Người lao động cần cân nhắc, tiếp tục tham gia BHXH thay vì rút BHXH một lần

Tuy nhiên, thời gian gần đây, trên cả nước nói chung, đặc biệt là các tỉnh phía Nam, trong đó có Đồng Nai, tình trạng NLĐ đăng ký rút BHXH một lần gia tăng.

Trước thực trạng này, chúng tôi có cuộc phỏng vấn ông Phạm Minh Thành, Giám đốc BHXH tỉnh Đồng Nai về nội dung này.

* Luật BHXH nhằm bảo vệ người lao động tham gia BHXH khi về già được hưởng lương hưu, BHYT… nhưng do chưa hiểu rõ, hiểu đúng bản chất vấn đề nên số người hưởng BHXH một lần ngày càng tăng lên. Thưa ông, thực trạng rút BHXH một lần trên địa bàn tỉnh Đồng Nai diễn biến như thế nào?

Giám đốc Phạm Minh Thành:

BHXH một lần là quyền lợi của người tham gia BHXH. Song phải khẳng định việc NLĐ rút BHXH một lần chỉ có “lợi trước mắt” giải quyết đời sống hiện tại nhưng có ‘hại lâu dài”, sẽ bỏ lỡ nhiều quyền lợi sau này khi người NLĐ bị suy giảm khả năng lao động, hết tuổi lao động.

Giám đốc BHXH tỉnh Đồng Nai, Phạm Minh Thành.

Để có tuổi già thảnh thơi, không phụ thuộc vào con cháu cần có nguồn tài chính ổn định bằng lương hưu khi về già, được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe trong suốt thời gian hưởng lương hưu. Khi còn trẻ, còn khỏe hãy tích lũy, tham gia BHXH. Nếu ở thời điểm khó khăn không thể đóng tiếp BHXH, người lao động có quyền bảo lưu thời gian đóng để khi có điều kiện tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc khi đi làm hoặc đóng BHXH tự nguyện để được nhận lương hưu và cấp thẻ BHYT.

Thời gian qua, BHXH Đồng Nai luôn quan tâm chỉ đạo và tiếp nhận, giải quyết đầy đủ, kịp thời các chế độ BHXH, BHYT, BHTN, đảm bảo quyền lợi cho người tham gia, đặc biệt tăng cường truyền thông về việc không khuyến khích NLĐ nhận BHXH một lần; NLĐ cần cân nhắc, suy xét, tiếp tục tham gia BHXH thay vì rút BHXH một lần.

 Tuy nhiên, cùng với việc gia tăng nhận BHXH một lần trên cả nước, số người hưởng BHXH một lần trên địa bàn tỉnh cũng ngày càng gia tăng. Năm 2021, toàn tỉnh có 48.687 người hưởng BHXH một lần, tăng 0,7% so với năm 2020; năm 2022, có 51.643 người hưởng BHXH một lần, tăng 6,1% so với năm 2021; năm 2023, có 59.114 người hưởng BHXH một lần, tăng 14,5% so với năm 2022; trong 6 tháng đầu năm 2024 (tính đến 25/6/2024), có 30.840 người hưởng BHXH một lần, giảm 11,2% so với cùng kỳ 6 tháng đầu năm 2023.

Với việc NLĐ ồ ạt rút BHXH một lần là thực trạng đáng lo ngại, vì không những dẫn đến nguy cơ tiềm ẩn đối với hệ thống an sinh xã hội về đảm bảo tính bền vững, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi lâu dài của NLĐ, trở thành gánh nặng an sinh cho xã hội, gia đình và chính bản thân NLĐ.

Rất nhiều người trong số họ có cuộc sống khó khăn do không có lương hưu, nên muốn trả lại Nhà nước số tiền đã nhận để tiếp tục làm việc và đóng BHXH, với mong muốn được hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động. Tuy nhiên, pháp luật hiện hành không cho phép thực hiện việc này. Đây là bài học và cũng là minh chứng rõ nhất cho các hệ lụy của NLĐ khi hưởng BHXH một lần.

* Theo ông, người lao động có nên rút BHXH một lần hay không?

 Giám đốc Phạm Minh Thành:

BHXH là chính sách trụ cột của hệ thống an sinh xã hội, BHXH như “của để dành”, được Nhà nước bảo hộ nhằm đảm bảo quyền lợi tốt hơn cho họ khi hết tuổi lao động. Khi nhận BHXH một lần, NLĐ sẽ bị mất khoảng thời gian đã đóng BHXH tính đến thời điểm nhận. Nhận BHXH một lần có thể giải quyết tạm thời vấn đề tài chính nhưng người lao động tự đánh mất “của để dành” quý giá để sống an nhàn trong ương lai. Nếu nhận BHXH một lần, khi hết tuổi lao động, NLĐ sẽ mất đi cơ hội hưởng lương hưu và không được cấp thẻ BHYT miễn phí... Điều này, đồng nghĩa cuộc sống tuổi già của bản thân họ và gia đình sẽ đối mặt nhiều rủi ro khó lường. Cụ thể những thiệt thòi khi nhận BHXH một lần như sau:

Thứ nhất, số tiền NLĐ nhận BHXH một lần được ít hơn nhiều so với số tiền đã đóng BHXH: mức đóng BHXH một năm bằng 22% x 12 tháng = 2,64 tháng mức bình quân tiền lương hoặc mức thu nhập tháng đóng BHXH. Trong khi NLĐ chỉ nhận được số tiền BHXH một lần tương ứng 1,5 tháng mức bình quân cho những năm đóng trước năm 2014 và 02 tháng mức bình quân cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.

Thứ hai, thời gian đóng BHXH tính hưởng BHXH một lần thì không được tính vào thời gian làm cơ sở để tính hưởng các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất.

Thứ ba, NLĐ không còn trong hệ thống BHXH được Nhà nước bảo hộ, mất cơ hội được hưởng lương hưu hàng tháng - nguồn thu nhập ổn định khi về già, khi không còn khả năng lao động. Sau khi nhận BHXH một lần, quá trình tham gia BHXH sau này của NLĐ sẽ không được cộng dồn thời gian tham gia BHXH trước đó mà sẽ tính theo thời gian mới. Trên thực tế cũng có rất nhiều người hưởng BHXH một lần sau đó tiếp tục tham gia đóng BHXH, khi nghỉ hưu hưởng BHXH với mức lương hưu thấp do thời gian đóng ngắn.

Thứ tư, mất cơ hội được cấp thẻ BHYT miễn phí (với mức hưởng 95% chi phí KCB) trong suốt thời gian hưởng lương hưu.

Thứ năm, thân nhân không được hưởng trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất nếu người nhận BHXH một lần không may qua đời.

Chính vì vậy, NLĐ cần cân nhắc kỹ “được” và “mất” khi nhận BHXH một lần, tránh được lợi trước mắt mà thiệt thòi lâu dài. NLĐ sẽ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, phải đối mặt với nguy cơ không chi trả nổi chỉ sau một lần mắc bệnh và nằm viện thời gian dài, từ đó phải đối mặt với tình trạng nghèo đói, kiệt quệ, trở thành gánh nặng đối với gia đình và xã hội. Người hưởng lương hưu sẽ có trợ cấp ổn định, đảm bảo cuộc sống hơn người hưởng BHXH một lần. Khi nhận lương hưu, người tham gia BHXH sẽ hưởng mức lương điều chỉnh định kỳ theo chỉ số tiêu dùng và theo tình hình kinh tế.

Số người hưởng BHXH một lần 6 tháng đầu năm 2024 giảm so với cùng kỳ năm 2023.

* Xin ông chia sẻ về những nguyên nhân gia tăng số người hưởng BHXH một lần?

Giám đốc Phạm Minh Thành:

Qua nắm bắt nhu cầu, nguyện vọng của NLĐ, BHXH nhận thấy có nhiều nguyên nhân dẫn đến gia tăng số người hưởng BHXH một lần. Trong đó, có nguyên nhân chủ yếu do khó khăn về tài chính. Đặc biệt, trong giai đoạn (2020-2022), do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, hoạt động của doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, NLĐ mất việc làm. Sau khi hưởng trợ cấp thất nghiệp, NLĐ chưa tìm được việc làm mới, do vậy hưởng BHXH một lần để giải quyết nhu cầu tài chính cá nhân. Mặc dù, đa số người lao động biết đến quy định tham gia và bảo lưu thời gian tham gia BHXH để sau này đủ điều kiện sẽ hưởng chế độ hưu trí và BHYT. Tuy nhiên, vẫn lựa chọn nhận trợ cấp BHXH một lần để lấy một khoản tiền để giải quyết nhu cầu cuộc sống trước mắt…

Mặt khác, do quan niệm “Trẻ cậy cha, già cậy con” và thói quen về lối sống vùng miền như thói quen tích lũy và ít có thói quen tích lũy… Do vậy, khi bị mất việc làm NLĐ tại khu vực phía Nam không có tiền để trang trải cuộc sống và có xu hướng mong muốn nhận tiền BHXH một lần.

Một số NLĐ còn e ngại chính sách BHXH thay đổi sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi. Mặc dù, cơ quan BHXH Đồng Nai đã triển khai nhiều giải pháp thông tin, truyền thông vận động NLĐ không nên nhận BHXH một lần nhưng do tâm lý lao động trẻ cho rằng, nhu cầu trước mắt quan trọng hơn so với việc đóng BHXH đủ thời gian để được hưởng lương hưu.

* Ngành BHXH Đồng Nai có những giải pháp gì để hạn chế tình trạng này?

Giám đốc Phạm Minh Thành:

Để hạn chế tình trạng NLĐ hưởng BHXH một lần, ngành BHXH tỉnh tăng cường công tác truyền thông, nâng cao nhận thức của NLĐ về vai trò, lợi ích lâu dài của chính sách BHXH, những thiệt thòi khi nhận BHXH một lần. Đồng thời, tăng cường tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện để NLĐ khi chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc có cơ hội tham gia BHXH tự nguyện.

BHXH tỉnh đã đẩy mạnh truyền thông vận động NLĐ không nhận BHXH một lần dưới nhiều hình thức.

BHXH tỉnh đã đẩy mạnh truyền thông vận động NLĐ không nhận BHXH một lần dưới nhiều hình thức như tổ chức hội nghị tuyên truyền trực tiếp đến người lao động tại các doanh nghiệp, nhất là những đơn vị có số lao động lớn; tăng cường tuyên truyền qua loa truyền thanh xã, phường, thị trấn, trong đó, chú trọng tuyên truyền về những hệ lụy của việc nhận BHXH một lần, những lợi ích khi không nhận BHXH một lần với thời lượng và tần suất phát thanh tăng cao; truyền thông qua các phương tiện thông tin đại chúng; qua các trang mạng xã hội của BHXH tỉnh như trang Fanpage, Zalo OA…Nhằm giúp người lao động yên tâm làm việc và tiếp tục tham gia BHXH,  BHYT, không nhận BHXH một lần để đảm bảo quyền lợi lâu dài. Hàng năm, phối hợp các sở, ban, ngành, các tổ chức chinh trị - xã hội tổ chức hàng trăm hội nghị tuyên truyền tư vấn, đối thoại chính BHXH, BHYT đến các nhóm đối tượng tại cơ sở. Xây dựng chương trình, nội dung, phương pháp truyền thông phù hợp với từng nhóm đối tượng, từng địa phương đưa chính sách BHXH, BHYT đến với nhân dân.

Một trong những giải pháp mang lại hiệu quả rõ rệt đó là cán bộ, viên chức ngành BHXH nỗ lực tuyên truyền cho NLĐ về việc không nên nhận BHXH một lần và vận động ngay khi tiếp nhận hồ sơ rút BHXH một lần tại bộ phận ‘một cửa” BHXH tỉnh, BHXH các huyện, thành phố và bộ phận Chăm sóc khách hàng, BHXH tỉnh. Khi được cán bộ BHXH phân tích và vận động NLĐ không nên rút BHXH một lần và hãy bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tham gia tiếp tục. Nhiều NLĐ đã hiểu rõ hơn về chính sách BHXH, về những thiệt thòi khi nhận BHXH một lần, có sự cân nhắc, suy xét và đã không nộp hồ sơ hưởng trợ cấp BHXH một lần./.