Bổ sung chức năng giám định tư pháp cho VKSND tối cao là góp phần tránh oan sai

Góp phần làm tránh oan sai trong hoạt động điều tra, xét xử

Tranh luận về vấn đề này, Thiếu tướng Nguyễn Thị Xuân (ĐBQH tỉnh Đắk Lắk) nêu quan điểm, việc bổ sung thẩm quyền này cho VKSND tối cao là không phù hợp bởi đây là lĩnh vực kỹ thuật chuyên biệt đòi hỏi chuyên môn rất cao.

Đại biểu Xuân cho biết: “Trong Luật Giám định tư pháp hiện hành của chúng ta thì tổ chức giám định tư pháp công lập về kỹ thuật hình sự đã bao gồm Viện Khoa học hình sự thuộc Bộ Công an, Phòng Kỹ thuật hình sự thuộc công an các tỉnh, Phòng Kỹ thuật hình sự thuộc Bộ Quốc phòng. Tôi thấy từ khi Luật Giám định tư pháp năm 2012 có hiệu lực đến nay thì Viện Khoa học hình sự - Bộ Công an đã tiếp nhận 42 vụ trưng cầu giám định âm thanh, 18 vụ trưng cầu giám định kỹ thuật số điện tử và chúng tôi thấy đã đáp ứng được yêu cầu về giám định và đặc biệt là sự kịp thời, nhanh chóng trong vấn đề giám định…”.

Nêu ý kiến tranh luận, ông Nguyễn Mai Bộ, Ủy viên thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội nhấn mạnh, câu chuyện ở đây không phải là quá tải mà chưa bao giờ yêu cầu phải tránh oan sai trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử đòi hỏi cao như hiện nay. Việc thiết kế cơ quan giám định ở VKSND tối cao xuất phát từ yêu cầu này và được quy định từ khoản 7 Điều 165 Bộ luật Tố tụng hình sự khi nói về mối quan hệ giữa Viện kiểm sát với cơ quan điều tra.

Đại biểu Nguyễn Mai Bộ.

Đại biểu Nguyễn Mai Bộ nhấn mạnh: “Tôi xin đọc nguyên văn đó là: “Viện kiểm sát trong quá trình kiểm sát hoạt động điều tra có quyền trực tiếp tiến hành một số hoạt động điều tra trong trường hợp để kiểm tra, bổ sung tài liệu, chứng ký khi xem xét, phê chuẩn quyết định của cơ quan điều tra, cơ quan được giao một số nhiệm vụ hoạt động điều tra hoặc trường hợp phát hiện có dấu hiệu oan sai, bỏ lọt tội phạm, vi phạm pháp luật mà Viện kiểm sát đã yêu cầu cơ quan điều tra khắc phục nhưng cơ quan điều tra không khắc phục thì lúc đấy Viện kiểm sát làm”.

Đại biểu Nguyễn Mai Bộ phân tích: “Tôi đặt giả sử trong giám định âm thanh, kỹ thuật, hình ảnh bây giờ chúng ta định giao cho VKSND tối cao mà đã được chính cơ quan giám định của Bộ Công an giám định, bây giờ người ta phát hiện ra khả năng có vấn đề, nếu như bây giờ giao lại cho giám định của công an thì họ sẽ kết luận thế nào? Thực tiễn các đồng chí làm ở tòa án, kiểm sát, cơ quan điều tra thấy trong lịch sử tư pháp Việt Nam chúng ta có vụ Tùng Dương ở cầu Chương Dương, biết bao nhiêu lần giám định kết luận của bên giám định công an không ra được, đến khi phải giao cho giám định quân đội lúc đó mới ra vụ án. Tôi cho rằng để chúng ta thực hiện hiện yêu cầu cao nhất của tố tụng và có căn cứ, bây giờ không nói quá tải hay không quá tải mà chúng ta phải xuất phát từ bản chất vấn đề.”.

Để việc giám định nhanh gọn và khách quan

Đại biểu Nguyễn Quang Dũng (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam) tranh luận: “Tôi xin được cung cấp như sau: Theo báo cáo của cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân tối cao trong 2 năm 2018 - 2019, cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã trưng cầu 59 vụ việc tại Viện Khoa học hình sự Bộ Công an và thời gian giám định thì trung bình như báo cáo của thẩm tra của Ủy ban Tư pháp là từ 2 đến 3 tháng, cá biệt có một số trường hợp việc giám định kéo dài như vụ nhận hối lộ tại huyện Ba Vì thời gian giám định là 4 tháng 17 ngày.

Mới đây nhất là vụ giải quyết tố giác tại Chi cục thi hành án quận Đống Đa thời gian giám định là 8 tháng10 ngày, tức là ngày trưng cầu là ngày 9/9/2019 và đến ngày 19/5/2020 là ngày họp phiên trù bị của Quốc hội thì mới có kết luận giám định”.

Đại biểu Nguyễn Quang Dũng.

Đại biểu Nguyễn Quang Dũng phân tích: “Nói như vậy để thấy việc giám định có độ chậm trễ nhất định, kể cả trong trường hợp dự thảo luật này chúng ta đang thảo luận thì tình trạng này cũng chưa được khắc phục. Việc xác định nội dung giám định có khách quan hay không thì có trường hợp vụ án một nữ cán bộ công an đã bỏ ma túy vào cốp xe người khác để vu khống.

Khi trưng cầu giám định thì Viện Khoa học hình sự trả lời là không đủ cơ sở kết luận nhưng sau đó trưng cầu giám định ở một cơ quan khác thì đủ căn cứ để kết luận giám định và hiện nay vụ án đã được xử lý. Do đó, chúng tôi thấy rằng số liệu và tính khách quan thì rất cần thiết, phải có một cơ quan giám định bổ sung, hỗ trợ cho cơ quan giám định thuộc Bộ Công an cũng như là Bộ Quốc phòng để đảm bảo có sự lựa chọn khi cần thiết để cho việc giám định nhanh gọn và khách quan”.

“Viện kiểm sát mới có chức năng này”

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP Hồ Chí Minh): “Theo tôi, chúng ta phải trở lại vấn đề nguyên lý, trở lại Luật Tổ chức VKSND, trở lại Bộ luật Tố tụng hình sự để xem vì sao cơ quan điều tra lại có Viện kiểm sát, chức năng của Viện kiểm sát là kiểm sát tư pháp và công tố. Đọc lại Điều 2 và Điều 3 thấy hai chức năng này đề ra những nhiệm vụ gì.

Ngoài ra, chúng ta phải căn cứ vào Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành. Chúng ta đọc lại Điều 163 về thẩm quyền điều tra. Điều 163 khoản 3 nói "Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao... điều tra tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, tội phạm tham nhũng chức vụ…" thế tại sao không để việc này cho cơ quan điều tra Bộ Công an, tại sao lại giao cho Viện kiểm sát, nó có lý do của nó. Quốc hội cũng tranh luận vấn đề này từ đường lối của Đảng, Quốc hội tranh luận đi đến Điều 163 khoản 3 thì Viện kiểm sát mới có chức năng này.

Các đồng chí đọc lại Điều 165 khoản 7, một số đồng chí đã trích dẫn rồi, trực tiếp điều tra một số hoạt động điều tra trong trường hợp để kiểm tra bổ sung tài liệu, chứng cứ khi xem xét phê chuẩn Lệnh quyết định điều tra của cơ quan điều tra và tiến hành một số hoạt động điều tra hoặc trường hợp phát hiện có dấu hiệu oan sai... Viện kiểm sát đã yêu cầu bằng văn bản nhưng không được khắc phục hoặc trường hợp để kiểm tra bổ sung tài liệu, chứng cứ khi quyết định việc truy tố.

Ngoài ra, ở khoản 8 Viện kiểm sát cũng được giao nhiệm vụ khởi tố vụ án hình sự… Từ những chức năng này cho thấy một nhu cầu là Viện kiểm sát cần thiết phải có Phòng Giám định kỹ thuật hình sự của Viện kiểm sát. Ở đây tôi thấy Phòng Giám định kỹ thuật hình sự của Viện kiểm sát nằm ở VKSND tối cao là hợp lý.

Theo tôi, phòng giám định này không phải tăng chức năng gì của Viện kiểm sát, nó là công cụ của Viện kiểm sát để thực hiện những chức năng và nhiệm vụ luật định như tôi vừa nêu. Theo tôi không phải chỉ có giám định âm thanh, hình ảnh mà Phòng Giám định kỹ thuật hình sự này ở khoản 5 đề nghị các đồng chí ghi rõ là Phòng Giám định kỹ thuật hình sự thuộc Viện kiểm sát nhân tối cao để thực hiện các công việc theo chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát theo Điều 2, Điều 3 của Luật Tổ chức Viện kiểm; theo Điều 163 khoản 3 và theo Điều 165 khoản 7. Phần này nhằm thực hiện những việc đó. Theo tôi điều đó là hợp lý.

Tôi xin nói thêm về mặt tinh giản. Đảng yêu cầu tinh giản những gì không cần thiết, Đảng đâu có nói cần thiết thì cũng không được lập ra. Nếu chúng ta thấy cần thiết chúng ta lập ra, không cần thiết thì bớt, vấn đề là cần thiết hay không. Nếu cần thiết thì chúng ta phải có, vấn đề là như vậy. Tôi thấy chúng ta nên trở lại vấn đề nguyên lý, vai trò của Viện kiểm sát mà chức năng kiểm sát tư pháp này có từ thời Lê-nin nằm trong hệ thống của các nước xã hội chủ nghĩa”.

“Thực hiện các chức năng điều tra của VKSND tối cao”

Thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan chủ trì thẩm tra, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết: “Báo cáo Quốc hội, Chính phủ thiết kế trong dự án luật này theo đề xuất của VKSND tối cao. Sau khi Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8, theo yêu cầu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các đại biểu Quốc hội thì VKSND tối cao đã có báo cáo đánh giá tác động bổ sung và chúng tôi gửi kèm theo hồ sơ trình Quốc hội hôm nay. Ở đây có vấn đề liên quan đến nguyên lý, tức là thực hiện các chức năng điều tra của VKSND tối cao như đại biểu Trương Trọng Nghĩa và một số đại biểu phát biểu.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long.

Thứ hai nữa cũng là cần thiết để đẩy nhanh quá trình giám định và để làm cho quá trình tố tụng đúng tiến độ, các số liệu cụ thể thì Viện kiểm sát đã nêu. Đây cũng thêm một kênh để xử lý các trường hợp mà các tổ chức tiến hành giám định bây giờ có vấn đề chưa thống nhất với nhau và chỉ thành lập tại VKSND tối cao và đồng thời cũng chỉ gom phạm vi là thực hiện giám định âm thanh, hình ảnh từ các dữ liệu điện tử. Theo thông tin của Viện kiểm sát thì không phình bộ máy hoặc có nhỉnh lên thì chỉ một chút, tức là chỉ là một phòng ở tại Viện kiểm sát…”.

"Chính phủ đã cân nhắc kỹ"

Trong phần trình bày, UBTVQH đề nghị Quốc hội cho tiếp thu theo loại ý kiến thứ nhất (tán thành dự thảo Luật – PV). Theo đó, bổ sung “Phòng giám định kỹ thuật hình sự thuộc VKSND tối cao” là một trong các tổ chức GĐTP công lập về kỹ thuật hình sự với nhiệm vụ giám định về âm thanh, hình ảnh từ các dữ liệu điện tử (khoản 4, khoản 5 Điều 12).

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu điều hành phiên làm việc.

UBTVQH nhận thấy, việc bổ sung “Phòng giám định kỹ thuật hình sự thuộc VKSND tối cao” là tổ chức GĐTP công lập về kỹ thuật hình sự đã được Chính phủ cân nhắc kỹ trên cơ sở thực tiễn hoạt động tố tụng, nhằm đáp ứng yêu cầu cấp thiết trong công tác điều tra, xử lý tội phạm về tham nhũng, tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp hiện nay.

Chính phủ đã có báo cáo bổ sung trình Quốc hội khẳng định về sự cần thiết của vấn đề này. Đồng thời, theo báo cáo đánh giá tác động của cơ quan chủ trì soạn thảo, quy định trên không làm tăng biên chế chung của ngành Kiểm sát nhân dân; yêu cầu về đầu tư cơ sở hạ tầng, đào tạo không lớn; không có tác động tiêu cực đối với cá nhân, tổ chức trong xã hội; không gây tác động tiêu cực về giới; không làm phát sinh thủ tục hành chính và không xung đột với hệ thống văn bản pháp luật hiện hành.

Sẽ lấy phiếu biểu quyết vào ngày 10/6

Phát biểu kết luận phiên tranh luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu khẳng định: đa số ý kiến các đại biểu phát biểu đã đồng tình với Dự thảo Luật bổ sung quy định “Phòng giám định kỹ thuật hình sự thuộc VKSND tối cao”.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho biết, Quốc hội sẽ tổ chức lấy phiếu biểu quyết của các đại biểu về dự thảo Luật này vào ngày 10/6 theo chương trình của Kỳ họp.