Yêu cầu tạm dừng hoạt động mỏ cát do chồng lấn lên kè chống sạt lở

Dự án kè chống sạt lở bờ sông Mã bị một phần mỏ cát số 18 chồng lấn.

Bất cập mỏ cát chồng dự án

Những năm gần đây, tại khu vực phía tả bờ sông Mã thuộc địa phận hai thôn Giang Đông và Nghĩa Kỳ, xã Vĩnh Hoà, huyện Vĩnh Lộc xảy ra hiện tượng sạt lở, nghiêm trọng nhất là vào mùa mưa bão năm 2023.

Ngay thời điểm đó, UBND huyện Vĩnh Lộc đã kiểm tra và nhận định, khu vực sạt lở đi qua khu vực mỏ cát số 18 của Công ty TNHH Minh Chung khoảng 200m; đoạn hạ lưu mỏ cát số 18 (ngoài mốc mỏ) khoảng 400m. Vì vậy, UBND huyện Vĩnh Lộc đã chỉ đạo UBND xã Vĩnh Hòa phối hợp cùng Công ty TNHH Minh Chung thực hiện đóng cọc tre, chèn bao đất để gia cố bờ sông tại những vị trí đang xảy ra sạt lở. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là giải pháp tạm thời. Về phương án lâu dài, UBND huyện Vĩnh Lộc đã có văn bản trình Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa về việc xin hỗ trợ để xử lý khẩn cấp tình trạng sạt lở bờ tả sông Mã.

Để giải quyết thực trạng trên, ngày 14/11/2023, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hoá đã chỉ đạo tạm dừng hoạt động khai thác tại mỏ cát số 18 xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc của Công ty TNHH Minh Chung. Đến ngày ngày 17/7/2024 tại Quyết định số 2993/QĐ-UBND, Chủ tịch UBND tỉnh đã phân bổ ngân sách tỉnh hỗ trợ cho dự án Xử lý sự cố sạt lở bờ sông Mã với tổng kinh phí là 62,4 tỉ đồng.

Trao đổi với Báo Bảo vệ pháp luật, ông Trịnh Tuấn Vũ, Giám đốc Ban QLDA đầu tư xây dựng huyện Vĩnh Lộc cho biết: Trên cơ sở kế hoạch vốn được giao, UBND huyện Vĩnh Lộc đã chỉ đạo Ban triển khai đầu tư. Đến ngày 07/10/2024, dự án đã được Chủ tịch UBND huyện phê duyệt với tổng mức đầu tư 82,03 tỉ đồng. Hiện công trình đã thi công được khoảng 10%, chúng tôi đang đôn đốc nhà thầu tranh thủ khi nắng ráo đẩy nhanh tiến độ, phòng khi mùa mưa bão sắp tới gần, sẽ khó khăn trong thi công.

Tình trạng sạt lở bờ sông Mã diễn ra nghiêm trọng nhất là năm 2023.

Liên quan tới mỏ cát số 18, ngày 05/9/2024, Chủ tịch UBND tỉnh có Công văn về việc chủ trương lập hồ sơ hoạt động khai thác trở lại với nội dung: “Đồng ý theo đề nghị của Sở Tài nguyên và Môi trường về chủ trương cho phép Công ty TNHH Minh Chung được lập hồ sơ khai thác khoáng sản trở lại đối với phần diện tích 3,05 ha tính từ khoảng giữa mỏ trở về phía thượng lưu mỏ và trả lại phần diện tích 3,95 ha tính từ khoảng giữa mỏ trở về phía hạ lưu mỏ. Sau khi được cho phép, Công ty TNHH Minh Chung đã khai thác trở lại từ đầu tháng 11/2024.

Đáng nói, thông tin từ UBND huyện Vĩnh Lộc, sau khi tiếp cận hồ sơ khai thác trở lại của Công ty TNHH Minh Chung thì phần ranh giới mỏ được phép khai thác trở lại với diện tích 3,05ha thì phần ranh giới này có một phần nằm trên mái và bãi sông hiện trạng và một phần chồng lên tuyến kè được thiết kế. Khi tiến hành khai thác cát sẽ gây nguy hiểm đến mái, bãi sông (gây sạt lở) và trực tiếp ảnh hưởng đến tuyến kè.

Ông Trịnh Việt Cường, Trưởng phòng Nông Nghiệp và Môi trường - UBND huyện Vĩnh Lộc cho biết: Trên đoạn sông này, có hai mỏ cát giáp ranh nhau là mỏ số 18 của Công ty TNHH Minh Chung và mỏ số 54 của Công ty TNHH Nam Lực đang cùng hoạt động. Vị trí hai mỏ cát này trước đây chưa thu hồi 3,95ha của mỏ số 18 cách nhau khoảng 450m; sau khi mỏ số 18 hoàn trả 3,95ha thì hai mỏ này cách nhau khoảng 720m.

Yêu cầu tạm dừng hoạt động mỏ cát

Để đảm bảo an toàn tuyến kè chống sạt lở bờ sông Mã tại thôn Giang Đông và Nghĩa Kỳ, ngày 3/3/2025, UBND huyện Vĩnh Lộc đã có báo cáo và đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh xem xét về việc tạm dừng khai thác mỏ cát số 18 tại xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc của Công ty Minh Chung để đánh giá và điều chỉnh ranh giới khai thác của mỏ cát số 18 ra ngoài phạm vi lòng, bãi sông khu vực xây dựng tuyến kè, đáp ứng yêu cầu theo quy định của pháp luật. Đồng thời, chỉ đạo huyện Yên Định có phương án quản lý hoạt động mỏ cát số 54 của Công ty TNHH Nam Lực.

Sau khi có báo cáo của UBND huyện Vĩnh Lộc, ngày 17/3/2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thanh Hoá đã tiến hành tổ chức kiểm tra thực địa mỏ cát số 18 và khu vực xây kè. Tại Biên bản làm việc, đơn vị tư vấn giám sát nhà thầu thi công dự án kè sông Mã cho rằng: Khu vực mỏ cát 18 nằm phía ngoài sông và tiếp giáp tuyến nên việc khai thác sẽ gây nguy hiểm đến mái, bãi sông và trực tiếp ảnh hưởng đến tuyến kè. Ngoài ra, nếu không làm kè vào mùa mưa lũ có thể dẫn đến xói lở nghiêm trọng gây mất bờ bãi khoảng 50 m, trong khi khu dân cư gần nhất cách sông khoảng 54 m.

Về phía Chi cục Thuỷ lợi - Sở Nông nghiệp và Môi trường cũng có ý kiến đề nghị cơ quan chức năng sau đơn vị tư vấn độc lập đánh giá chiều sâu khai thác khu vực mỏ cát số 18 và diện tích trồng lớn đối với dự án kẻ Sông Mã. Theo Chi cục, công trình đê kè sông Mã là công trình phòng chống thiên tai, do đó, cần đảm bảo khoảng cách an toàn đối với các dự án khai thác cát; đề nghị các ngành đánh giá lại sự cần thiết của việc tiếp tục thực hiện dự án khai thác cát tại mỏ số 18.

Liên quan đến tình trạng sạt lở nghiêm trọng xảy ra trên địa bàn xã Vĩnh Hoà, Báo Bảo vệ pháp luật cũng đã có bài viết: Người dân xót xa, bất an khi hàng chục nghìn m2 đất sản xuất bị sông Mã “nuốt trôi”, phản ánh nỗi lo lắng, xót xa của hàng trăm người dân hai thôn Giang Đông và Nghĩa Kỳ tại xã Vĩnh Hoà, huyện Vĩnh Lộc, khi trong một thời gian dài phải chứng kiến bãi bồi bị sạt lở nghiêm trọng, đe dọa an toàn tính mạng, tài sản, đất đai của họ.

Ông Trịnh Đức Tuấn (57 tuổi, trú tại thôn Nghĩa Kỳ) cho biết: "Nhà tôi có hai mẫu đất làm màu, do tình trạng sạt lở thời gian qua, hiện nay, lòng sông đã lấn sâu vào ruộng tới khoảng 200m chiều dài. Tính ra, tôi mất khoảng 7-8 sào đất chứ không ít, mỗi năm thất thu cả vài chục triệu đồng. Trước đây lòng sông nhỏ hẹp, đứng bờ bên này có thể ném viên đá sang được bờ bên kia; trẻ con chăn trâu tắm sông bơi vài vòng không mỏi. Nhưng giờ, sông phình ra gấp mấy lần, ăn sâu vào đất canh tác của bà con".

Hay như gia đình ông Trịnh Đức Giáo, bao năm ông bà làm ăn tích cóp, thêm phần con cái đóng góp nên mới cất được căn nhà 2 tầng ở trên bờ sông Mã. Trước đây mép sông cách vài trăm mét; giờ sông “ngoạm” vào cả trăm mét chiều dài. Chỉ có 2 ông bà già ở với nhau, nên hằng ngày họ nơm nớp lo âu việc bờ sông sẽ sạt lở đến tận chân vườn, đe doạ tính mạng và ngôi nhà của họ.

Ông Lê Văn Nhân (78 tuổi), trú tại thôn Nghĩa Kỳ mong kè sạt lở sớm hoàn thành.

Mong mỏi, kì vọng kè chống sạt lở sớm hoàn thiện, ông Lê Văn Nhân (78 tuổi), trú tại thôn Nghĩa Kỳ phàn nàn: Gia đình tôi có 5 sào ngô đất bãi bồi này. Thời gian qua, bờ sông lạt lở liên tục, diện tích của chúng tôi bị trôi sông mã cũng khá nhiều. Giờ chỉ mong Nhà nước sớm hoàn thành kè chống sạt lở bờ sông Mã, một mặt bảo vệ diện tích hoa màu; mặt khác bà con không phải thấp thỏm lo âu việc dòng sông sẽ lấn vào tận làng, đe doạ tới tính mạng con người nữa.

Đinh Huê