Kiểm sát viên cần thẩm vấn làm rõ đường đi của tài sản tham nhũng

Trong những năm gần đây, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng đã được lãnh đạo Đảng, Nhà nước quan tâm chỉ đạo quyết liệt, nhiều vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế chức vụ nghiêm trọng, phức tạp, kể cả những vụ việc tồn tại từ nhiều năm trước đã được phát hiện, xử lý nghiêm minh, công khai, đúng pháp luật với tiêu chí “không có vùng cấm’ được dư luận và nhân dân đồng tình, ủng hộ. Tội phạm tham nhũng, kinh tế chủ yếu trong các lĩnh vực: Tài chính, tín dụng, ngân hàng, chứng khoán, quản lý sử dụng đất đai, tài nguyên khoáng sản, quản lý tài sản công, đầu tư xây dựng cơ bản… gây ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, Nhà nước, gây thất thoát số tiền lớn của ngân sách Nhà nước.

Theo VKSND cấp cao tại Hà Nội, thực tiễn giải quyết các vụ án tham nhũng thời gian gần đây cho thấy số tiền Nhà nước bị thất thoát hoặc bị chiếm đoạt đặc biệt lớn, lên đến hàng ngàn tỉ đồng nhưng số tiền thu lại so với thất thoát, chiếm đoạt chiếm tỉ lệ nhỏ, điều này cho thấy, việc thu hồi tài sản tham nhũng là một trong những vấn đề bức thiết trong quá trình giải quyết vụ án tham nhũng, kinh tế hiện nay.

Các đại biểu dự hội thảo về thu hồi tài sản tham nhũng do VKSND tối cao phối hợp với dự án JICA tổ chức.

Số liệu cho thấy, trong 3 năm, từ tháng 6/2015 đến tháng 7/2017, VKSND cấp cao tại Hà Nội đã thụ lý xét xử phúc thẩm 39 vụ/130 bị cáo kháng cáo theo thủ tục phúc thẩm liên quan đến án tham nhũng, kinh tế. Trong đó, các tội bao gồm: Tội tham ô tài sản; Tội nhận hối lộ; Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; Tội lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ; Tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ; Tội giả mạo trong công tác… Ngoài ra, một số tội phạm liên quan đến tài sản bị thất thoát lớn như các tội: Vi phạm các quy định trong hoạt động tổ chức tín dụng; Cố ý làm trái các quy định của Nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng… Tổng số tiền các bị cáo gây thiệt hại và chiếm đoạt bị phát hiện vào khoảng 496 ngàn tỉ. Trong đó, nổi lên một số vụ đặc biệt nghiêm trọng, tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt đặc biệt lớn như vụ Hà Văn Thắm và đồng phạm; vụ Đinh La Thăng cùng đồng phạm; vụ Trịnh Xuân Thanh…

VKSND cấp cao tại Hà Nội cho biết, việc thu hồi tài sản bị chiếm đoạt thời gian qua còn gặp những khó khăn, vướng mắc như: các bị cáo lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm các tội về tham nhũng, trong đó hành vi lạm quyền hoặc lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ xảy ra nhiều, chủ yếu ở địa bàn các thôn do Trưởng thôn cùng Ban lãnh đạo thôn đã thực hiện việc bán đất đổi công trình nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng ở địa phương như điện, đường, trường, trạm phục vụ thôn, xóm…

Những tài sản thất thoát này cơ bản đã được đầu tư chi phí cho công trình phục vụ nhân dân ở địa phương đó, vì thế đối với những thiệt hại này đều đã sử dụng vào lợi ích chung của thôn, xóm nên việc thu hồi tài sản trong các vụ án này coi như là con số 0. Bên cạnh đó, đối với tài sản tham nhũng, kinh tế bị chiếm đoạt do tư lợi cá nhân, thường khi phát hiện thì đã được tẩu tán hoặc tiêu xài cá nhân cũng như để thất thoát lãng phí, khó có khả năng thu hồi.

Để thu hồi tài sản trong giai đoạn xét xử phúc thẩm có hiệu quả, theo VKSND cấp cao tại Hà Nội cần thực hiện đồng bộ các giải pháp, đó là: Tại phiên tòa phúc thẩm, Kiểm sát viên thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử phúc thẩm cần thẩm vấn rõ hành vi phạm tội của bị cáo để đánh giá vai trò, các tình tiết tăng nặng, tình tiết giảm nhẹ qua đó đề xuất mức hình phạt đúng quy định pháp luật, bảo đảm tính răn đe đối với loại tội phạm này. Mặt khác, Kiểm sát viên cần thẩm vấn làm rõ đường đi của tài sản tham nhũng; xác định nơi ẩn giấu tài sản cũng như làm rõ lí do thất thoát tài sản mà trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử sơ thẩm chưa xác định được để từ đó có biện pháp thu hồi tài sản. 

Cùng với đó, thông qua công tác xét xử phúc thẩm, Kiểm sát viên cần tác động tâm lý trực tiếp để bị cáo khai nhận ra tài sản chiếm đoạt đang cất giấu ở đâu, có tài sản gì khắc phục để được hưởng sự khoan hồng của pháp luật. Đồng thời, phối hợp với Hội đồng xét xử áp dụng triệt để nguyên tắc: “Tài sản được thu hồi, khắc phục đến đâu thì được xem xét giảm án đến đó”. Đặc biệt, cần có quy định cụ thể về định lượng khắc phục hậu quả tương đương với mức án được giảm hình phạt (tính tỷ lệ % so với số tiền phải khắc phục).

Có như vậy mới tạo hành lang pháp lý cụ thể để các bị cáo nộp tiền để được hưởng lượng khoan hồng. Việc này cũng cần được áp dụng trong cả giai đoạn thi hành áTrong giai đoạn thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử phúc thẩm, VKSND cấp cao tại Hà Nội đã thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, bảo đảm thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử nghiêm minh, đúng pháp luật, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung và tội phạm tham nhũng, kinh tế nói riêng, đặc biệt là các vụ án do Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng chỉ đạo giải quyết.