Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu khai mạc Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, trong không khí phấn khởi, Nhân dân cả nước đang tổ chức nhiều hoạt động kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng 8 và Quốc khánh 2/9; hướng tới Kỷ niệm 80 năm Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam (6/1/1946 - 6/1/2026), Ủy ban Thường vụ Quốc hội long trọng tổ chức “Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát” với chủ đề “Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển”.

Theo đó, căn cứ Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam; Luật tổ chức Quốc hội; đảm bảo gắn kết chặt chẽ hoạt động giám sát với việc thực hiện chức năng lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước - đây là lần đầu tiên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát. Sự kiện này cho thấy sự đổi mới không ngừng hoạt động của Quốc hội; nhằm đánh giá về hoạt động giám sát của Quốc hội thời gian qua, từ đó có các giải pháp, đề xuất, kiến nghị, nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội.

Những kết quả nổi bật và một số khó khăn, vướng mắc

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, qua hình ảnh tư liệu được trưng bày trong khuôn khổ Diễn đàn cho thấy, hoạt động giám sát đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm từ năm 1946. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã đi giám sát nhiều cuộc ở nhiều nơi, nhất là những địa bàn quan trọng về kinh tế - xã hội. Thời gian qua, Quốc hội các khóa đều rất quan tâm đến công tác giám sát, tiến hành nghiêm túc, chất lượng. 

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu khai mạc Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Hoạt động giám sát của Quốc hội đã đạt được những kết quả nổi bật như sau:

Thứ nhất, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về hoạt động giám sát được tăng cường, cơ bản đáp ứng với thực tiễn; sự phối hợp chặt chẽ, kịp thời, hiệu quả giữa các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, MTTQ Việt Nam, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm toán nhà nước, Thanh tra Chính phủ; các bộ ngành, địa phương, các cơ quan thông tấn, báo chí.

Thứ hai, hoạt động chất vấn đã trở thành một hình thức giám sát hiệu quả trong hoạt động của Quốc hội, thu hút sự quan tâm, theo dõi của cử tri, Nhân dân. Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban cũng tiến hành các hoạt động giải trình về những vấn đề cử tri và Nhân dân quan tâm. Nội dung chất vấn đã bám sát thực tiễn, “đúng”, “trúng” những vấn đề “nóng”, bức xúc nổi lên trong xã hội. Đặc biệt, có những vấn đề đã được chất vấn nhưng chưa có chuyển biến hoặc chậm chuyển biến thì Quốc hội tiến hành chất vấn lại.

Thứ ba, hoạt động giám sát thể hiện rõ quan điểm đồng hành của Quốc hội với Chính phủ, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc; đồng thời, làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan chịu sự giám sát, để kịp thời điều chỉnh trong chỉ đạo, điều hành, hoàn thiện chính sách, pháp luật.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Thứ tư, công tác dân nguyện được đổi mới thực chất, thường xuyên, công khai, kịp thời, đúng thẩm quyền và quy định pháp luật. Tại phiên họp hằng tháng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thảo luận báo cáo về công tác dân nguyện; Quốc hội tiến hành thảo luận Báo cáo kết quả tiếp công dân, xử lý đơn thư và giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân gửi đến Quốc hội.

Thứ năm, hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật ngày càng thiết thực, hiệu quả, năm sau tốt hơn năm trước; không chỉ báo cáo kết quả giám sát hằng năm, các cơ quan của Quốc hội báo cáo giám sát hằng quý để kịp thời theo dõi, đôn đốc việc ban hành văn bản theo thẩm quyền. Chiều ngày 5/8, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chủ trì phiên họp thứ hai của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật, rà soát thể chế liên quan đến Chính phủ, Quốc hội, các bộ, ngành, để ban hành đầy đủ các  nghị định, thông tư, đồng thời kịp thời tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, bên cạnh những kết quả đạt được, thực tế còn những hạn chế, khó khăn, vướng mắc như: Việc thực hiện các kết luận, kiến nghị giám sát chưa đầy đủ; việc theo dõi, đôn đốc thực hiện các kết luận giám sát chưa thực sự quyết liệt, thường xuyên. Công tác phối hợp giữa hoạt động giám sát của Quốc hội với hoạt động kiểm toán, thanh tra, kiểm tra có lúc chưa thực sự chặt chẽ; chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng, thuận lợi để Nhân dân thực hiện quyền giám sát. Cơ chế, điều kiện bảo đảm cho hoạt động giám sát chưa đáp ứng được yêu cầu. Đây là những vấn đề cần quan tâm giải quyết, Diễn đàn hôm nay sẽ thảo luận, có giải pháp để phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế.

Cần chú trọng giám sát thường xuyên và giám sát đột xuất 

Về nhiệm vụ trong thời gian tới, Chủ tịch Quốc hội đề nghị các đại biểu quan tâm một số vấn đề trọng tâm như sau:

Tại các kỳ họp gần đây của Quốc hội khóa XV đã ban hành số lượng lớn các luật, Nghị quyết; cùng với những đổi mới trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, trong đó phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho Chính phủ và chính quyền địa phương theo tinh thần "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm"; yêu cầu quản lý nhà nước khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp cũng đặt ra những vấn đề mới. Điều đó đặt ra yêu cầu hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội phải đi vào thực chất để giám sát việc các luật đã ban hành thì nghị định, thông tư có được ban hành kịp thời không, có trúng với quy định của luật không?

Các đại biểu tham dự Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Theo Chủ tịch Quốc hội, tới đây, cần chú trọng giám sát thường xuyên và giám sát đột xuất để kịp thời phát hiện và tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc. Hiện nay kinh tế - xã hội chuyển biến liên tục đòi hỏi luật, nghị định, thông tư phải được điều chỉnh kịp thời cho phù hợp tình hình thực tiễn.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu để nghiên cứu, sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân sẽ trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV tới đây, đảm bảo các nghị quyết giám sát được thực hiện nghiêm túc trong thực tiễn.

Đặc biệt là quán triệt tinh thần trong bài phát biểu Phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu rõ: Cần sớm nghiên cứu xác định rõ phương pháp, hình thức giám sát tối cao của Quốc hội phù hợp thực tiễn, tránh trùng dẫm với hoạt động của các cơ quan Nhà nước khác gây lãng phí. Tiếp tục nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn, giải trình, giám sát văn bản pháp luật; chú trọng theo dõi, xem xét, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát.

Quang cảnh Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, Diễn đàn được tổ chức trong 1 ngày, nội dung trọng tâm thể hiện ở 2 chuyên đề gồm: “Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước” và “Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật”.

Ban Tổ chức đề nghị: Các diễn giả và đại biểu tham gia trao đổi, thảo luận tập trung, đi thẳng vào các nội dung trọng tâm, đề xuất những giải pháp cụ thể và thiết thực. Các cơ quan thông tấn, báo chí đưa tin, tổng thuật đầy đủ, chính xác, khách quan diễn biến của Diễn đàn. Kết thúc Diễn đàn, Ban Tổ chức sẽ xây dựng Báo cáo tổng thuật gửi tới Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, Ban, ngành và địa phương để kịp thời phục vụ việc sửa đổi toàn diện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân và sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật có liên quan.

“Tôi tin tưởng rằng, Diễn đàn sẽ nhận được nhiều ý kiến trí tuệ, tâm huyết, trách nhiệm của các các vị đại biểu Quốc hội, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà nghiên cứu, đóng góp tích cực vào việc hoàn thiện thể chế liên quan đến hoạt động giám sát trong giai đoạn mới của đất nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực”, Chủ tịch Quốc hội bày tỏ.