Siêu dự án 8100 tỷ đồng và những sai phạm
Dự án cải tạo mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Gang thép Thái Nguyên (Dự án) được Thủ tướng phê duyệt chủ trương đầu tư (Văn bản số 342/TTg-CN ngày 5/4/2005); giao Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS) tổ chức thẩm định, xem xét phê duyệt; Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO) là Chủ đầu tư.
Tổng mức đầu tư (TMĐT) được Hội đồng Quản trị (HĐQT) VNS phê duyệt tại Quyết định số 684/QĐ-ĐT ngày 05/10/2005 là 3.843 tỷ đồng (242,5 triệu USD). Dự án gồm 2 gói thầu chính: (Gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ đã hoàn thành đưa vào sử dụng với giá trị thanh toán là 224 tỷ đồng; Gói thầu EPC Dây chuyền công nghệ luyện kim (143 triệu USD, sau là 160,9 triệu USD) đấu thầu rộng rãi; Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) trúng thầu với giá 160,9 triệu USD.
Ngày 12/7/2007, Hợp đồng số 01EPC/TISCO-MCC được ký giữa Bên giao thầu (Bên A) là TISCO và Bên nhận thầu EPC (Bên B) là Công ty Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC), cam kết tại Điều 9 “giá hợp đồng tổng thầu EPC là 160,8 triệu USD.
Giá hợp đồng này là giá trọn gói không thay dổi trong suốt quá trình thực hiện Hợp đồng và đã bao gồm các loại thuế được xác định trong Hợp đồng, các chi phí cần thiết để thực hiện Hợp đồng theo phương thức Tổng thầu EPC”; trong đó, giá trị Phần E (tư vấn, thiết kế) là 3,1 triệu USD, Phần P (thiết bị) là 114,8 triệu USD, Phần C (xây dựng và lắp đặt) là 42,9 triệu USD, thời gian thực hiện hợp đồng là 30 tháng (hợp đồng có hiệu lực từ ngày 3/9/2007).
Sau ký hợp đồng, MCC đã được tạm ứng 35,6 triệu USD; trong quá trình thực hiện Hợp đồng, TISCO và MCC ký 10 Phụ lục điều chỉnh nhiều nội dung quan trọng của Hợp đồng EPC đã ký.
    |
 |
| Hạng mục công trình dự án bị xuống cấp |
Ngày 15/5/2013, Chủ tịch HĐQT TISCO ký Quyết định số 489/QĐ-GTTN phê duyệt điều chỉnh TMĐT Dự án là 8.104 tỷ đồng (tăng 4.261 tỷ đồng), thời gian thực hiện đến hết năm 2014 đi vào hoạt động. Thực tế, Gói thầu EPC đã tạm dừng thi công từ năm 2013 đến nay, các hạng mục đều chưa hoàn thành.
Chủ trương đầu tư Dự án là phù hợp với yêu cầu thực tế nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động khai thác quặng, sản xuất thép, ổn định việc làm, tăng thu nhập cho gần 5.000 cán bộ, công nhân viên.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện Dự án, TISCO, MCC, VNS, Bộ Công Thương, các cơ quan, đơn vị, cá nhân có liên quan đã có những khuyết điểm, sai phạm: đến thời điểm thanh tra, tổng giá trị TISCO đã thanh toán cho Dự án là 4.421 tỷ đồng; tổng dự nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả là 3.896 tỷ đồng (hiện lãi vay phải trả trên 40 tỷ đồng/tháng), trong đó thanh toán cho MCC trên 92% giá trị hợp đồng (Phần E là 2,9 triệu USD/3,1 triệu USD, 92,77%; Phần P 106,6 triệu USD/114,8 triệu USD 92,89%) nhưng các hạng mục của Dự án đều chưa hoàn thành, đến năm 2013 MCC và các nhà thầu đã dừng thi công;
TISCO đã thanh toán thay MCC tiền thuế là 11,6 triệu USD, thanh toán chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị là 4,737 tỷ đồng, vượt giá trị hợp đồng, trong khi MCC chưa chuyển đủ thiết bị, cung cấp nhiều máy móc thiết bị sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật, không phù hợp với quy chuẩn Việt Nam với giá trị xác định bước đầu là 38,8 triệu USD (42 xe ô tô là 1,033 triệu USD, 05 đầu máy toa xe là 5,4 triệu USD...). Hiện một số thiết bị đã rỉ sét, hư hỏng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ, chất lượng Dự án, thiệt hại vốn đầu tư.
Kiến nghị các bộ, ngành cùng xử lý sai phạm về kinh tế
Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản số 25/TB-VPCP ngày 20/1/2017 của Văn phòng Chính phủ, Tổng Thanh tra Chính phủ có Quyết định số 286/QĐ-TTCP ngày 16/2/2017 về việc thanh tra toàn diện dự án cải tạo mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Gang thép Thái Nguyên.
Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ: Về xử lý kinh tế, giao Bộ Công Thương chỉ đạo, Tổng công ty Thép Việt Nam (VNS), Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO) Thu hồi của MCC các khoản: (Tiền thuế TISCO đã nộp thay số tiền là hơn 11,6 triệu USD; các khoản chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị là 4.737 tỷ đồng và phí quản lý Phần C là 708.343 USD (Biểu số 01);
Tiền đã chi cho các tổ chức, cá nhân sai quy định 3.062 tỷ đồng và hơn 439.000 USD; giá trị thiết bị từ Phần P chuyển sang Phần C; giá trị thiết bị máy móc (38,8 triệu USD) do MCC cung cấp, có sai khác về quy cách chủng loại, xuất xứ, tên nhà cung cấp, mã hiệu, thông số kỹ thuật, trọng tải và 10 triệu USD tiền bảo lãnh thực hiện hợp đồng (nếu MCC không tiếp tục thực hiện gói thầu EPC số 01 và khắc phục những tồn tại của thiết bị cung cấp); 3.202 tỷ đồng về các khoản chi sai quy định. Rà soát, giảm trừ 7.985,495 triệu đồng và 1.334.556,85 USD tiền chi thuê tư vấn APAVE, SOFRECO .
Xử lý số tiền thanh toán sai (Phần C) cho các nhà thầu phụ và giá trị phần việc các Nhà thầu phụ thực hiện Dự án 876,7 tỷ đồng. Xử lý việc điều chỉnh tăng TMĐT Dự án lên 8.104 tỷ triệu đồng không có cơ sở, không đúng quy định. Xác nhận đầy đủ khối lượng, giá trị phần việc các Nhà thầu phụ Việt Nam thực hiện Dự án, trình cấp có thẩm quyền xử lý. Tổng công ty VINAINCON nộp vào ngân sách đối với khoản bán thầu không đúng quy định 3.655 tỷ đồng
Giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với: Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Kế hoạch và Đầu tư rà soát, xử lý những tồn tại, áp dụng cơ chế giảm lãi vay phát sinh trong thời gian Dự án dừng thi công, TISCO không có khả năng thanh toán, báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho ý kiến xử lý những vướng mắc.
Bộ Tư pháp và các cơ quan có liên quan chỉ đạo TISCO, VNS rà soát lại toàn bộ các Hợp đồng và Phụ lục hợp đồng đã ký với MCC, thực tế triển khai, làm rõ căn cứ pháp lý, trách nhiệm của các bên, khả năng khởi kiện MCC, đề xuất giải pháp tổng thể Dự án sau thanh tra;
Các bộ, ngành có liên quan tiếp tục thực hiện các phương án xử lý đối với Dự án đã được Thủ tướng chính phủ chỉ đạo tại Đề án xử lý các tồn tại, yếu kém của một số dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành Công Thương theo Quyết định số 1468/QĐ-TTg ngày 29/9/2017 của Thủ tướng Chính phủ.
Chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ: Giao Văn phòng Chính phủ theo thẩm quyền kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với đơn vị, cá nhân thuộc Văn phòng Chính phủ có khuyết điểm, sai phạm nêu tại Kết luận thanh tra. Giao Bộ Công Thương, theo thẩm quyền chỉ đạo, kiểm điểm xử lý trách nhiệm đối với tổ chức, cá nhân thuộc Bộ, VNS, VINAINCON có khuyết điểm, sai phạm nêu tại Kết luận thanh tra.
Giao Bộ Xây dựng theo thẩm quyền chỉ đạo kiểm điểm, xử lý trách nhiệm của tổ chức, cá nhân tại VNCC, Viện Kinh tế xây dựng có khuyết điểm, sai phạm nêu tại Kết luận thanh tra.
Giao Bộ Tài chính theo thẩm quyền chỉ đạo kiểm điểm, xử lý trách nhiệm của tổ chức, cá nhân tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam, VDB Chi nhánh Thái Nguyên có khuyết điểm, sai phạm nêu tại Kết luận thanh tra.
Chỉ đạo các bộ có liên quan kiểm điểm trách nhiệm trong việc đề xuất, có ý kiến về việc điều chỉnh tăng chi phí Phần C 15,57 triệu USD từ nguồn dự phòng của toàn bộ Dự án, không làm tăng TMĐT nhưng không đúng với Hợp đồng EPC 01.
Thanh tra Chính phủ yêu cầu VNS, TISCO, VINAINCON, Công ty Cổ phần tư vấn đầu tư mỏ và Công nghiệp TKV, Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng Nông nghiệp và PTNT Thái Nguyên theo thẩm quyền tổ chức kiểm điểm, xử lý đối với tổ chức, cá nhân có khuyết điểm, sai phạm nêu tại Kết luận thanh tra.
Thanh tra Chính phủ chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ, đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến khuyết điểm, sai phạm nêu tại Kết luận thanh tra.
Kiến nghị chuyển Cơ quan Điều tra
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công an khẩn trương điều tra những vi phạm có dấu hiệu hình sự (Thanh tra Chính phủ đã chuyển hồ sơ, tài liệu cho Cơ quan Cảnh sát điều tra, Bộ Công an ngày 14/11/2017), gồm:
Việc Tổng GĐ TISCO và một số cán bộ thuộc TISCO, VNS, Bộ Công Thương có liên quan trong việc ký các Biên bản thỏa thuận phân chia công việc Phần C, chuyển một số phần việc từ Phần P sang Phần C; ký hợp đồng giao VINAINCON, các nhà thầu phụ khác thực hiện Phần C; thanh toán theo đơn giá điều chỉnh không đúng Hợp đồng EPC làm phát sinh tăng TMĐT, gây thất thoát vốn đầu tư.
Việc Tổng GĐ TISCO, một số cán bộ liên quan trong việc ký các Phụ lục hợp đồng EPC và một số văn bản tiếp nhận nhiều loại máy móc thiết bị không đúng chủng loại, thông số kỹ thuật, nguồn gốc xuất xứ hàng hóa không đúng Hợp đồng EPC, tiêu chuẩn về quản lý chất lượng hàng hóa, bất lợi cho TISCO, ảnh hưởng đến chất lượng công trình, nếu MCC và TISCO không xử lý sẽ gây thất thoát vốn đầu tư.
Việc Tổng GĐ TISCO, một số cán bộ liên quan trình, phê duyệt và thanh toán nhiều khoản tiền cho MCC, các Nhà thầu phụ, các tổ chức tư vấn, vi phạm quy định, nếu MCC và TISCO không xử lý sẽ gây thất thoát vốn đầu tư.
Việc VINAINCON lập dự toán Phần C theo đơn giá điều chỉnh, báo cáo các bộ, ngành, Thủ tướng Chính phủ thiếu căn cứ; vi phạm hợp đồng thực hiện Phần C, chậm tiến độ Dự án, phát sinh tăng TMĐT, bán thầu hưởng phí trái pháp luật./.