Bản án hành chính sơ thẩm số 01/2018/HC-ST ngày 7/5/2018, TAND huyện Yên Lạc xử không chấp nhận toàn bộ các yêu cầu của bà Trần Thị Tiến về việc hủy Quyết định số 31/QĐ-VPĐKĐĐ ngày 24/01/2017 của Văn phòng đăng ký đất đai, Chi nhánh Yên Lạc và các khoản tiền bà Trần Thị Tiến yêu cầu Văn phòng đăng ký đất đai, Chi nhánh Yên Lạc phải bồi thường thiệt hại về vật chất; buộc bà Tiến phải chịu 300.000 đồng án phí hành chính sơ thẩm và 4.250.000 đồng án phí yêu cầu đòi bồi thường thiệt hại về vật chất không được chấp nhận.
Với nội dung vụ án và quyết định giải quyết nêu trên, kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh xác định Tòa án cấp sơ thẩm có những vi phạm như sau:
Xác định không đúng tư cách tố tụng của các đương sự
Bà Tiến khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết 4 vấn đề gồm: hủy Quyết định số 31/QĐ-VPĐKĐĐ; xem xét, kết luận tính hợp pháp của các hành vi thực hiện công vụ của cán bộ, lãnh đạo xã Yên Phương; cán bộ Phòng Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) huyện Yên Lạc; cán bộ, lãnh đạo Văn phòng đăng ký đất đai, Chi nhánh Yên Lạc; yêu cầu UBND xã Yên Phương, Phòng TN&MT huyện Yên Lạc và Văn phòng đăng ký đất đai, Chi nhánh Yên Lạc xin lỗi công khai bằng văn bản và bồi thường vật chất số tiền 85.000.000 đồng.
Tuy nhiên, Tòa án cấp sơ thẩm xác định chỉ có Văn phòng đăng ký đất đai, Chi nhánh Yên Lạc là người bị kiện, còn Phòng TN&MT huyện Yên Lạc và UBND xã Yên Phương là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là không đúng với yêu cầu khởi kiện của bà Tiến, vi phạm khoản 9 Điều 3 Luật TTHC. Mặt khác, Tòa án cấp sơ thẩm xác định Phòng TN&MT huyện Yên Lạc là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là không đúng quy định của pháp luật đất đai, vì Phòng TN&MT chỉ là cơ quan chuyên môn, có chức năng tham mưu, giúp việc cho UBND huyện trong lĩnh vực quản lý đất đai nói chung, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nói riêng.
Giải quyết không hết yêu cầu khởi kiện
Kháng nghị của VKS cũng chỉ rõ, do đánh giá chứng cứ không khách quan, không đầy đủ và giải quyết không hết yêu cầu khởi kiện của người khởi kiện là vi phạm Điều 95 và 194 Luật TTHC: Bà Tiến khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết 4 vấn đề như nêu trên nhưng Tòa án cấp sơ thẩm chỉ nhận định đối với yêu cầu tuyên hủy Quyết định số 31/QĐ-VPĐKĐĐ và yêu cầu bồi thường thiệt hại, tuyên không chấp nhận toàn bộ các yêu cầu trên của bà Tiến, không nhận định và quyết định đối với yêu cầu xem xét, kết luận tính hợp pháp của hành vi hành chính của UBND xã Yên Phương, Phòng TN&MT huyện Yên Lạc, Văn phòng đăng ký đất đai, Chi nhánh Yên Lạc và yêu cầu buộc các cơ quan trên phải xin lỗi công khai bằng văn bản đối với gia đình bà Tiến là giải quyết không hết các yêu cầu khởi kiện của người khởi kiện, vi phạm quy định tại Điều 194 Luật TTHC về bản án sơ thẩm.
Đối với yêu cầu hủy Quyết định số 31/QĐ-VPĐKĐĐ, Tòa án cấp sơ thẩm không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Tiến do đối tượng khởi kiện không còn là không đúng với quy định tại Khoản 2 Điều 10 Nghị quyết số 02/2011/NQ-HĐTP ngày 29/7/2011 của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao và quy định tại Khoản 1 Điều 193 Luật TTHC năm 2015. Vì theo các quy định này, mặc dù Quyết định số 31/QĐ-VPĐKĐĐ ngày 24/01/2017 của Văn phòng đăng ký đất đai, Chi nhánh Yên Lạc đã bị hủy bỏ bởi Quyết định số 10/QĐ-VPĐKĐĐ ngày 5/6/2017 của Văn phòng đăng ký đất đai tỉnh Vĩnh Phúc nhưng bà Tiến không rút đơn khởi kiện nên Tòa án cấp sơ thẩm cần phải xem xét, đánh giá tính hợp pháp của quyết định hành chính bị kiện (Quyết định số 31) và tính hợp pháp của quyết định hủy bỏ quyết định hành chính bị kiện (Quyết định số 10). Mặt khác, trong vụ án này, ngoài yêu cầu hủy Quyết định số 31/QĐ-VPĐKĐĐ, bà Tiến còn yêu cầu xem xét, kết luận tính hợp pháp của hành vi hành chính của UBND xã Yên Phương, Phòng TN&MT huyện Yên Lạc và Văn phòng đăng ký đất đai, Chi nhánh Yên Lạc; yêu cầu công khai xin lỗi và bồi thường thiệt hại do hành vi hành chính trái pháp luật gây ra nên để giải quyết vụ án khách quan, toàn diện, đúng pháp luật, Tòa án cấp sơ thẩm cần phải xem xét, đánh giá tính hợp pháp đối với Quyết định số 31/QĐ-VPĐKĐĐ để làm căn cứ giải quyết các yêu cầu khác của bà Tiến. Tòa án cấp sơ thẩm chưa xem xét các vấn đề nêu trên nhưng vẫn bác yêu cầu bồi thường thiệt hại của bà Tiến với lý do các cơ quan chuyên môn của UBND huyện Yên Lạc không có lỗi là chưa xem xét khách quan, toàn diện các vấn đề của vụ án.
Vi phạm về án phí: Yêu cầu bồi thường thiệt hại về vật chất của bà Tiến thuộc phạm vi trách nhiệm bồi thường của nhà nước theo quy định tại Khoản 8 Điều 13 Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước năm 2009. Do đó, theo quy định tại Khoản 1 Điều 64 của Luật này và điểm f Khoản 1 Điều 11 Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, bà Tiến là người bị hại nên không phải chịu án phí. Tuy nhiên, Tòa án cấp sơ thẩm buộc bà Tiến phải chịu 4.250.000 đồng án phí giá ngạch do yêu cầu khởi kiện của bà Tiến không được chấp nhận là không đúng quy định của pháp luật.
Trịnh Duy Tám