Nghề làm bún làng Vân Cù trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Vân Cù là một làng nghề thủ công truyền thống làm bún có lịch sử lâu đời và nổi tiếng ở Thừa Thiên Huế, vẫn được duy trì và phát triển đến ngày nay.

Lịch sử hình thành làng Vân Cù và quá trình ra đời nghề thủ công làm bún gắn bó chặt chẽ với bối cảnh lịch sử chung sự ra đời làng xã, làng nghề vùng Thuận Hóa, đặc biệt là các làng xã lân cận ven sông Bồ vùng Hương Trà và Đan Điền, nay là thị xã hương Trà và huyện Quảng Điền.

Nghề thủ công truyền thống làm bún Vân Cù được hình thành cách đây hơn 400 năm, nổi tiếng bởi sợi trắng ngà, hương thơm đặc trưng.

Hiện nay, làng nghề đã thu hút hơn 100 hộ tham gia sản xuất bún để cung ứng cho các chợ, nhà hàng, quán ăn... mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân.

Do hộ gia đình là đơn vị sản xuất cơ bản nên cùng với lực lượng lao động chính, tất cả các thành viên trong gia đình đều có thể huy động tham gia làm bún.

Ngoài ra, còn có một bộ phận đáng kể các hộ trong làng tham gia vào các dịch vụ cung cấp nguyên vật liệu và tiêu thụ sản phẩm. Lao động tập trung chủ yếu ở độ tuổi trung niên, có tuổi nghề thâm niên, theo nghề từ nhỏ trong các gia đình có truyền thống làm nghề nhiều đời.

Sở dĩ bún Vân Cù nổi tiếng và được khách hàng yêu thích là do sợi bún mịn, màu trắng trong, bề mặt bóng, khi ăn không chua mà thơm mùi bột, không bở mà cũng không dai quá. Trong quá trình sản xuất, người làm bún không dùng bất cứ chất phụ gia nào trừ muối sống để ngâm, vo gạo, nuôi bột nhằm làm sạch các tạp chất, khử khuẩn, khử chua. Đây cũng là lý do bún Vân Cù chỉ để được trong môi trường tự nhiên trong 24 giờ, nhưng cũng chính là lợi thế được người tiêu dùng tin tưởng, lựa chọn.

Sản phẩm bún Vân Cù có mùi vị đặc trưng riêng, khi ăn không chua mà thơm mùi tinh khiết của bột, không bở mà cũng không dai quá, bún có màu trắng trong, bề mặt bóng, sợi bún mịn. Để làm ra sợi bún ngon như thế trải qua nhiều công đoạn, với sự dày công của những nghệ nhân tâm huyết, có tay nghề.

Nghề làm bún Vân Cù phản ánh bản sắc địa phương, là tinh hoa được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, các sản phẩm thủ công truyền thống nghề bún không chỉ là hàng hóa thuần túy kinh tế mà còn là mang tính sáng tạo và nghệ thuật, phản ánh phong tục, tập quán, tín ngưỡng của các cộng đồng người dân Vân Cù.

Bên cạnh đó còn là nền tảng truyền thống đạo đức trong các phép tắc, lễ nghĩa và các quan hệ ứng xử cũng như văn học dân gian làng xã. Bún làng Vân Cù đã trở thành niềm tự hào của người dân nơi đây, mang lại giá trị tinh thần to lớn cho đời sống cư dân bên cạnh giá trị kinh tế.

Theo đó, tại Quyết định số 3979/QĐ-BVHTTDL ngày 10/12/2024 của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đưa Nghề thủ công truyền thống làm bún Vân Cù vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.