Khó khăn trong xử lý hàng giả, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ

Sử dụng kỹ thuật cao để đối phó cơ quan chức năng

Cụ thể, theo ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nghiệp vụ, Tổng cục Quản lý thị trường, các đối tượng vi phạm thường xuyên thay đổi phương thức, thủ đoạn và có sự tham gia của các đối tượng nước ngoài, được tổ chức ngày càng tinh vi, có sự câu kết từ khâu sản xuất đến khâu phân phối, sử dụng phương tiện công nghệ, kỹ thuật cao để đối phó các cơ quan chức năng. 

Hòng trốn tránh sự kiểm tra, kiểm soát, các đối tượng vi phạm có sự phân công chặt chẽ, hình thành các đầu mối chuyên cung cấp nguyên vật liệu, linh phụ kiện, đầu mối chuyên sản xuất các loại bao bì, tem, nhãn giả; hàng giả được sản xuất dưới dạng gia công sản phẩm chưa hoàn chỉnh (bán sản phẩm) ở một nơi, sau đó đặt gia công ở một nơi khác để lắp ráp, đóng gói thành phẩm; thành phẩm sau khi có đơn đặt hàng mới được gắn nhãn mác giả mạo nhãn hiệu, nguồn gốc xuất xứ hàng hóa và giao liền cho khách hàng đặt mua, sản xuất đến đâu tiêu thụ đến đó, không cất trữ chờ tiêu thụ;... 

Hoạt động sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng nhái xuất hiện những xu hướng mới, tinh vi hơn. Ảnh minh họa

Một số vụ việc điển hình được lực lượng chức năng phát hiện và xử lý thu hút sự quan tâm của dư luận như: Vụ việc kiểm tra đồng hồ giả mạo các nhãn hiệu của Thuỵ Sĩ tại Đà Nẵng, Khánh Hoà. Hay vụ việc kinh doanh âm ly hiệu Suhyoung Jarguar giả mạo xuất xứ Hàn Quốc trên địa bàn một số tỉnh, thành phố: Nghệ An, Quảng Bình, TP Hồ Chí Minh....

Còn theo Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan, thời gian qua, ngành Hải quan đã phát hiện và xử lý một số vụ việc nhập khẩu hàng hóa gian lận, giả mạo xuất xứ Việt Nam thể hiện ở việc được sản xuất tại Trung Quốc nhưng trên bao bì ghi rõ xuất xứ Việt Nam; mặt hàng theo khai báo là hàng mới, xuất xứ Trung Quốc, doanh nghiệp có xuất trình C/O mẫu E nhưng khi kiểm tra thực tế thì trên hộp đựng sản phẩm và trên hàng hóa thể hiện chữ đúc chìm “Made in Vietnam”; công ty có vốn đầu tư nước ngoài, trụ sở tại Việt Nam nhưng không sản xuất tại Việt Nam mà chỉ nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc, sau đó thay bằng nhãn mác ghi xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu đi Mỹ; nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc nhưng ghi nhãn mác là các thương hiệu mạnh tại Việt Nam… 

Đáng nói là tình trạng gian lận thương mại, cạnh tranh không lành mạnh, kinh doanh hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ thông qua mạng internet ngày càng phổ biến và diễn biến phức tạp trong khi các chế tài xử lý vi phạm vẫn chưa được hoàn thiện. Trong khi đó, việc kiểm tra, xử lý các vi phạm trên internet là rất khó khăn, đặc biệt là việc thu thập thông tin, manh mối cũng như chứng cứ đảm bảo căn cứ pháp lý để xử lý vi phạm hành chính. Thậm chí, có trường hợp bán hàng tại Việt Nam nhưng cơ sở chính lại ở nước ngoài (server tại nước ngoài); trang web, cơ sở giới thiệu sản phẩm ở một nơi nhưng nơi xuất hàng lại ở chỗ khác. Các đối tượng sản xuất, kinh doanh hàng giả ngay tại nhà ở, trong thôn xóm để trốn tránh, dễ tẩu tán tang vật nếu bị phát hiện, kiểm tra.

Theo ông Nguyễn Hữu Tuấn, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử, Cục Thương mại điện tử và kinh tế số, Bộ Công thương thì hiện nay, nhóm hàng hóa bị làm giả nhiều đó là hàng hóa có giá trị cao, những mặt hàng do nước ngoài sản xuất. Các thủ đoan được các đối tượng sử dụng như: lập nhiều tài khoản facebook và chạy quảng cáo, ảnh chụp sản phẩm tương đối chuyên nghiệp và không có địa chỉ, số điện thoại hoặc địa chỉ chung chung. Khi khách hàng hỏi thì chỉ nhận inbox (nhắn tin riêng), mục đích nhằm bán hàng giả hoặc lấy thông tin khách hàng để lừa đảo. 

Một hình thức lừa đảo khách hàng nữa đó là thông báo trúng thưởng, sau đó yêu cầu khách hàng đặt cọc nhưng không giao hàng… 

Xử lý vi phạm gặp khó khăn

Trong khi đó, theo ông Nguyễn Tiến Đạt, hiện nay, công tác kiểm tra, xử lý vi phạm về giả mạo xuất xứ gặp nhiều khó khăn, trong đó có việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa. Nếu cơ quan thực thi không có  bằng chứng rõ ràng, không bắt quả tang hoặc giám định chất lượng thì việc phát hiện vi phạm là rất khó khăn, đặc biệt là đối với hàng nhập lậu sau khi đã được đưa qua các đường mòn, lối mở,...Khi đã lưu thông trên thị trường, hàng giả mạo xuất xứ thường trà trộn cùng với hàng thật, hàng có xuất xứ rõ ràng. Đặc biệt, đối với hàng hóa giả mạo xuất xứ không có doanh nghiệp chủ thể quyền rõ ràng thì việc phát hiện, xử lý càng khó khăn hơn (chẳng hạn như: hàng nông sản, hàng hóa nguyên liệu, hàng hóa giả mạo doanh nghiệp, địa chỉ không có thật,…). 

Kể cả giám định chất lượng, nếu không có những chỉ tiêu chất lượng cụ thể để phân biệt giữa hàng thật và hàng giả mạo xuất xứ thì khó có thể xác định được vi phạm. Chẳng hạn như việc phân biệt, xác định được sự khác biệt giữa nông sản nhập khẩu và nông sản trong nước gặp nhiều khó khăn, chưa kể đến việc mua bán nông sản, đặc biệt là các loại quả không chỉ được thực hiện tại các chợ, các siêu thị, cửa hàng mà theo thói quen tiêu dùng còn được thực hiện chủ yếu ngay tại các sạp nhỏ lẻ ở các chợ cóc, các gánh hàng rong, xe ô tô dừng đỗ dọc đường hoặc xe thồ di chuyển trên đường gây khó khăn cho việc kiểm tra, xử lý vi phạm của lực lượng chức năng. 

Để phòng ngừa, ngăn chặn hàng hóa giả mạo xuất xứ Việt Nam hiệu quả hơn trong thời gian tới, cần rà soát, tham mưu, sửa đổi, bổ sung cơ chế chính sách, hoàn thiện hành lang pháp lý (sớm ban hành quy định về ghi xuất xứ đối với hàng hóa sản xuất, lắp ráp trong nước), cơ cấu tổ chức, cơ chế thực thi, cơ chế phối hợp,... để đảm bảo công tác chỉ đạo, điều phối, phối hợp thực thi đấu tranh chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại hiệu quả hơn trong tình hình mới, đồng thời cải thiện các nguồn lực phục vụ công tác chống hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng giả mạo xuất xứ về kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị,...