Thanh Hóa khơi thông “điểm nghẽn” khoa học công nghệ để bứt tốc

Dù còn một số điểm nghẽn về vốn, nhân lực và cơ chế liên kết “ba nhà”, những kết quả bước đầu tại địa phương này cung cấp cơ sở quan trọng để góp ý Văn kiện Đại hội XIV, nhằm hoàn thiện chính sách và tạo đà cho KH&CN trở thành động lực bứt phá kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới.

"Tiếng lòng" từ doanh nghiệp công nghệ

Thanh Hóa là tỉnh có tiềm năng lớn về phát triển KH&CN, với vị trí địa lý thuận lợi, số lượng lao động trí thức đông đảo và nền tảng hạ tầng công nghiệp đang phát triển.

Theo số liệu từ Sở KH&CN Thanh Hóa, toàn tỉnh mới có 31 doanh nghiệp KH&CN được công nhận, trong đó chỉ một doanh nghiệp mới trong năm 2025. Mục tiêu đến năm 2030 là khoảng 70 doanh nghiệp KH&CN – tức cần tăng hơn gấp đôi trong vòng 5 năm tới. Doanh nghiệp KH&CN, đặc biệt là các startup, thiếu vốn mồi, khiến nhiều ý tưởng nghiên cứu khó chuyển thành sản phẩm thương mại và doanh nghiệp chính thức. 

Gian hàng khoa học công nghệ tại Triển lãm thành tựu kinh tế - xã hội tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Thanh Hoá lần thứ XX.

Ông Nguyễn Viết Thanh - Giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư phát triển công nghệ Tân Thanh Phương chia sẻ, khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp khi đổi mới công nghệ hiện nay không phải là thiếu ý tưởng hay năng lực triển khai, mà là thiếu cơ chế về vốn, định giá tài sản trí tuệ và cơ chế phối hợp ba bên giữa Nhà nước, doanh nghiệp và ngân hàng.

“Chúng tôi mong muốn Văn kiện Đại hội XIV có những chính sách rõ ràng hơn, tạo điều kiện để doanh nghiệp phát triển, đặc biệt là các startup đổi mới sáng tạo. Theo kinh nghiệm của chúng tôi, ba nhóm trọng tâm cần được quan tâm: vốn - cơ chế - kết nối” ông Thanh nhấn mạnh.

Cụ thể, về vốn và cơ chế tài chính, hiện nay doanh nghiệp rất khó tiếp cận các nguồn vốn tín dụng để đầu tư nghiên cứu, đổi mới công nghệ, do thiếu cơ chế định giá tài sản trí tuệ và sản phẩm công nghệ. Chúng tôi mong tỉnh sớm thành lập Quỹ đầu tư đổi mới sáng tạo Thanh Hóa hoặc chương trình vốn mồi KH&CN, để doanh nghiệp có thể vay ưu đãi, hoặc Nhà nước góp vốn cổ phần cùng triển khai dự án đổi mới sáng tạo. Với mỗi dự án thương mại hóa công nghệ quy mô 10 đến 20 tỷ đồng, nếu được hỗ trợ vốn mồi 20 - 30%, tốc độ phát triển của doanh nghiệp có thể tăng lên gấp 3 đến 5 lần, đồng thời tạo hiệu ứng lan tỏa cho toàn hệ sinh thái KH&CN.

Về tư vấn công nghệ và chuyên gia, doanh nghiệp chúng tôi rất cần được kết nối với các chuyên gia đầu ngành, viện nghiên cứu và trường đại học, để hoàn thiện sản phẩm, chuẩn hóa quy trình và chuyển giao công nghệ mới. Chúng tôi đề xuất Văn kiện ghi rõ vai trò của Sở KH&CN làm đầu mối xây dựng mạng lưới chuyên gia đổi mới sáng tạo của tỉnh, với các nhà khoa học trong và ngoài tỉnh, đặc biệt ở những lĩnh vực như AI, IoT, công nghệ tái chế, vật liệu xanh, năng lượng sạch, tự động hóa.

Về kết nối thị trường và ứng dụng sản phẩm, hiện vẫn còn thiếu cơ chế để các sản phẩm “Make in Thanh Hóa” được ưu tiên sử dụng trong các chương trình chuyển đổi số và đô thị thông minh. Chúng tôi mong muốn Văn kiện đề xuất UBND tỉnh và Sở KH&CN xây dựng danh mục công nghệ, nền tảng số và sản phẩm đổi mới sáng tạo do doanh nghiệp địa phương làm chủ, tạo cơ hội ứng dụng rộng rãi trong các sở, ngành và địa phương. Việc này vừa nâng cao năng lực nội sinh, vừa khuyến khích doanh nghiệp tái đầu tư vào R&D, thúc đẩy phát triển KH&CN bền vững.

Ông Thanh cho rằng, “Nếu cụ thể hóa những nội dung này, doanh nghiệp KH&CN Thanh Hóa sẽ có điều kiện phát triển mạnh mẽ hơn, sản phẩm sáng tạo sẽ nhanh chóng đi vào thực tiễn, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội của tỉnh nhà.” 

Tương tự, ông Hoàng Ngọc Thanh - Giám đốc Công ty TNHH Minh Lộ cho biết, hiện nay doanh nghiệp đang gặp khó khăn về cơ chế đặc thù, tài chính và nhân lực chất lượng cao.

Đơn cử, như bệnh viện hay cơ quan nhà nước muốn thay mới thiết bị, phần mềm cũng phải qua đủ quy trình thẩm định, đấu thầu, mất rất nhiều thời gian. Nếu không có cơ chế chỉ định thầu riêng cho lĩnh vực công nghệ thì đến khi phê duyệt xong, công nghệ đã lỗi thời rồi. Hạ tầng công nghệ vì thiếu vốn nên đầu tư chắp vá, từng giai đoạn, dẫn đến không đồng bộ, vừa lãng phí vừa tốn kém.

“Các doanh nghiệp mới hiện nay gặp khó khăn lớn nhất khi đổi mới công nghệ từ nguồn vốn trung và dài hạn, đặc biệt là vốn ‘mồi’ cho nghiên cứu, thử nghiệm và thương mại hóa sản phẩm. Hầu hết doanh nghiệp khoa học, công nghệ quy mô vừa và nhỏ như chúng tôi không thể tiếp cận được các gói tín dụng đổi mới sáng tạo do quy định về tài sản đảm bảo, quy trình thẩm định phức tạp, hoặc thiếu các quỹ hỗ trợ rủi ro công nghệ.” Ông Thanh nhấn mạnh.

Theo ông Hoàng Ngọc Thanh, để thúc đẩy doanh nghiệp KH&CN phát triển, Văn kiện Đại hội XIV có thể cân nhắc xem xét cơ chế chỉ định thầu riêng cho các dự án công nghệ, giúp rút ngắn thời gian phê duyệt và sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn. Bổ sung các cơ chế hỗ trợ vốn mồi và quỹ rủi ro công nghệ, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa thử nghiệm, nghiên cứu và thương mại hóa sản phẩm đổi mới sáng tạo. Bên cạnh đó, việc quan tâm đến các giải pháp thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao trong các dự án KH&CN giúp nâng cao năng lực triển khai và áp dụng công nghệ tại địa phương.

Nỗ lực để bứt phá

Để khơi thông điểm nghẽn, giúp KH&CN phát triển, Thanh Hóa đã ban hành hàng loạt chính sách mang tính định hướng mạnh mẽ. Kế hoạch 266/KH-UBND cụ thể hóa việc hỗ trợ doanh nghiệp KH&CN; gần đây nhất, Kế hoạch 77/KH-UBND tiếp tục đặt mục tiêu xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của tỉnh.

Phường Nam Sầm Sơn đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quá trình làm việc.

Ông Trần Văn Thắng, Trưởng phòng Quản lý chuyên ngành và Sở hữu trí tuệ (Sở KH&CN Thanh Hóa), thẳng thắn thừa nhận: một trong những nguyên nhân khiến doanh nghiệp KH&CN khó hình thành là thiếu cơ chế khuyến khích tài chính đủ mạnh, điều kiện để được công nhận doanh nghiệp KH&CN còn “ngặt nghèo”, nhiều chính sách hiện nay mới dừng ở thủ tục hành chính, chưa chạm đến ‘nút thắt’ lớn nhất là vốn đầu tư ban đầu và chi phí nghiên cứu ứng dụng”, ông nói. Cũng theo ông, không ít doanh nghiệp có sản phẩm, công nghệ tốt nhưng lại thiếu kỹ năng thuyết minh, dẫn đến hồ sơ bị loại; nhiều quy định còn chồng chéo, gây khó cho doanh nghiệp.

Vừa qua, Hội đồng nhân dân tỉnh Thanh Hóa đã ra quyết định số 358 /QĐ-HĐND về việc chấp thuận xây dựng Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh về Chính sách đột phá hỗ trợ phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

Từ đây, Sở KH&CN Thanh Hóa đang xây dựng dự thảo nhằm hỗ trợ các đơn vị đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ; hỗ trợ thúc đẩy hình thành nhóm nghiên cứu mạnh trong các cơ sở giáo dục đại học trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa; Hỗ trợ tác giả có bài báo đăng tạp chí quốc tế uy tín (nằm trong danh mục Web of science, Scopus). Đặc biệt, sẽ hỗ trợ doanh nghiệp được chứng nhận doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ gồm tất cả các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất kinh doanh trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Điều kiện, là doanh nghiệp này được cơ quan có thẩm quyền công nhận là doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ trong khoảng thời gian từ ngày Nghị quyết có hiệu lực đến ngày 31/12/2030.

Cũng theo ông Thắng, Sở tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền về mô hình DN KH&CN; tạo diễn đàn để các DN trao đổi thông tin, kinh nghiệm trong quá trình sản xuất, kinh doanh, cùng nhau hợp tác phát triển. Đơn giản hóa thủ tục thành lập DN KH&CN. Mặt khác, các DN cũng cần quan tâm đầu tư, đổi mới công nghệ, thiết bị, chủ động hợp tác với các tổ chức KH&CN, các DN trong nước và ngoài nước để nâng cao năng lực. Đồng thời chú trọng đào tạo nguồn nhân lực KH&CN trong từng DN làm cơ sở để xây dựng và phát triển DN KH&CN bền vững.

Dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng đã nêu rõ quan điểm phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải thực sự trở thành động lực trung tâm trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đó không chỉ là yêu cầu của thời đại, mà còn là chìa khóa để nâng cao năng suất lao động, chất lượng tăng trưởng và năng lực cạnh tranh trong giai đoạn phát triển mới.

Việc coi chuyển đổi số là trụ cột cùng với khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo mở ra cơ hội to lớn để xây dựng chính quyền số, kinh tế số và xã hội số, góp phần thúc đẩy quản trị hiện đại, phục vụ người dân và doanh nghiệp hiệu quả hơn.

Sở KH&CN Thanh Hóa tổ chức hội nghị tập huấn hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ cấp cơ sở năm 2025.

Theo ông Trần Duy Bình, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Thanh Hóa, việc triển khai xây dựng kế hoạch thực hiện khâu đột phá là đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao khoa học công nghệ đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên 5 trụ cột: Xây dựng, ban hành cơ chế chính sách, phát triển nhân lực, tạo lập dữ liệu số và ứng dụng công nghệ cao; xây dựng, nhân rộng các mô hình kinh tế mới (kinh tế chia sẻ, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn…); tiếp tục xây dựng và phát triển chính quyền số, kinh tế số, xã hội số để tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả trên các lĩnh vực; nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Tại hội nghị đánh giá tình hình thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị, tỉnh Thanh Hóa đã chỉ rõ trách nhiệm trong việc để xảy ra tình trạng chậm, muộn trong triển khai thực hiện nhiệm vụ về xây dựng kế hoạch hỗ trợ doanh nghiệp tham gia phát triển các ứng dụng, dịch vụ số mới theo hình thức hợp tác công tư; nhiệm vụ nâng cấp, hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin; nhiệm vụ thành lập trung tâm đổi mới, sáng tạo của tỉnh…

Cũng tại hội nghị trên, ông Nguyễn Hồng Phong – Phó Bí thư thường trực Tỉnh ủy nhấn mạnh, đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là nhiệm vụ mới với nhiều thách thức, khó khăn và chưa có nhiều kinh nghiệm, nhưng đây là một trong 4 trụ cột chiến lược phát triển đất nước, phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân, doanh nghiệp. Do vậy, mỗi sở, ngành, đơn vị, địa phương cần quyết tâm cao, nỗ lực lớn, quyết liệt trong tổ chức thực hiện các nhiệm vụ được giao theo kế hoạch.

Những đề xuất từ thực tiễn doanh nghiệp KH&CN đến những nỗ lực tháo gỡ của chính quyền tỉnh Thanh Hóa không chỉ là bài học thực tiễn mà còn là gợi ý để Văn kiện Đại hội XIV hoàn thiện chính sách, tạo điều kiện thuận lợi cho đổi mới sáng tạo.

Khi các cơ chế hỗ trợ được triển khai đồng bộ, các ý tưởng khoa học công nghệ sẽ nhanh chóng đi vào thực tiễn, góp phần phát triển doanh nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy kinh tế - xã hội của tỉnh một cách bền vững.