Nội dung vụ án và quá trình giải quyết
Nội dung vụ án thể hiện, ngày 6/11/2009, UBND huyện E ban hành Quyết định số 1827/QĐ- UBND về việc thành lập Tổ kiểm tra, xác minh việc vi phạm về quản lý đất đai và bảo vệ rừng trên địa bàn xã C, huyện E. Trên cơ sở kết quả kiểm tra, Tổ kiểm tra có Báo cáo số 01/BC-TKT ngày 28/2/2010, theo đó, bà T sử dụng đất tại thửa đất số 197, tờ bản đồ số 15 là tự ý lấn chiếm và sử dụng bất hợp pháp 1.866m² đất quy hoạch công trình công cộng của xã, vi phạm điểm b khoản 1 Điều 13 định số 182/2004/NĐ-CP.
Ngày 29/10/2010, UBND huyện E ban hành Quyết định số 1535/QĐ-UBND về việc thu hồi đất của hộ bà T (Quyết định 1535/QĐ-UB). Năm 2023, bà T khởi kiện yêu cầu Toà án huỷ Quyết định số 1535/QĐ-UB nêu trên, huỷ Thông báo số 266/TB-UBND ngày 19/5/2022 của UBND huyện E về việc tiếp công dân (Thông báo số 266/TB-UBND).
Quá trình giải quyết vụ án cho thấy, tại Bản án hành chính sơ thẩm số 170/2023/HC-ST ngày 29/9/2023 của TAND tỉnh Đ (Bản án sơ thẩm số 170) quyết định chấp nhận yêu cầu của người khởi kiện: Hủy Quyết định số 1535/QĐ-UBND; hủy Thông báo số 266/TB-UBND của UBND huyện E.
Sau đó, UBND huyện E kháng cáo toàn bộ Bản án hành chính sơ thẩm nêu trên. Bản án hành chính phúc thẩm số 202/2024/HC-PT-ngày 27/5/2024 (Bản án phúc thẩm số 202), Hội đồng xét xử phúc thẩm TAND cấp cao tại Đà Nẵng chấp nhận đề nghị của đại diện Viện kiểm sát và kháng cáo của người bị kiện UBND huyện E, huỷ Bản án hành chính sơ thẩm số 170, đình chỉ giải quyết vụ án.
    |
 |
| Quang cảnh phiên tòa xét xử rút kinh nghiệm đối với vụ án hành chính. (Ảnh minh hoạ) |
Toà án cấp sơ thẩm đánh giá chứng cứ không đúng, không khách quan, xác định không đúng đối tượng khởi kiện
Trong vụ án trên, theo Viện cấp cao 2 có một số vấn đề cần rút kinh nghiệm. Thứ nhất, Toà án cấp sơ thẩm đánh giá chứng cứ không đúng, không khách quan dẫn đến nhận định, quyết định vụ án không đúng pháp luật.
Cụ thể, Toà án cấp sơ thẩm cho rằng người khởi kiện bà T chưa nhận được bản chính Quyết định thu hồi đất số 1535/QĐ-UBND, người bị kiện không có tài liệu, chứng cứ chứng minh đã gửi bản chính Quyết định số 1535/QĐ-UBND cho người khởi kiện. Tại biên bản làm việc ngày 9/10/2012, người khởi kiện cũng không đồng ý với nội dung thu hồi đất nên Toà sơ thẩm cho rằng khiếu nại về việc thu hồi đất chưa được giải quyết theo quy định.
Tuy nhiên, tài liệu hồ sơ vụ án thể hiện, có căn cứ xác định bà T đã biết được Quyết định số 1535/QĐ-UBND của UBND huyện E về việc thu hồi đất của bà vào năm 2010, nhưng đến năm 2023 bà T mới khởi kiện yêu cầu hủy Quyết định số 1535 là đã hết thời hiệu quy định tại khoản 2 Điều 116 Luật Tố tụng hành chính năm 2015.
Thứ hai, Toà án cấp sơ thẩm xác định không đúng đối tượng khởi kiện vụ án hành chính.
Cụ thể, Thông báo số 266/TB-UBND của UBND huyện E thể hiện nội dung thông báo cho bà T biết đơn khiếu nại về việc thu hồi đất của bà đối với Quyết định số 1535/QĐ-UBND đã hết thời hạn giải quyết khiếu nại và thửa đất bị thu hồi hiện đang được giao cho UBND xã C quản lý.
Toà án cấp sơ thẩm căn cứ vào quy định tại mục 4 phần III Công văn số 89/TANDTC-PC ngày 30/6/2020 của TAND tối cao: “Trường hợp cơ quan, người có thẩm quyền ban hành văn bản bằng hình thức Công văn, Thông báo,... có nội dung thể hiện diễn biến việc ra quyết định hành chính, quá trình xác minh khiếu nại, từ đó căn cứ các quy định của pháp luật để ra kết luận đối với việc khiếu nại thì xác định văn bản hành chính này là quyết định giải quyết khiếu nại. Văn bản này có nội dung làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự nên được xác định là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính. Khi giải quyết vụ án thì Tòa án phải xem xét tính hợp pháp của quyết định hành chính ban đầu” để cho rằng nội dung Thông báo số 266 liên quan đến quyết định thu hồi đất và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người khởi kiện nên là đối tượng khởi kiện để làm căn cứ xem xét Quyết định số 1535.
Tuy nhiên, theo Viện cấp cao 2, xét nội dung Thông báo số 266 nêu trên không làm phát sinh, thay đổi, hạn chế, chấm dứt quyền và lợi ích hợp pháp của bà T nên không thuộc đối tượng khởi kiện theo quy định khoản 2 Điều 3 Luật Tố tụng hành chính năm 2015.
Toà án cấp sơ thẩm xác định Thông báo số 266/TB-UBND là đối tượng khởi kiện là hiểu không đúng tinh thần hướng dẫn của TAND tối cao, bởi lẽ cũng theo quy định tại mục 4 phần III Công văn số 89/TANDTC-PC ngày 30/6/2020 của TAND tối cao thì: “Trường hợp cơ quan, người có thẩm quyền ban hành văn bản bằng hình thức Công văn, Thông báo,... có nội dung cho rằng việc khiếu nại đã hết thời hiệu theo quy định của pháp luật thì văn bản hành chính này không phải là quyết định giải quyết khiếu nại và không thuộc đối tượng khởi kiện vụ án hành chính.” Do đó, việc Tòa án sơ thẩm thụ lý giải quyết đối với Thông báo số 266/TB-UBND của UBND huyện E là không đúng quy định pháp luật, xác định không đúng đối tượng khởi kiện.
Cũng theo Viện cấp cao 2, vụ án này, lẽ ra sau khi thụ lý vụ án, Toà án cấp sơ thẩm phải căn cứ vào điểm g khoản 1 Điều 143 Luật Tố tụng hành chính năm 2015 để đình chỉ giải quyết vụ án mới đúng quy định pháp luật.