Đại biểu Quốc hội tán thành rất cao sự cần thiết ban hành Nghị quyết

Quang cảnh phiên làm việc tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV.

Tạo cơ sở pháp lý nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc

Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc, vụ án hình sự do VKSND tối cao soạn thảo gồm 5 điều, cụ thể: về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng (Điều 1); nguyên tắc thực hiện (Điều 2); các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản (Điều 3); hiệu lực thi hành (Điều 4); tổ chức thực hiện (Điều 5).

Phạm vi điều chỉnh của dự thảo Nghị quyết đã xác định việc thí điểm xử lý vật chứng, tài sản bị thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa thực hiện ngay từ giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm, xuyên suốt quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và chỉ áp dụng thí điểm đối với các vụ việc, vụ án hình sự thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo.

Các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản (Điều 3) bám sát nội dung Đề án xử lý vật chứng, tài sản đã được Bộ Chính trị thông qua, dự thảo Nghị quyết quy định 5 biện pháp xử lý vật chứng, tài sản, gồm: Trả lại tiền cho bị hại hoặc gửi tiền vào ngân hàng để chờ xử lý; Nộp tiền bảo đảm để hủy bỏ việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa; Cho phép mua bán, chuyển nhượng vật chứng, tài sản và xử lý tiền thu được từ việc mua bán, chuyển nhượng; Giao vật chứng, tài sản cho chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp để quản lý, khai thác, sử dụng; Tạm ngừng giao dịch; tạm dừng việc đăng ký, chuyển quyền sở hữu, sử dụng tài sản.

Đồng chí Nguyễn Huy Tiến, Viện trưởng VKSND tối cao tiếp thu, giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu nêu.

Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu Quốc hội bày tỏ tán thành rất cao sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc, vụ án hình sự.

Việc ban hành Nghị quyết nhằm khẩn trương triển khai thực hiện Kết luận số 87-KL/TW ngày 13/7/2024 của Bộ Chính trị, tạo cơ sở pháp lý nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong giải quyết các vụ việc, vụ án hình sự thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo. 

Qua đó, nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, nhất là tội phạm về kinh tế, tham nhũng, bảo đảm tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân liên quan, cũng như giảm thiểu những tác động tiêu cực đến môi trường đầu tư, kinh doanh. Kết quả thí điểm sẽ tạo cơ sở thực tiễn cho việc hoàn thiện pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự trong thời gian tới.

Đồng thời, thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, định hướng của Đảng, nhất là các yêu cầu về xây dựng, hoàn thiện pháp luật về phát hiện, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng, về cơ chế thu hồi tài sản; không trái với quy định trong các công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Bên cạnh đó, các đại biểu đã tham gia góp ý về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của Nghị quyết; các nguyên tắc thực hiện thí điểm; quy định các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản và thẩm quyền của các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc áp dụng biện pháp xử lý vật chứng, tài sản.

Phát biểu thảo luận, đại biểu Nguyễn Hữu Chính (Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội) nêu, thực tiễn rất nhiều vụ án lớn có tính chất phức tạp, thời gian điều tra kéo dài, có những vụ kéo dài từ 1-2 năm, thậm chí hơn, đến khi Tòa án giải quyết thì vật chứng là nhà xưởng, thiết bị, máy móc, phương tiện hầu như bị hỏng, không thể sử dụng được và chỉ còn là đống sắt vụn gây lãng phí và thiệt hại lớn cho các bên đương sự. 

Theo đại biểu, đặc biệt, các vụ án liên quan đến việc cho vay của ngân hàng thương mại hiện nay, như trong vụ án Tân Hoàng Minh: bị cáo đã nộp và khắc phục số tiền hơn 8.000 tỉ đồng cho bị hại ngay sau khi khởi tố vụ án, đáng lẽ có thể trả ngay cho bị hại, nhưng theo quy định thì số tiền trên phải gửi vào kho bạc. Trong khi đó, thời hạn điều tra là 2 năm Tòa án mới giải quyết, điều này gây bức xúc và thiệt hại rất lớn khi đồng tiền không được lưu thông. 

Từ những bất cập trên, đại biểu đề nghị việc thí điểm nghị quyết là rất cần thiết và thiết thực, đồng thời nhấn mạnh mục đích của việc thí điểm xử lý vật chứng, tài sản bảo đảm tính kịp thời của một nền tư pháp không chậm trễ và tiết kiệm chi phí cho xã hội. 

Phát biểu thảo luận, đại biểu Nguyễn Văn Quân (Đoàn ĐBQH tỉnh Hậu Giang) cho rằng, Nghị quyết này được thông qua sớm sẽ giải quyết được những khó khăn, vướng mắc trong việc xử lý vật chứng mà thực tiễn còn tồn tại, hạn chế, tránh lãng phí do nhiều tài sản bị kê biên, thu giữ, phong tỏa mà không được khai thác một cách hợp lý thời gian vừa qua. 

Do vậy, đại biểu đề nghị ban soạn thảo nên mở rộng thêm không chỉ các vụ việc, vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo, mà cần mở rộng áp dụng với các vụ việc, vụ án khác... 

Đại biểu Trần Khánh Thu (Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình). Kịp thời giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn Phát biểu thảo luận về dự thảo Nghị quyết, đại biểu Trần Khánh Thu (Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình) cho rằng, những vụ án lớn thông thường kéo dài hàng năm. Có những tài sản trong quá trình điều tra truy, tố xét xử lẽ ra phải xử lý hoặc xử lý sớm nhưng không xử lý được, chờ đến khi Tòa án xét xử sẽ gây ra tình trạng lãng phí. Tài sản này không được đưa vào sử dụng, khai thác. Bên cạnh đó, theo đại biểu, có những tài sản kể cả bị cáo, bị can, người bị hại vẫn muốn xử lý, thậm chí lúc đó bị cáo muốn nộp tiền, nộp tài sản để khắc phục hậu quả, làm tình tiết giảm nhẹ cũng phải đến Tòa án, lúc đó giá trị tài sản không thể định giá đúng, hoặc tài sản đó có thể hỏng hóc, xuống cấp không thể sử dụng được. Vì vậy, đại biểu cho rằng, việc xây dựng dự thảo Nghị quyết để kịp thời giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn, tạo cơ sở pháp lý để áp dụng, xem xét xử lý sớm vật chứng, tài sản trong vụ việc, vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo, bảo đảm hiệu quả, đúng pháp luật, tránh thất thoát, lãng phí, phát sinh vi phạm, tham nhũng, tiêu cực, bảo đảm lợi ích hợp pháp của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân là cần thiết.

Những vấn đề rất mới, cần hết sức thận trọng

Phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu, thay mặt cơ soạn thảo, Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến cảm ơn các đại biểu Quốc hội đã thảo luận và đóng góp rất nhiều ý kiến hết sức trách nhiệm, hết sức tâm huyết và rất sâu sắc. Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến khẳng định, VKSND tối cao sẽ tiếp thu tối đa ý kiến của các đại biểu.

Làm rõ thêm một số vấn đề mà đại biểu nêu, Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến cho biết, về phạm vi điều chỉnh, VKSND tối cao bày tỏ sự đồng tình rất cao đối với nhiều ý kiến xác đáng của đại biểu cho rằng, phạm vi điều chỉnh không chỉ các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí và tiêu cực theo dõi, chỉ đạo mà cần được mở rộng thêm kể cả những vụ việc, vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực của cấp tỉnh. 

Theo Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến, nhiều vụ án hiện nay được phân cấp và chuyển các vụ việc từ trên, trước đây tập trung ở trung ương nhưng những năm gần đây ở cấp tỉnh đã giải quyết những vụ án rất lớn. 

“Việc này đại biểu nêu lên rất xác đáng, rất tâm huyết và trách nhiệm để chúng ta giải phóng được nguồn lực. Dự thảo Nghị quyết thí điểm này quy định những biện pháp mà tố tụng chưa quy định và đây là chủ trương của đồng chí Tổng Bí thư, yêu cầu tránh lãng phí. Lãng phí nhiều khi rất lớn và thiệt hại lớn hơn cả những hậu quả từ tham nhũng” - Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến nhấn mạnh. 

Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến cho biết, vì đây là những vấn đề rất mới, phải hết sức thận trọng, cần có thí điểm, đánh giá và kết luận của Bộ Chính trị cũng cho phép thí điểm ở diện vụ án, vụ việc của Ban Chỉ đạo Trung ương theo dõi, chỉ đạo. 

“Chúng tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu và có báo cáo, đề xuất tiếp trong thời gian tới và nếu chỉ ở trong phạm vi của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo cũng phải khẩn trương đánh giá và sớm có chuyển hóa bổ sung, sửa đổi Bộ luật Tố tụng hình sự. Chúng tôi có trách nhiệm và đang rà soát, bổ sung, trong đó có nội dung này hết sức quan trọng” - Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến khẳng định.

Về vấn đề thứ 2, các đại biểu cho rằng, vì đây là vấn đề thí điểm nên cần phải quy định hết sức chi tiết, tránh lạm dụng quyền lực, phải thẩm định giá và bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo, nộp bồi thường thiệt hại. Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến khẳng định, đây là ý kiến rất xác đáng và tâm huyết. 

Theo Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến, trong quá trình xây dựng, VKSND tối cao cũng đang tìm mọi cách để bảo đảm thu hồi tối đa tài sản cho những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, bảo đảm tối đa cho Nhà nước nhưng không được ảnh hưởng đến việc xử lý vụ án. 

“Chúng tôi đã thể hiện trong nguyên tắc, quá trình xử lý, còn những vấn đề thuộc về chi tiết, xin phép các đại biểu chúng tôi sẽ thể chế hóa cụ thể trong thông tư liên tịch, vì có những nội dung không thể chi tiết hết trong nghị quyết được” - Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến cho biết.

Bên cạnh đó, Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến cũng giải trình, làm rõ thêm một số vấn đề khác mà đại biểu Quốc hội quan tâm.

“Chúng tôi thấy cơ bản các đại biểu đã đồng tình, tôi xin phép thay mặt Ban soạn thảo một lần nữa rất cảm ơn những ý kiến hết sức tâm huyết, hết sức trách nhiệm và chúng tôi sẽ tiếp thu tối đa những ý kiến của các đại biểu trong dự thảo Nghị quyết trình sắp tới. Những vấn đề chi tiết, chúng tôi sẽ thể hiện ở Thông tư liên tịch” - Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến khẳng định.

Đại biểu Lê Tất Hiếu (Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc). Nên giữ nguyên phạm vi điều chỉnh như dự thảo Nghị quyết Đề cập đến phạm vi thí điểm, đại biểu Lê Tất Hiếu (Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc) cho biết, theo quy định, những vụ việc, vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo là những vụ việc, vụ án tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm. Các vụ việc, vụ án tiêu cực khác ngoài tham nhũng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự, uy tín, phẩm chất, đạo đức, vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, làm suy giảm niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ. Theo đại biểu, như vậy, phạm vi vụ việc, vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương theo dõi, chỉ đạo không chỉ là đối với tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng mà còn có thể có cả tội phạm nghiêm trọng, ít nghiêm trọng. Vì vậy, đại biểu đề nghị phạm vi điều chỉnh, đối tượng điều chỉnh nên giữ nguyên như dự thảo.

“Tất cả các đại biểu đều bày tỏ sự nhất trí cao”

Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, trong phiên họp, đã có 14 ý kiến đại biểu Quốc hội phát biểu, không khí thảo luận sôi nổi, dân chủ, thẳng thắn. Các đại biểu phát biểu rất tâm huyết, trách nhiệm, tập trung vào các nội dung trọng tâm. 

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, qua thảo luận cho thấy, tất cả các đại biểu đều bày tỏ sự nhất trí cao cần có nghị quyết này và cho rằng đây là một việc làm rất cần thiết, cấp bách. 

Đồng thời, các đại biểu cũng góp ý thêm nhiều nội dung cụ thể nhằm bảo đảm tính chặt chẽ, thận trọng, khả thi, tránh lạm dụng quyền lực, bảo đảm quyền lợi của Nhà nước, của người dân, của doanh nghiệp để vừa tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết các vụ việc, vụ án hình sự thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo, vừa kịp thời khắc phục thiệt hại, khơi thông nguồn lực phát triển, tránh thất thoát, lãng phí, nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm về kinh tế, tham nhũng. 

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định khẳng định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo các cơ quan nghiên cứu thấu đáo, kỹ lưỡng tất cả các ý kiến phát biểu của các vị đại biểu Quốc hội, cả thảo luận tổ, thảo luận hội trường, các ý kiến tham gia bằng văn bản để tiếp thu, giải trình cụ thể từng nội dung, ý kiến. 

“Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ xem xét, thảo luận trong thời gian giữa 2 đợt họp của Quốc hội để hoàn chỉnh dự thảo nghị quyết với chất lượng cao nhất trình Quốc hội xem xét, thông qua vào cuối kỳ họp này” - Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp). Đề nghị mở rộng thêm đối tượng tham gia bảo lãnh Bên cạnh ý kiến về những bất cập khi tài sản bị kê biên, phong tỏa bị hỏng hóc, hư hao, thất thoát gây lãng phí, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp) cũng đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung, mở rộng thêm đối với những vụ án rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng, không chỉ thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo mà còn đối với các vụ án ở tỉnh, để bảo đảm hài hòa. Theo đại biểu Phạm Văn Hòa, đây là một Nghị quyết mới hoàn toàn, chưa có tiền lệ nhưng có liên quan và ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của người dân. Đối với việc nộp tiền bảo đảm để nhận lại tài sản, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, đây là một điều rất cần thiết và đề nghị mở rộng thêm đối tượng tham gia bảo lãnh. “Không chỉ là người bị hại, bị cáo, nguyên đơn, bị đơn bảo lãnh, mà nếu có người thân thiết, người quen có tiền bảo lãnh để nhận những tài sản này để đem về bán, tiêu thụ hoặc sử dụng thì nên cần thiết mở rộng thêm phạm vi, đối tượng của những đối tượng này. Tuy nhiên, việc chuyển nhượng, mua bán cũng cần rất thận trọng, phải có định giá, có nghiệm thu, có thể có những trường hợp chúng ta phải tham gia đấu giá” - Đại biểu Phạm Văn Hòa kiến nghị.