Theo Bộ Nội vụ, sau khi Luật Tổ chức chính quyền địa phương có hiệu lực, chính quyền địa phương chuyển từ 3 cấp (cấp tỉnh, huyện, xã) sang 2 cấp (cấp tỉnh, xã) nên một số quy định hiện hành về xử lý kỷ luật liên quan đến cấp huyện, cấp xã không còn phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Quá trình thực hiện các quy định về xử lý kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức, các bộ, ngành, địa phương phản ánh vướng mắc trong xử lý kỷ luật một số tình huống phát sinh trong công tác cán bộ; một số quy định cần sửa đổi để bảo đảm thống nhất trong áp dụng pháp luật như nguyên tắc xử lý, trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật …
Để kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, việc ban hành Nghị định thay thế Nghị định số 112/2020/NĐ-CP ngày 18/9/2020 của Chính phủ về xử lý kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức và Nghị định số 71/2023/NĐ-CP ngày 20/9/2023 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 112/2020/NĐ-CP ngày 18/9/2020 về xử lý kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức là cần thiết.
Về bố cục, dự thảo Nghị định gồm 5 chương, 43 điều. Cụ thể: Chương I. Quy định chung (gồm 5 điều: Từ Điều 1 đến Điều 5): Quy định về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng; nguyên tắc xử lý kỷ luật; các trường hợp chưa xem xét xử lý kỷ luật; các trường hợp được miễn trách nhiệm kỷ luật; Thời hiệu, thời hạn xử lý kỷ luật.
Chương II. Về các hành vi và hình thức kỷ luật (gồm 12 điều: Từ Điều 6 đến Điều 17): Quy định về các hành vi vi phạm; các hình thức kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức; áp dụng các hình thức kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức.
Chương III. Thẩm quyền và trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật (gồm 18 điều: Từ Điều 18 đến Điều 35): Quy định về thẩm quyền và trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật đối với cán bộ; thẩm quyền và trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật đối với người đã nghỉ việc, nghỉ hưu; thẩm quyền và trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật đối với công chức; thẩm quyền và trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật đối với viên chức.
Chương IV. Quy định khác có liên quan đến xử lý kỷ luật (gồm 5 điều: Từ Điều 36 đến Điều 40): Về các quy định liên quan khi xem xét xử lý kỷ luật; sau khi có quyết định kỷ luật đối với cán bộ, công chức; sau khi có quyết định kỷ luật đối với viên chức; chế độ, chính sách đối với trường hợp đang trong thời gian bị tạm giữ, tạm giam, tạm đình chỉ công tác hoặc tạm đình chỉ chức vụ; khiếu nại quyết định xử lý kỷ luật.
Chương V. Trách nhiệm thi hành (gồm 3 điều: Từ Điều 41 đến Điều 43): Quy định về điều khoản chuyển tiếp và áp dụng pháp luật chuyên ngành; hiệu lực thi hành; trách nhiệm thi hành.
Về các trường hợp chưa xem xét xử lý kỷ luật, dự thảo Nghị định quy định gồm: Cán bộ, công chức, viên chức đang trong thời gian nghỉ hàng năm, nghỉ theo chế độ, nghỉ việc riêng được cấp có thẩm quyền cho phép.
Cán bộ, công chức, viên chức đang trong thời gian điều trị bệnh hiểm nghèo hoặc đang mất khả năng nhận thức; bị ốm nặng đang điều trị nội trú tại bệnh viện có xác nhận của cơ quan y tế có thẩm quyền.
Cán bộ, công chức, viên chức là nữ giới đang trong thời gian mang thai, nghỉ thai sản, đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi hoặc cán bộ, công chức, viên chức là nam giới (trong trường hợp vợ chết hoặc vì lý do khách quan, bất khả kháng khác) đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi, trừ trường hợp người có hành vi vi phạm có văn bản đề nghị xem xét xử lý kỷ luật.
Cán bộ, công chức, viên chức đang bị khởi tố, tạm giữ, tạm giam chờ kết luận của cơ quan có thẩm quyền điều tra, truy tố, xét xử về hành vi vi phạm pháp luật, trừ trường hợp theo quyết định của cấp có thẩm quyền.
Về các trường hợp được miễn trách nhiệm kỷ luật, theo dự thảo Nghị định gồm các trường hợp sau: Được cơ quan có thẩm quyền xác nhận tình trạng mất năng lực hành vi dân sự khi có hành vi vi phạm.
Phải chấp hành quyết định của cấp trên theo quy định tại khoản 5 Điều 7 Luật Cán bộ, công chức.
Được cấp có thẩm quyền xác nhận vi phạm trong tình thế cấp thiết, do sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan theo quy định của Bộ luật Dân sự khi thi hành công vụ.
Đã thực hiện đầy đủ các quy trình, quy định, không tư lợi trong quá trình thực hiện chức trách, nhiệm vụ nhưng có thiệt hại do rủi ro khách quan.
Thực hiện đề xuất về đổi mới, sáng tạo được cơ quan có thẩm quyền cho phép và được cấp có thẩm quyền xác định đã thực hiện đúng chủ trương, có động cơ trong sáng, vì lợi ích chung nhưng có thiệt hại xảy ra.
Cán bộ, công chức, viên chức có hành vi vi phạm đến mức bị xử lý kỷ luật nhưng đã qua đời.