Quyền bầu cử là quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp, pháp luật ghi nhận nhằm bảo đảm cho mọi công dân có đủ điều kiện thực hiện việc lựa chọn đại biểu của mình vào cơ quan quyền lực Nhà nước. Nhà nước công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân được thực hiện theo nguyên tắc bình đằng, không phân biệt, đối xử về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội.
Theo quy định của pháp luật, người bị tạm giữ, người bị tạm giam là người đang bị quản lý tại cơ sở giam giữ trong thời hạn theo quy định của Bộ Luật Tố tụng Hình sự. Mặc dù bị hạn chế một số quyền công dân nhưng người bị tạm giữ, người bị tạm giam không bị hạn chế quyền bầu cử và được cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền đảm bảo tổ chức thực hiện. Tại khoản 1 Điều 9 Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và Điều 29, Điều 69 Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân quy định người bị tạm giữ, người bị tạm giam có quyền thực hiện quyền bầu cử theo quy định của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân; được ghi tên vào danh sách cử tri và được phát thẻ cử tri (trừ các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 30 của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân), có quyền lựa chọn và bỏ phiếu bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh.
Năm 2016, tại kỳ bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân dân nhiệm kỳ 2016-2021, việc tổ chức cho người bị tạm giữ, người bị tạm giam bầu cử được các cơ quan có thẩm quyền nỗ lực triển khai và tổ chức thực hiện theo đúng quy định. Với chức năng là cơ quan có thẩm quyền kiểm sát hoạt động tư pháp, bảo vệ quyền công dân, quyền con người, VKSND đã tích cực, chủ động kiểm sát và phối hợp với các cơ sở giam giữ trong việc thực hiện quyền bầu cử của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, góp phần bảo đảm pháp luật được thực hiện nghiêm minh, thống nhất, quyền con người không bị Luật hạn chế, được bảo vệ.
Ngày 17/11/2020, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 133/2020/QH14 về ngày bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026. Để kịp thời kiểm sát bảo đảm quyền bầu cử của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, ngày 16/03/2021, VKSND tối cao (Vụ 8) đã ban hành Hướng dẫn số 21/HD-VKSTC hướng dẫn một số nội dung trong công tác kiểm sát bảo đảm quyền bầu cử của người bị tạm giữ, người bị tạm giam tại các cơ sở giam giữ. Theo đó, VKSND tối cao yêu cầu VKSND cấp tỉnh, cấp huyện cần tập trung thực hiện một số nội dung sau:
Thứ nhất, kiểm sát chặt chẽ cơ sở giam giữ trong việc phổ biến, hướng dẫn, giải thích cho người bị tạm giữ, người bị tạm giam hiểu rõ các quy định của pháp luật liên quan đến quyền bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân; thông tin về cuộc bầu cử Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân nhiệm kỳ 2021 – 2026.
Thứ hai, chủ động phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp, Hội đồng bầu cử địa phương trong việc kiểm sát cơ sở giam giữ lập danh sách cử tri là người đang bị tạm giữ, tạm giam, niêm yết danh sách cử tri và danh sách người ứng cử tại cơ sở giam giữ theo quy định. Kịp thời phát hiện những trường hợp người bị tạm giữ, người bị tạm giam có quyền bầu cử nhưng không có tên trong danh sách cử tri để yêu cầu cơ sở giam giữ đưa vào danh sách cử tri và những trường hợp người bị tạm giữ, người bị tạm giam không có quyền bầu cử để yêu cầu xóa tên khỏi danh sách cử tri, cụ thể:
Người bị tạm giữ, người bị tạm giam mà trước đó bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án tước quyền bầu cử.
Người bị tạm giữ, người bị tạm giam là phạm nhân được trích xuất về cơ sở giam giữ để phục vụ điều tra, truy tố, xét xử.
Người bị tạm giữ, người bị tạm giam là người mất năng lực hành vi dân sự, người bị tạm giam bị cơ quan có thẩm quyền áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh.
Người bị kết án tử hình đang trong thời gian chờ thi hành án.
Người bị tạm giữ, người bị tạm giam được trả tự do trước thời điểm tiến hành bỏ phiếu.
    |
 |
Kiểm sát trực tiếp tại Nhà Tạm giữ Công an TP Lai Châu. Ảnh: Lê Trang
|
Thứ ba, chủ động phân công Kiểm sát viên tiến hành kiểm sát cơ sở giam giữ trong việc tổ chức cho người bị tạm giữ, người bị tạm giam thực hiện quyền bỏ phiếu bầu cử theo quy định; yêu cầu cơ sở giam giữ có phương án đảm bảo an ninh, an toàn trong quản lý giam giữ; kịp thời phát hiện, ngăn chặn trường hợp lợi dụng việc tổ chức bầu cử để thông cung, vi phạm nội quy cơ sở giam giữ, trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật khác.
Thứ tư, quản lý chặt chẽ tình hình chấp hành pháp luật trong công tác quản lý giam giữ, kiểm sát chặt chẽ việc tiếp nhận, xử lý đơn khiếu nại, đơn tố cáo của người bị tạm giữ, người bị tạm giam có liên quan đến công tác bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân theo quy định.
Hướng dẫn của VKSND tối cao đã chỉ rõ một số nội dung trọng tâm để VKSND cấp tỉnh, cấp huyện tập trung kiểm sát trong thời gian tới, góp phần nâng cao chất lượng công tác kiểm sát, vị thế của Ngành tại địa phương, đảm bảo công tác kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự hiệu lực, hiệu quả, thực chất theo đúng phương châm mà Viện trưởng VKSND tối cao chỉ đạo, đáp ứng được kỳ vọng mà Đảng và Nhân dân đã tin tưởng giao phó.