Những thách thức đối với ngành Hải quan trong thu ngân sách

Những khó khăn của nền kinh tế đã tác động đến thu ngân sách nhà nước của ngành Hải quan. Ảnh minh họa

Theo đó, hầu hết những đơn vị chiếm số thu lớn, trong 9 tháng năm 2023 đều giảm so với cùng kỳ năm 2022 như: Cục Hải quan tỉnh Đồng Nai giảm 26%; Bình Dương giảm 23,04%; Hà Tĩnh giảm 17,92%; Bà Rịa – Vũng Tàu giảm 21,93%; Bắc Ninh giảm 14,57%; Hà Nội giảm 12,33%.

Đáng nói như TP Hồ Chí Minh, trị giá xuất nhập khẩu hàng hóa qua hệ thống cảng biển TP Hồ Chí Minh giảm hơn 17,5 tỉ USD. Điều này khiến cho số thu ngân sách nhà nước (NSNN) của Cục giảm gần 12.000 tỉ đồng so với cùng kỳ năm 2022. Cụ thể, số thu NSNN năm 2023 của đơn vị tính đến ngày 30/9/2023 đạt trên 91.887 tỉ đồng, bằng 63,02% dự toán pháp lệnh được giao (145.800 tỉ đồng), giảm 12,17% so với cùng kỳ năm 2022.

Nguyên nhân dẫn đến sự sụt giảm số thu NSNN là do tình hình kinh tế thế giới còn nhiều bất ổn; xung đột địa chính trị giữa Nga-Ukraine; các nền kinh tế lớn là đối tác xuất khẩu của Việt Nam giảm đơn đặt hàng… Loạt biến động này đã tác động đến hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam.

Đại diện Cục Thuế Xuất nhập khẩu, Tổng cục Hải quan cho hay, số thu 8 tháng qua giảm chủ yếu do kim ngạch nhập khẩu chịu thuế giảm. Theo thống kê của ngành Hải quan, 8 tháng đầu năm 2023 giảm thu khoảng 29.500 tỉ đồng do giá giảm. Trong đó, giảm mạnh nhất là sắt, thép giảm khoảng 4.100 tỉ đồng; xăng dầu nhập khẩu giảm 6.100 tỉ đồng; chất dẻo nguyên liệu gần 2.500 tỉ đồng.

Đáng nói như mặt hàng ô tô nguyên chiếc, 4 tháng đầu năm, bình quân mỗi tháng các doanh nghiệp làm thủ tục nhập khẩu 13.529 chiếc, nhưng từ tháng 5 đến tháng 8 bình quân chỉ đạt 8.117 chiếc/tháng, giảm 40%/tháng và giảm thu 1.100 tỉ đồng/tháng. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến số thu từ tháng 4/2023 đã có xu hướng giảm dần. Đặc biệt, kim ngạch thương mại hai chiều xuất khẩu và nhập khẩu đều giảm mạnh đã tác động không nhỏ đến công tác thu do ngành hải quan quản lý.

Bên cạnh đó, nguyên nhân giảm thu trong những tháng qua phần nào ảnh hưởng từ cơ chế chính sách. Chẳng hạn, thực hiện Nghị định 44/NĐ-CP quy định chính sách giảm thuế GTGT theo Nghị quyết số 101/2023/QH15 ngày 24/6/2023 của Quốc hội đã giảm thuế GTGT từ 10% xuống 8%; cuối năm 2022 Chính phủ ký 17 Biểu thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu theo 17 hiệp định FTA.

Ngành Hải quan đã thực hiện các giải pháp để bảo đảm thu ngân sách nhà nước. Ảnh minh họa

Cũng theo Cục Thuế Xuất nhập khẩu, 8 tháng năm 2023, kim ngạch nhập khẩu chịu thuế đạt 79,5 tỉ USD, bằng 53% dự toán, giảm 19,1% và kim ngạch xuất khẩu chịu thuế đạt 4,7 tỉ USD, bằng 57,5% dự toán, giảm 22,7% so với cùng kỳ năm 2022. Cùng với đó, kim ngạch nhiều nhóm, ngành hàng giảm mạnh. Dẫn đầu là nhóm các mặt hàng nguyên liệu, máy móc thiết bị, phụ tùng nhập khẩu phục vụ sản xuất như: Than, hóa chất và sản phẩm hóa chất, chất dẻo, sắt thép và phế liệu, nguyên phụ liệu dệt may, linh kiện điện tử, linh kiện ô tô… chiếm 56% tổng kim ngạch nhập khẩu có thuế đã giảm 23,7% so với cùng kỳ năm 2022…

Những nguyên nhân đã thực sự là thách thức đối với ngành Hải quan để thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách. Do đó, ngay từ đầu năm, ngành Hải quan đã chủ động có những giải pháp để hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Cụ thể, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan đã ký Chỉ thị số 479/CT-TCHQ về thực hiện đồng bộ, quyết liệt các giải pháp tạo thuận lợi thương mại, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, chống thất thu trong triển khai nhiệm vụ thu NSNN năm 2023.

Theo đó, các đơn vị quán triệt, triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp nêu tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 6/1/2023 của Chính phủ; Nghị quyết số 05 của Ban Cán sự đảng Bộ Tài chính về lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện thắng lợi nhiệm vụ tài chính - ngân sách năm 2023; Kế hoạch hành động của Bộ Tài chính và Tổng cục Hải quan.

Thủ trưởng các đơn vị quán triệt đến toàn thể cán bộ, công chức nâng cao nhận thức, ý nghĩa tầm quan trọng của công tác cải cách, hiện đại hóa gắn với nâng cao hiệu quả của quản lý trong quá trình thực thi công vụ. Triển khai thực hiện Chiến lược phát triển Hải quan Việt Nam đến năm 2030 hướng tới mục tiêu xây dựng Hải quan Việt Nam chính quy, hiện đại, ngang tầm hải quan các nước phát triển, dẫn đầu trong thực hiện Chính phủ số với mô hình hải quan thông minh.

Bên cạnh đó, tập trung nguồn lực cải cách thể chế pháp luật về hải quan theo hướng hiện đại, đồng bộ, thống nhất, minh bạch, phù hợp với các cam kết quốc tế và định hướng phát triển hải quan. 

Triển khai các đề án, chương trình công tác trọng tâm năm 2023 đảm bảo đúng tiến độ và chất lượng, đặc biệt là các đề án xây dựng văn bản quy phạm pháp luật theo đúng trình tự, thủ tục...