Bức ảnh “Cầu người” và cuộc gặp rơi nước mắt

Cựu phóng viên chiến trường Phạm Văn Thính kể lại những ký ức của mình về bức ảnh “Cầu người” với tác giả.

Mới đây, tôi có dịp được cùng cựu phóng viên chiến trường Phạm Văn Thính ôn lại quá khứ và chia sẻ về tác phẩm “Cầu người” có giá trị “để đời” của ông trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 cách đây tròn 50 năm.

Ở tuổi 83 nhưng ông Thính vẫn còn nhanh nhẹn và linh hoạt, đúng với tác phong của một phóng viên chiến trường, từng gần nửa thế kỷ đi theo cách mạng. Tại một quán cà phê ven đường, ông chia sẻ với chúng tôi về những ký ức oanh liệt của một thời làm phóng viên chiến trường, ở đó ông đã ghi lại biết bao khoảnh khắc đáng nhớ, trong đó có tác phẩm “Cầu người” nổi tiếng.

Sinh ra ở Quảng Ngãi, hơn 10 tuổi, ông Thính đã đi theo cách mạng. Sau khi tập kết ra Bắc, ông được Nhà nước cử đi học Đại học Tổng hợp Văn và đến năm 1964 thì trở thành phóng viên ảnh của Việt Nam Thông tấn xã (nay là Thông tấn xã Việt Nam). Năm 1965, ông Thính lên đường vào Nam, là phóng viên ảnh của Thông tấn xã Giải phóng thuộc Trung ương Cục miền Nam, tác nghiệp tại các chiến trường trên địa bàn miền Đông Nam bộ. 
Kể về khoảnh khắc đáng nhớ nhất trong quá trình tác nghiệp tại chiến trường, ông Thính nhớ lại: “Trong một lần hành quân trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 cùng Trung đoàn 3B, Sư đoàn 9 về tiến đánh Sài Gòn, khi đến đoạn qua Suối Nhum thuộc Chiến khu D, huyện Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh, tôi bỗng nghe xôn xao phía trước. Theo linh tính nghề nghiệp, tôi liền chạy ngay lên phía trước và thấy một đoàn thanh niên xung phong đang đứng dưới nước làm trụ để bắc ván, tạo thành một chiếc cầu giúp cho việc tải thương binh qua suối được thuận tiện. Ngay lập tức tôi lấy máy, chọn 3 góc độ và bấm 3 kiểu ảnh. Và cũng liền sau đó, tôi nhanh chóng lên đường để theo kịp đoàn quân”.

Bức ảnh "Cầu người" là một khoảng khắc lịch sử chân thực trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc Việt Nam được Phóng viên Phạm Văn Thính ghi lại trở thành một tư liệu quý giá.

Một tình huống hy hữu trong chiến tranh đã được phóng viên chiến trường Phạm Văn Thính bằng cảm quan nhạy bén nghề nghiệp “chớp” được. Ông Thính chia sẻ: “Tôi đã ghi lại được khoảnh khắc thể hiện cho tinh thần bất khuất trong chiến đấu của người Việt Nam, quyết chống Mỹ đến cùng cho ngày toàn thắng của dân tộc. Bức ảnh còn mang tính nhân văn với mong muốn của cây “Cầu người” là không để cho thương binh đau đớn thêm nữa nếu phải ngâm mình trong nước khi qua suối…”. Quả thực, “cầu người” là một sáng kiến vô cùng độc đáo trong chiến tranh gian khổ, thể hiện tình yêu thương đồng đội, đồng chí, và đồng thời cũng phản ánh được tính linh hoạt, trí thông minh của người Việt trong những thời khắc hiểm nghèo. 

Ông nói thêm: “Có người hỏi tôi vì sao trong bức hình, cô gái lại cười khi đang chịu sức nặng của đồng đội đang tải thương phía trên? Là phóng viên chiến trường, tôi chỉ là người ghi lại, bảo đảm tính chân thực nhất của sự việc trong ảnh báo chí. Tôi nhận thức được ý nghĩa sự việc trong khoảnh khắc và đã nhanh tay chớp lấy. Tôi nghĩ, cô gái cười còn làm tăng thêm giá trị cho bức ảnh khi toát lên được tinh thần lạc quan, yêu đời trong chiến đấu của một thiếu nữ trẻ tuổi, tràn trề nhựa sống với khát vọng chiến đấu bảo vệ quê hương, đất nước của mình!”. 

Năm 1976, miền Nam đã giải phóng, bức ảnh “Cầu người” của phóng viên ảnh Phạm Văn Thính được triển lãm ở Hungary và được biết đến nhiều trên các phương tiện truyền thông thời gian sau đó. Câu chuyện có thể kết thúc tại đây nếu không có cuộc gặp gỡ như một mối lương duyên giữa chính tác giả và nhân vật là chiếc “trụ cầu người” đang cười trong bức ảnh. Nhà văn Trầm Hương là người “kết nối” cuộc gặp rất tình cờ này khi chị đi sưu tầm ảnh cho triển lãm “Phụ nữ Sài Gòn - Gia Định trong năm Mậu Thân 1968” nhân Kỷ niệm 40 năm Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân tại Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ năm 2008. Ông Thính đã được gặp bà Giáp Thị Thanh Tiến thuở nào - nữ thanh niên xung phong dũng cảm, đầy nhiệt huyết, ý chí cách mạng và là nhân vật chính trong bức ảnh “để đời” của ông.

Bà Giáp Thị Thanh Tiến, vốn là cán bộ Trường Tuyên huấn Thành phố, tới thăm Bảo tàng và nhận ra mình trong ảnh - người con gái xinh xắn, tươi tắn đứng làm trụ cầu ở góc ảnh. Bà chưa bao giờ nhìn thấy tấm ảnh này. Nhờ triển lãm ảnh, ông Thính mới gặp lại nhân vật của mình. Họ tay bắt mặt mừng, rớt nước mắt kể về sự việc bất chợt năm xưa trên dòng nước thời lửa đạn, kể về các đội viên TNXP đã nhanh trí làm nên chiếc cầu kỳ diệu đó... 

Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những chiến công và ký ức oanh liệt về cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 cách đây tròn 50 năm đã, đang và sẽ mãi được lịch sử khắc ghi. Tại thời khắc ấy, bức ảnh “Cầu người” của phóng viên ảnh Phạm Văn Thính là một khoảnh khắc lịch sử chân thực, phản ánh tinh thần chiến đấu lạc quan của quân và dân ta, và là một trong những nốt nhạc đẹp nhất trong giai điệu chiến thắng của bài ca về chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam.

Vẻ đẹp chân thực của bức ảnh đã khắc họa nghị lực phi thường, sự gian khổ hy sinh của lực lượng thanh niên xung phong. Cây cầu người ấy, cây cầu sống ấy đã góp sức cùng dân tộc đi đến ngày thắng lợi.

Nam Phong