào người Giáy sinh sống. Tại phường Quyết Thắng, người Giáy thờ cúng tại khu rừng cấm thuộc bản Nậm Loỏng I, là khu rừng chung của các bản.
Người Giáy gắn bó với sản xuất nông nghiệp, canh tác trồng lúa, trồng ngô trên các mảnh ruộng tương đối bằng phẳng và làm các loại bánh truyền thống. Sau những ngày Tết Nguyên đán, người Giáy tổ chức Lễ hội Tú Tỉ, Láng Na, Háu Đoong để cầu mong mọi người khỏe mạnh, may mắn; cầu cho cây trồng, vật nuôi phát triển, không bị sâu bệnh; cầu cho mọi nhà kinh tế ngày càng phát triển, gia đình ấm no, hạnh phúc.
|
 |
| Sôi động tại màn thi giã bánh giầy tại Lễ hội. |
Trong số các lễ hội trong năm của đồng bào dân tộc Giáy, Háu Đoong là lễ hội được người Giáy coi trọng nhất. Đã thành thông lệ, hằng năm cứ đến ngày 6/6 âm lịch, bà con dân tộc Giáy phường Quyết Thắng lại nô nức chuẩn bị cúng lễ thần rừng, thần ruộng cầu mong sức khỏe, mưa thuận gió hòa, công việc thuận lợi.
Lễ hội gồm 2 phần: lễ và hội. Phần lễ thực hiện nghi thức cúng rừng tại gốc cây to trong khu rừng cấm thuộc bản Nậm Loỏng I. Phần hội diễn ra các trò chơi dân gian, môn thi đấu độc đáo như: giã bánh giầy, cắt bánh phở, bóng chuyền hơi, đẩy gậy, kéo co, bịt mắt bắt vịt, phục dựng văn hóa dân tộc Giáy.
|
 |
| Màn thi làm bánh giầy tại Lễ hội. |
Ông Hàng A Vàng, Chủ tịch UBND phường Quyết Thắng cho biết, Lễ hội Háu Đoong hàng năm đã trở thành một sự kiện văn hóa truyền thống lâu đời nhằm hướng về cội nguồn, hướng về truyền thống dân tộc của đồng bào người Giáy. Việc tổ chức lễ hội hàng năm là dịp để nhân dân, du khách hiểu biết nhiều hơn về văn hóa dân tộc Giáy. Từ đó, nâng cao ý thức trách nhiệm giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống, củng cố sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính trị, quốc phòng - an ninh địa phương…
Theo ông Hàng A Vàng, người Giáy quan niệm vạn vật hữu linh, đất có thần đất, rừng có thần rừng, sông có thần sông. Trong các vị thần này thì thần rừng được coi là vị thần linh liêng nhất, che chở cho dân làng trong cuộc sống hàng ngày. Háu Đoong” theo tiếng Giáy là vào rừng cúng thần rừng.
|
 |
| Thầy cúng thực hiện nghi thức buộc chỉ cổ tay cầu sức khỏe, may mắn cho những người được buộc. |
Do vậy, nơi thờ cúng có thể ở gốc cây to, hòn đá lớn ở trong rừng; mọi người dân địa phương đều phải có trách nhiệm, tự nguyện bảo vệ rừng, không ai được tự tiện chặt phá rừng. Đây là truyền thống từ xưa, được lưu truyền từ đời này sang đời khác.
Ở phần lễ, người chủ trì lễ cúng thần rừng phải là bậc cao niên uy tín trong cộng đồng. Lễ vật cúng rừng là một con lợn khoảng 30kg trở lên và 5 con gà, được bày quanh gốc cây cổ thụ. Để chuẩn bị cúng lễ, ngay từ sáng sớm, đại diện các gia đình đã tổ chức mổ lợn, mổ gà làm lễ vật, vào rừng quét dọn địa điểm đặt lễ vật để thầy cúng làm lễ.
Lễ cúng rừng của dân tộc Giáy được tổ chức lúc trời đất giao hòa, vạn vật sinh sôi nảy nở. Thầy cúng mời các thần linh chứng giám; xin thần linh phù hộ cho dân bản mạnh khỏe, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt và những điều may mắn, tốt đẹp. Sau lễ cúng, bữa cơm cộng đồng được tổ chức vui vẻ, ấm cúng.
|
 |
| Thi cắt bánh phở tại Lễ hội Háu Đoong. |
Ở phần hội, đồng bào Giáy mặc trang phục truyền thống đi chơi hội, hòa mình vào không gian của các trò chơi đi cà kheo, tó má lẹ, tó tòm, bịt mắt bắt vị; tham gia hội thi giã bánh giày, kéo co, cắt bánh phở...
Theo bà Tảo Thị Tính (một thầy cũng ở phường Quyết Tiến, TP Lai Châu), đối với người Giáy lễ hội Háu Đoong không chỉ cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, vật nuôi sinh sôi nảy nở, không bị dịch bệnh; người dân khỏe mạnh, mọi nhà ấm no mà còn là dịp để người Giáy hướng về cội nguồn, truyền thống của dân tộc.
Còn Chủ tịch UBND phường Quyết Thắng Hàng A Vàng cho biết, Lễ hội Háu Đoong không chỉ có ý nghĩa về tâm linh mà còn khẳng định vai trò, vị trí của cộng đồng gần gũi, hòa đồng với thiên nhiên.
Thông qua Lễ hội nhằm bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, từ đó xây dựng khối đại đoàn kết các dân tộc và nâng cao chất lượng đời sống văn hóa cơ sở trên địa bàn phường. Đồng thời cũng là dịp để địa phương tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu rộng rãi đến du khách về hình ảnh, các giá trị văn hóa tốt đẹp của các dân tộc Giáy vùng Tây Bắc nói riêng và miền đất, thiên nhiên, con người Lai Châu nói chung.