Để xảy ra tình trạng mất an ninh trật tự tại các điểm mỏ
Theo Thông báo Kết luận thanh tra, UBND tỉnh Hòa Bình đã có nhiều nỗ lực trong công tác chỉ đạo, ban hành nhiều văn bản phục vụ công tác quản lý hoạt động khai thác cát trên địa bàn, đã tiến hành các cuộc thanh tra, kiểm tra, chấn chỉnh, xử lý kịp thời hành vi vi phạm, tạm dừng 2/3 mỏ trên địa bàn tỉnh kể từ tháng 5/2017.
Những năm trước đây, hiện tượng khai thác cát trái phép diễn ra phổ biến, xảy ra nhiều vào ban đêm, ở nhiều nơi trên tuyến sông Đà, nhất là các khu vực giáp ranh. Chỉ khi các lực lượng chức năng của địa phương kiểm tra, tình trạng này mới dần lắng xuống, song lại tiếp tục diễn ra ở các khu vực giáp ranh, gây nhiều khó khăn cho công tác quản lý.
Việc cấp phép cho một số doanh nghiệp có đủ năng lực thực hiện khai thác cát sông đã đáp ứng một phần nhu cầu cát xây dựng của tỉnh; tăng thu cho ngân sách Nhà nước; tạo công ăn việc làm cho nhân dân địa phương và từng bước ngăn chặn, chấn chỉnh hiện tượng khai thác trái phép trên địa bàn tỉnh.
Tuy nhiên, theo Thanh tra Chính phủ, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn không ít tồn tại, hạn chế, vi phạm.
Cụ thể, sau khi cấp phép, các điểm mỏ khai thác cát đều xảy ra tình trạng mất an ninh trật tự, người dân tập trung đông người khiếu kiện, có nguyên nhân là do xung đột lợi ích giữa doanh nghiệp được cấp phép và các cá nhân khai thác cát trái phép, dẫn đến một số điểm mỏ sau khi được cấp phép không thể khai thác được hoặc khai thác cầm chừng như tại dự án của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Xây dựng Hùng Yến, Công ty Cổ phần khai khoáng Sahara.
Cùng với đó, công tác phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị, địa phương chưa thực sự hiệu quả; việc phối hợp giữa các ngành, các lực lượng của các tỉnh trong việc ngăn chặn, xử lý các đối tượng khai thác cát trái phép có lúc còn chưa chặt chẽ nên hoạt động khai thác cát trái phép vẫn còn diễn ra.
Theo cơ quan thanh tra, các đối tượng khai thác cát sử dụng nhiều phương thức, thủ đoạn để khai thác trái phép, đối phó với cơ quan chức năng; nhiều tàu thuyền trôi nổi trên sông, chủ một số bến bãi trên địa bàn tỉnh tranh thủ lợi dụng khai thác trái phép vào ban đêm, khai thác tại các địa bàn, khu vực giáp ranh... dẫn đến việc kiểm tra, giám sát, xử lý còn gặp khó khăn.
    |
 |
| Lực lượng chức năng bắt giữ phương tiện khai thác cát trái phép tại khu vực hạ lưu sông Đà thuộc địa phận phường Tân Hòa (TP Hòa Bình). (Ảnh: Báo Hoà Bình) |
Ngoài ra, việc xử lý vi phạm nhiều thời điểm còn chưa triệt để, dứt khoát; sự phối hợp giữa cơ quan chức năng, cơ quan hành chính với cơ quan Công an, cơ quan quản lý đường sông nhiều lúc còn chưa tốt.
Kiểm điểm, xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân để xảy ra vi phạm
Thanh tra Chính phủ cũng chỉ rõ, việc di dời các bến bãi khu vực thành phố Hòa Bình hiện nay còn gặp nhiều khó khăn, do việc cho thuê đất đối với các doanh nghiệp kinh doanh tập kết vật liệu xây dựng đã được thực hiện từ lâu. Vì vậy, khi thực hiện giải tỏa doanh nghiệp thường chây ì, không hợp tác, không di dời do chưa bố trí được vị trí thích hợp để các doanh nghiệp chuyển đến, chưa rõ về chính sách bồi thường, hỗ trợ đối với các bến bãi phải di dời...
Liên quan đến một số doanh nghiệp, đơn vị được cấp phép khai thác, Kết luận thanh tra chỉ rõ, Công ty Cổ phần khai khoáng Sahara quá trình khai thác xảy ra xung đột với đối tượng khai thác cát trái phép, ảnh hưởng việc bảo đảm trật tự an toàn xã hội khu vực khai thác, đã bị UBND tỉnh yêu cầu tạm dừng khai thác để khắc phục từ năm 2017. Đến nay, công ty đã khắc phục xong nhưng chưa được UBND tỉnh Hòa Bình cho phép hoạt động khai thác trở lại, gây khó khăn cho doanh nghiệp.
Tại dự án khai thác cát của Công ty TNHH xây dựng Hùng Yến, quá trình khai thác cũng xảy ra xung đột như trên. Tại thời điểm thanh tra (2019), Công ty không xuất trình được các biên bản cắm mốc giới của mỏ, quyết định bổ nhiệm Giám đốc điều hành mỏ, không có báo cáo quan trắc môi trường định kỳ hàng năm của các năm 2016, 2017.
Dự án khai thác cát của Công ty TNHH XDTM Xuân Thành, Công ty còn nợ 87 triệu đồng tiền ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường năm 2018.
Cũng theo Kết luận thanh tra, công tác quản lý các bãi tập kết cát trên địa bàn tỉnh Hòa Bình cũng có nhiều tồn tại. Nhiều bến bãi sử dụng đất vượt quá diện tích được thuê, sử dụng đất ven sông làm nơi tập kết vật liệu xây dựng, xây dựng công trình, đổ phế thải ra sông, gây ô nhiễm môi trường.
Kiểm tra nguồn cung cấp cát tại một số bến bãi cho thấy, khối lượng cát nhập vào bến bãi chủ yếu từ nguồn các tàu trôi nổi trên sông Đà, mua vào không rõ nguồn gốc. Tuy vậy, việc kiểm tra, phát hiện, xử lý của cơ quan chức năng tỉnh Hòa Bình chưa thực sự hiệu quả, chưa có biện pháp hữu hiệu để giám sát, kiểm soát nguồn gốc cát, tiềm ẩn xảy ra thất thu thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường.
Từ kết luận nêu trên, Thanh tra Chính phủ báo cáo Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình thực hiện có hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi vi phạm trong khai thác, vận chuyển, kinh doanh cát trái phép trên địa bàn tỉnh.
Đồng thời, tổ chức thực hiện và chỉ đạo các cơ quan, tổ chức, đơn vị có liên quan kiểm điểm trách nhiệm của các tập thể, cá nhân qua các thời kỳ để xảy ra các tồn tại, vi phạm, từ đó có biện pháp xử lý trách nhiệm đối với những tập thể, cá nhân.