Tháng 11 năm 2019, Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường, Bộ Công an phối hợp với các cơ quan chức năng trên địa bàn TP Hồ Chí Minh, phát hiện, thu giữ 57 cá thể động vật hoang dã các loại, trong đó có nhiều loài nguy cấp, quý, hiếm được pháp luật Việt Nam bảo vệ ở mức độ cao nhất (thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ tại Nghị định 160/2013/NĐ-CP, Nhóm IB, Danh mục động vật rừng nguy cấp quý hiếm tại Nghị định 06/2019/NĐ-CP và Phụ lục I CITES) tại cơ sở nuôi động vật hoang dã của Trương Văn Tuấn (trú huyện Hóc Môn, TP Hồ Chí Minh).
    |
 |
| Phiên tòa xét xử Trương Văn Tuấn. Ảnh: ENV |
Theo lời khai của Trương Văn Tuấn, phần lớn số động vật hoang dã này do một số đơn vị kiểm lâm ở phía Nam giao cho đối tượng sau khi được người dân tự nguyện giao nộp và một phần khác do đối tượng mua trôi nổi trên thị trường. Đối tượng Tuấn cũng đã cung cấp bảng kê lâm sản có xác nhận của các đơn vị kiểm lâm có liên quan chứng minh nguồn gốc của số động vật hoang dã này. Tuy nhiên, sau quá trình xác minh, cơ quan Cảnh sát điều tra xác định, hầu hết các trường hợp giao nộp động vật hoang dã theo lời khai của Tuấn và thể hiện tại các bảng kê lâm sản do đối tượng này cung cấp là không có thật. Cơ quan Cảnh sát điều tra cũng đã khởi tố vụ án “Giả mạo trong công tác” để làm rõ trách nhiệm của các cán bộ kiểm lâm có liên quan.
Theo nhiều nguồn tin, Trương Văn Tuấn được biết đến là một đầu mối lớn chuyên mua bán, vận chuyển trái phép động vật hoang dã từ các quốc gia láng giềng về Việt Nam, sau đó “hợp pháp hóa” tại các trại nuôi để đưa đi tiêu thụ trong và ngoài nước. Bên cạnh đăng ký và được cấp mã số cơ sở nuôi dưới tên mình, đối tượng cũng đồng thời là chủ của nhiều cơ sở nuôi dưới danh nghĩa của một số cá nhân khác. Các cơ sở này đều được cơ quan kiểm lâm cấp phép nuôi thương mại một số lượng lớn động vật hoang dã, trong đó có những loài được các nhà khoa học đánh giá là “không có khả năng gây nuôi thương mại” như rùa đầu to.
Bà Bùi Thị Hà - Phó Giám đốc ENV chia sẻ: “Bản án 10 năm 6 tháng tù dành cho đối tượng Trương Văn Tuấn không chỉ cho thấy quyết tâm đấu tranh với tội phạm về động vật hoang dã của các cơ quan tiến hành tố tụng huyện Hóc Môn mà còn là lời cảnh tỉnh đanh thép với các đối tượng đang lợi dụng danh nghĩa cơ sở nuôi hợp pháp để nuôi nhốt, buôn bán, vận chuyển động vật hoang dã trái phép.”
Trên thực tế, việc sử dụng vỏ bọc cơ sở nuôi động vật hoang dã bất hợp pháp của đối tượng Tuấn không phải là một hiện tượng cá biệt. Các quy định quản lý hiện hành còn bất cập, đã tạo ra nhiều lỗ hổng cho các đối tượng lợi dụng để nhập lậu động vật hoang dã từ tự nhiên hoặc từ các nguồn bất hợp pháp khác và buôn bán trái phép tại các cơ sở đăng ký nuôi thương mại.
Chính vì vậy, ENV đề xuất các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp bách ban hành danh mục các loài động vật hoang dã được phép nuôi sinh sản vì mục đích thương mại, vì đây sẽ là một giải pháp hữu hiệu vừa đáp ứng được mục tiêu bảo tồn đa dạng sinh học vừa góp phần định hướng hoạt động nuôi động vật hoang và đảm bảo sinh kế bền vững cho người dân.
Cụ thể, việc ban hành một danh mục các loài động vật hoang được phép gây nuôi vì mục đích thương mại và thường xuyên cập nhật danh mục này sẽ giúp giảm thiểu tình trạng buôn bán trái phép, từ đó loại bỏ những tác động tiêu cực của hoạt động này đối với các loài động vật hoang đang bị đe dọa, đặc biệt là những loài có nguy cơ bị tuyệt chủng. Danh mục này cũng giúp đơn giản hóa đáng kể các thủ tục cho cả người nuôi và cơ quan quản lý. Về lâu dài, giải pháp này cũng cần kết hợp với việc tiếp tục hoàn thiện chính sách và nâng cao khả năng thực thi pháp luật để đảm bảo quản lý toàn diện hoạt động gây nuôi thương mại động vật hoang dã vì lợi ích bền vững của người dân và đảm bảo tương lai an toàn cho các loài động vật hoang dã.