Tích cực thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng

Đoàn kiểm tra số 1 của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN làm việc với Ban cán sự đảng VKSND tối cao về kết quả kiểm tra công tác thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế. Ảnh: VT

Tại buổi làm việc với Ban cán sự đảng VKSND tối cao vào tháng 5/2019, Đoàn kiểm tra số 1 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng (PCTN) do đồng chí Trương Hòa Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo làm Trưởng đoàn đã đánh giá: Trong thời gian qua, Ban cán sự đảng VKSND tối cao đã tăng cường chỉ đạo VKS các cấp tích cực thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế.

Trong quá trình thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế, ngoài việc bảo đảm việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử đúng quy định pháp luật, công tác thu hồi tài sản cũng được chú trọng, VKSND các cấp chủ động phối hợp với CQĐT kịp thời xác minh, áp dụng các biện pháp thu, giữ, kê biên, phong tỏa tài sản theo quy định của pháp luật, kịp thời ngăn chặn đối tượng chuyển nhượng, tẩu tán, che giấu, hợp pháp hóa tài sản, nhằm thu hồi triệt để tài sản cho Nhà nước. 

Ngoài việc áp dụng các biện pháp theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, VKS các cấp tích cực phối hợp với CQĐT, Tòa án trong việc động viên, thuyết phục các đối tượng phạm tội và người thân tự nguyện giao nộp tiền, tài sản, khắc phục thiệt hại đã gây ra để được xem xét giảm nhẹ hình phạt.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Ngành 

Trong những năm qua, tình hình tội phạm tham nhũng, chức vụ tiếp tục có diễn biến phức tạp, xảy ra ở hầu hết các lĩnh vực, đặc biệt xảy ra nhiều trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, quản lý đất đai, đầu tư công...; tính chất tội phạm rất nghiêm trọng, gây thất thoát một lượng lớn tài sản của Nhà nước. Theo báo cáo, từ tháng 1/2017 đến hết quý I/2019, các cơ quan bảo vệ pháp luật trong cả nước đã khởi tố mới 633 vụ/1.504 bị can về tội phạm tham nhũng. Số vụ việc được phát hiện, khởi tố điều tra về tội phạm tham nhũng ngày càng gia tăng. Tội phạm xảy ra chủ yếu là: Tham ô tài sản; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ; Nhận hối lộ;.... Đáng chú ý, trong thời gian qua đã phát sinh tội phạm tham nhũng mới xảy ra trong lĩnh vực giáo dục và y tế được dư luận quan tâm, các đối tượng đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn được giao làm sai lệch kết quả thi trong kỳ thi THPT Quốc gia và làm giả hồ sơ bệnh án tâm thần cho đối tượng là tội phạm hình sự. 

Trước tình hình trên, thời gian qua, Ban cán sự đảng và lãnh đạo VKSND tối cao đã quán triệt, thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Nhà nước về phòng chống tham nhũng; thực hiện nghiêm túc các kết luận, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo; chủ động, tích cực lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai nhiều giải pháp thực hiện nghị quyết của Quốc hội; phối hợp chặt chẽ với liên ngành tư pháp trung ương, Ban Nội chính Trung ương, các tỉnh ủy, thành ủy để giải quyết nhiều vụ án tham nhũng lớn, phức tạp; kịp thời ban hành nhiều văn bản, chỉ đạo toàn Ngành thực hiện các biện pháp tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra; tập trung đẩy nhanh tiến độ giải quyết các vụ án tham nhũng, đặc biệt là các vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm, nhất là đối với các vụ án, vụ việc tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp thuộc diện Ban Chỉ đạo, Ban Nội chính Trung ương, tỉnh ủy, thành ủy theo dõi, chỉ đạo xử lý. 

Công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra nói chung, đối với các vụ án tham nhũng nói riêng được ngành Kiểm sát xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Ngành. Ngành Kiểm sát đã chủ trì xây dựng, ban hành Thông tư liên tịch số 01/2017 ngày 13/12/2017 quy định những trường hợp cần thiết phải trưng cầu giám định tư pháp trong giải quyết vụ án, vụ việc về tham nhũng, kinh tế nhằm kịp thời tháo gỡ nhiều vướng mắc trong công tác điều tra, truy tố và xét xử; phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tiến hành tố tụng đẩy nhanh tiến độ, nâng cao chất lượng giải quyết các vụ án về tham nhũng, kinh tế; tăng cường bố trí các Kiểm sát viên có trình độ, năng lực tại các đơn vị chuyên trách PCTN; tổ chức tập huấn công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát việc khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử đối với các vụ án tham nhũng, kinh tế, chức vụ; phân công Kiểm sát viên của VKSND tối cao trực tiếp thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử sơ thẩm các vụ án tham nhũng do CQĐT cấp trung ương điều tra.

Cùng với công tác đấu tranh PCTN, trong thời gian qua, Viện trưởng VKSND tối cao cũng đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo toàn Ngành về tăng cường công tác phát hiện, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế, trong đó yêu cầu Thủ trưởng các đơn vị, Viện trưởng VKSND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quan tâm, chú trọng công tác thu hồi tài sản tham nhũng. Chủ động đề ra yêu cầu xác minh, tích cực phối hợp với CQĐT, Tòa án và cơ quan thi hành án trong việc phát hiện, xác minh, áp dụng các biện pháp để thu hồi triệt để tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt, không để đối tượng bỏ trốn, tẩu tán, che giấu, hợp pháp hóa tài sản tham nhũng, nâng tỉ lệ thu hồi tài sản. Cùng với đó, Ban cán sự đảng VKSND tối cao đã yêu cầu đưa tiêu chí thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng, kinh tế vào chương trình, kế hoạch công tác của VKS các cấp và là một trong những tiêu chí để đánh giá kết quả công tác của các đơn vị. Mặc dù các cơ quan trong đó có VKS đã nỗ lực, cố gắng và đạt được những kết quả tích cực, có chuyển biến nhưng nhìn chung, tiến độ thu hồi tài sản tham nhũng thời gian qua còn chậm, kết quả thu hồi chưa đạt được so với yêu cầu đặt ra.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp về PCTN

Dự báo trong thời gian tới, tình hình tội phạm tham nhũng tiếp tục có diễn biến phức tạp, do đó, công tác đấu tranh PCTN vẫn tiếp tục là nhiệm vụ trọng tâm của công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Để thực hiện tốt những yêu cầu, nhiệm vụ của VKSND trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm về tham nhũng, VKSND tối cao chỉ đạo cần thực hiện một số giải pháp, đó là: Tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác PCTN nói chung, công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, giải quyết các vụ án tham nhũng nói riêng. Thủ trưởng, Viện trưởng VKS các cấp nâng cao hơn nữa hiệu quả, vai trò công tác quản lý, chỉ đạo, cần chủ động nắm vững nội dung các vụ án, vụ việc, nhất là các vụ án, vụ việc phức tạp, có nhiều khó khăn, vướng mắc để có các biện pháp đôn đốc, chỉ đạo. 

Bên cạnh đó, VKS các cấp cần thường xuyên làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng tranh tụng cho cán bộ, Kiểm sát viên làm công tác THQCT, KSĐT giải quyết các vụ án tham nhũng, đồng thời chú trọng công tác giáo dục, rèn luyện nâng cao năng lực, ý thức trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ; tăng cường thanh tra, kiểm tra, kiểm soát nội bộ, thực hiện nghiêm kỷ luật công vụ, nội vụ nhằm bảo đảm cán bộ, Kiểm sát viên trong Ngành giữ vững phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, không vi phạm pháp luật.

VKS phân công Kiểm sát viên có năng lực, kinh nghiệm để THQCT và KSĐT, giải quyết các vụ án tham nhũng, đặc biệt là các vụ án nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm. Kiểm sát viên phải chủ động, bám sát các hoạt động điều tra, phát huy trách nhiệm, quyền hạn để nâng cao hiệu quả công tác THQCT, KSĐT, KSXX sơ thẩm các vụ án tham nhũng, bảo đảm việc giải quyết vụ án nhanh, toàn diện, đúng quy định pháp luật, hạn chế đến mức thấp nhất việc trả hồ sơ điều tra bổ sung, không để xảy ra đình chỉ điều tra do không phạm tội hoặc Tòa án tuyên không phạm tội.

VKS các cấp cần chủ động yêu cầu và tích cực phối hợp với CQĐT xác minh, làm rõ tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt để kịp thời áp dụng các biện pháp cần thiết thu giữ, kê biên, phong tỏa tài sản, tài khoản,…; tránh việc tẩu tán cũng như làm mất mát, hư hỏng tài sản, nhằm bảo đảm việc thu hồi tài sản tham nhũng đạt hiệu quả cao nhất; tích cực phối hợp với các cơ quan tư pháp động viên, khuyến khích người phạm tội tự nguyện bồi thường, khắc phục hậu quả trong các vụ án tham nhũng để được xem xét giảm nhẹ trách nhiệm hình sự và hưởng sự khoan hồng của pháp luật, coi đây là biện pháp thu hồi hiệu quả tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án tham nhũng, kinh tế.

Đại diện VKS (ảnh trái) luận tội các bị cáo (ảnh phải) tại phiên tòa xét xử phúc thẩm vụ án Tham ô tài sản, xảy ra tại Công ty cổ phần Bất động sản Điện lực dầu khí Việt Nam. Ảnh: PV

VKS các cấp cần phối hợp chặt chẽ với CQĐT, Tòa án cùng cấp và các cấp ủy đảng, các bộ, ngành có liên quan trong phát hiện và xử lý vi phạm, tội phạm về tham nhũng. VKS các cấp nâng cao trách nhiệm, phối hợp trong giải quyết các vụ án tham nhũng do VKS cấp trên thụ lý sau đó phân công VKS địa phương THQCT, KSXX sơ thẩm, bảo đảm vụ án được đưa ra xét xử đúng pháp luật. Tăng cường tổng hợp những nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm để ban hành kiến nghị áp dụng các biện pháp phòng ngừa vi phạm, tội phạm, đặc biệt là các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng.

Mặt khác, VKS cấp trên tăng cường công tác kiểm tra, hướng dẫn, giải đáp vướng mắc về nghiệp vụ cho VKS cấp dưới, bảo đảm thống nhất về nhận thức áp dụng pháp luật và nâng cao chất lượng THQCT, KSĐT, KSXX án tham nhũng. Tăng cường tổng kết thực tiễn hoạt động điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng để kịp thời rút kinh nghiệm những vướng mắc, thiếu sót trong quá trình giải quyết vụ án.

Ngoài ra, VKSND tối cao khẩn trương sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu thống kê của Ngành, bảo đảm cung cấp đầy đủ mọi thông tin về công tác đấu tranh phòng chống tội phạm tham nhũng và thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng, kinh tế. VKS các cấp thực hiện tốt công tác thống kê tội phạm tham nhũng, kinh tế, trong đó tiêu chí thống kê về số liệu phát hiện, xác định và thu hồi tài sản là tiêu chí bắt buộc. Mỗi đơn vị VKS cấp tỉnh phải phân công một đơn vị đầu mối có trách nhiệm tổng hợp, thống kê toàn bộ tình hình phát hiện, xử lý tội phạm tham nhũng, kinh tế; kết quả công tác phát hiện và thu hồi tài sản trong các vụ án.

Hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật trong các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng 

Về các kiến nghị, VKSND tối cao (Vụ 5) đề nghị Ban Chỉ đạo, Thường trực Ban Chỉ đạo cần tăng cường chỉ đạo các bộ, ngành, cơ quan nhà nước liên quan có biện pháp phối hợp với các cơ quan tư pháp kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong giải quyết các vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi chỉ đạo, Ban Nội chính Trung ương theo dõi, đôn đốc và thành ủy, tỉnh ủy chỉ đạo xử lý. Kịp thời triển khai thực hiện Luật PCTN, đẩy nhanh việc xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật, khắc phục những sơ hở trong quản lý kinh tế - xã hội như các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng (quản lý tài sản công, quản lý đất đai, quản lý đầu tư, xây dựng, tài nguyên, môi trường,...). Xây dựng cơ chế giám sát của nhân dân, MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc phát hiện tài sản do tham nhũng mà có. 

Kiến nghị Chính phủ xem xét sửa đổi Nghị định số 30/2018/NĐ-CP ngày 7/3/2018 của Chính phủ, quy định chi tiết việc thành lập và hoạt động của Hội đồng định giá tài sản… nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong việc định giá tài sản có giá trị đặc biệt lớn trong các vụ án đã và sẽ có thể xảy ra trong thực tế, tránh việc đùn đẩy trách nhiệm và kéo dài thời gian giám định, định giá. Đẩy nhanh tiến độ sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện dự thảo Luật giám định tư pháp trình Quốc hội ban hành. Củng cố, kiện toàn bộ máy, đề cao trách nhiệm của các cơ quan, giám định viên làm công tác giám định, định giá tài sản, bảo đảm các cơ quan này bổ trợ tốt hơn cho công tác điều tra, xử lý các vụ án kinh tế, tham nhũng. 

Tăng cường công tác giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật hình sự liên quan đến đấu tranh phòng, chống tội phạm và thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế. Kiến nghị cần có nguyên tắc xử lý và cơ chế, chính sách hình sự đối với các đối tượng, bị can, bị cáo có thái độ thành khẩn khai báo; tự nguyện khắc phục hậu quả thiệt hại nhằm khuyến khích, động viên người phạm tội hợp tác tốt với các cơ quan tiến hành tố tụng, nâng cao hiệu quả giải quyết án và thu hồi tài sản cho Nhà nước; đồng thời, có cơ chế khen thưởng cả về tinh thần và vật chất cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong điều tra, giải quyết án và thu hồi tài sản cho Nhà nước. 

Đồng thời, các cấp ủy, tổ chức đảng phải tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm minh các hành vi tham nhũng. Các bộ, ngành tiếp tục quan tâm kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị có chức năng PCTN; thực hiện nghiêm công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ, đồng thời bảo đảm kinh phí, trang thiết bị, phương tiện làm việc cho các cơ quan, đơn vị có chức năng PCTN; có chính sách đãi ngộ hợp lý để cán bộ trực tiếp làm việc trong các cơ quan, đơn vị này toàn tâm, toàn ý, giữ vững bản lĩnh, đạo đức nghề nghiệp, không bị ảnh hưởng của bất kỳ sự cám dỗ, mua chuộc nào của những đối tượng phạm tội.