Vấn đề này Luật sư Bùi Quang Thu (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) có ý kiến như sau:
Xây dựng trái phép là hành vi xây dựng công trình mà không có giấy phép hoặc vi phạm các quy định về quy hoạch, thiết kế, an toàn và môi trường. Đây là hành vi vi phạm pháp luật và có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng như bị phạt tiền, buộc tháo dỡ công trình, hoặc xử lý hình sự trong trường hợp nghiêm trọng.
Xây dựng trái phép là gì?
Xây dựng trái phép bao gồm các hành vi như:
- Xây dựng không có giấy phép: Đây là trường hợp phổ biến nhất, xảy ra khi chủ đầu tư xây dựng công trình mà không xin giấy phép xây dựng từ cơ quan có thẩm quyền.
- Xây dựng sai nội dung giấy phép: Xây dựng công trình vượt quá quy mô, diện tích, hoặc thay đổi mục đích sử dụng so với giấy phép đã được cấp.
- Xây dựng trên đất không đúng mục đích: Xây dựng công trình trên đất không được phép xây dựng hoặc không phù hợp với quy hoạch sử dụng đất.
Quy định pháp luật về xây dựng trái phép
Theo Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi, bổ sung 2020) và các nghị định liên quan, hành vi xây dựng trái phép sẽ bị xử lý nghiêm khắc. Tùy thuộc vào mức độ vi phạm, hành vi này có thể bị xử lý bằng các biện pháp hành chính, buộc khôi phục hiện trạng ban đầu, hoặc trong trường hợp nghiêm trọng, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Xử lý xây dựng trái phép
1. Xử phạt hành chính
Xử phạt hành chính là biện pháp phổ biến nhất trong các trường hợp xây dựng trái phép. Mức phạt sẽ được xác định dựa trên quy mô, tính chất và mức độ vi phạm, bao gồm:
- Phạt tiền: Theo quy định tại Nghị định 139/2017/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 21/2020/NĐ-CP), mức phạt tiền cho hành vi xây dựng trái phép có thể từ vài triệu đồng đến hàng trăm triệu đồng, tùy thuộc vào loại công trình và mức độ vi phạm.
- Buộc tháo dỡ công trình: Trong nhiều trường hợp, ngoài việc bị phạt tiền, chủ đầu tư còn bị buộc phải tháo dỡ toàn bộ hoặc một phần công trình xây dựng trái phép để khôi phục lại tình trạng ban đầu của đất.
- Tạm dừng thi công: Nếu công trình đang trong quá trình xây dựng, cơ quan chức năng có thể yêu cầu tạm dừng thi công để kiểm tra và xử lý vi phạm.
2. Buộc khôi phục hiện trạng ban đầu
Trong trường hợp xây dựng trái phép trên đất không được phép xây dựng hoặc đất không phù hợp với quy hoạch, chủ đầu tư có thể bị buộc khôi phục lại hiện trạng ban đầu của đất. Việc này thường đi kèm với yêu cầu tháo dỡ công trình vi phạm.
3. Truy cứu trách nhiệm hình sự
Trong một số trường hợp nghiêm trọng, như xây dựng trái phép gây hậu quả nghiêm trọng cho cộng đồng, an ninh, trật tự, hoặc môi trường, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Hình phạt có thể bao gồm phạt tiền, cải tạo không giam giữ, hoặc phạt tù tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm.
Quy trình thực hiện xử lý xây dựng trái phép
1. Phát hiện và lập biên bản vi phạm
Khi phát hiện công trình xây dựng có dấu hiệu vi phạm, cơ quan chức năng (thường là thanh tra xây dựng) sẽ thực hiện:
- Kiểm tra hiện trường: Kiểm tra công trình và đối chiếu với các giấy tờ, quy định pháp luật liên quan để xác định tính hợp pháp của công trình.
- Lập biên bản vi phạm: Nếu phát hiện vi phạm, cơ quan chức năng sẽ lập biên bản vi phạm hành chính, ghi nhận đầy đủ các thông tin về công trình, loại vi phạm và các biện pháp xử lý ban đầu.
2. Ra quyết định xử phạt
Sau khi lập biên bản vi phạm, cơ quan chức năng sẽ tiến hành:
- Ra quyết định xử phạt hành chính: Quyết định xử phạt sẽ nêu rõ mức phạt tiền, yêu cầu tháo dỡ công trình (nếu có) và các biện pháp khắc phục hậu quả.
- Giao quyết định cho chủ đầu tư: Quyết định xử phạt sẽ được giao cho chủ đầu tư để thi hành.
3. Thực hiện quyết định xử phạt
Chủ đầu tư phải thực hiện các yêu cầu trong quyết định xử phạt, bao gồm:
- Nộp phạt: Nộp tiền phạt theo đúng mức phạt quy định trong quyết định.
- Tháo dỡ công trình vi phạm: Nếu có yêu cầu tháo dỡ, chủ đầu tư phải tự tổ chức tháo dỡ công trình vi phạm. Trong trường hợp chủ đầu tư không tự nguyện tháo dỡ, cơ quan chức năng sẽ tổ chức cưỡng chế tháo dỡ.
· Theo điểm b khoản 1 và khoản 2 Điều 107 Luật Xây dựng 2014, điều kiện khởi công xây dựng nhà ở riêng lẻ chỉ cần có giấy phép xây dựng đối với nhà ở theo quy định phải có giấy phép.
· Căn cứ Điều 89 Luật Xây dựng 2014, nhà ở riêng lẻ tại khu vực đô thị và nhà ở riêng lẻ xây dựng trong khu bảo tồn, khu di tích lịch sử - văn hóa tại khu vực nông thôn thì phải có giấy phép xây dựng trước khi khởi công xây dựng.