Giải pháp hiệu quả kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong giải quyết phá sản

Đồng chí Trần Thị Luận, Trưởng Phòng 1, Vụ 10, VKSND tối cao: Kịp thời phát hiện vi phạm để kiến nghị, kháng nghị 

Theo đánh giá của Vụ Kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính, vụ việc kinh doanh, thương mại, lao động và những việc khác theo quy định của pháp luật (Vụ 10), VKSND tối cao, mặc dù số vụ việc phá sản thuộc thẩm quyền xem xét, giải quyết của VKSND tối cao không nhiều về số lượng, nhưng tính chất vụ việc rất phức tạp, điển hình như vụ việc phá sản của Công ty cho thuê tài chính II Ngân hàng Nông nghiệp - phát triển nông thôn Việt Nam (ALCII)…

Do đó, lãnh đạo VKSND tối cao và VKSND các cấp luôn xác định công tác kiểm sát giải quyết vụ việc phá sản là một trong những nhiệm vụ quan trọng, nên trong công tác tổ chức bộ máy Ngành KSND đã quan tâm bố trí công chức có năng lực, kinh nghiệm; tăng cường các đơn vị nghiệp vụ chuyên sâu và ưu tiên về nguồn lực, cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ khâu công tác này.

Thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, Viện kiểm sát địa phương đã kiểm sát 100% các quyết định giải quyết theo thủ tục phá sản của Tòa án cùng cấp theo quy định tại các Điều 35, 36, 40, 43, 84, 85, 86, 92, 95, 109 và 114 của Luật Phá sản 2014. Viện kiểm sát các cấp đều tiến hành kiểm sát thụ lý, lập hồ sơ kiểm sát, mở sổ theo dõi. Phân công Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, chuyên viên nghiên cứu kỹ hồ sơ, nội dung vụ việc, những chứng cứ, tình tiết của vụ việc, từ đó kịp thời phát hiện vi phạm để báo cáo, đề xuất lãnh đạo Viện kiểm sát cấp mình thực hiện quyền kiến nghị, kháng nghị.

Ngoài ra, VKSND cấp trên còn tham gia đầy đủ các phiên họp theo đúng quy định và kiểm sát 100% các quyết định của Tòa án. Từ đó phát hiện được vi phạm của Toà án để kịp thời báo cáo lãnh đạo Viện kiểm sát cấp mình thực hiện kiến nghị. Trường hợp phiên họp xem xét lại đơn đề nghị, kháng nghị đối với quyết định tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác xã phá sản, Kiểm sát viên cấp trên đã kiểm sát chặt chẽ các quyết định, kịp thời phát hiện vi phạm của Tòa án để đề xuất lãnh đạo Viện kiểm sát cấp mình báo cáo Viện kiểm sát cấp trên thực hiện quyền kiến nghị theo thủ tục đặc biệt (nếu có).  

Những kết quả đạt được của khâu công tác này đã góp phần nâng cao vị trí, vai trò của Viện kiểm sát trong công tác giải quyết các vụ việc phá sản, các cơ quan nhà nước và nhân dân thấy rõ hơn vị trí, vai trò của VKSND trong thủ tục phá sản...

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác kiểm sát giải quyết các vụ việc phá sản vẫn còn những vướng mắc, khó khăn như: Luật Phá sản quy định Viện kiểm sát kiểm sát các quyết định giải quyết theo thủ tục phá sản mà không quy định Tòa án chuyển hồ sơ kèm theo các quyết định, tài liệu nên công tác kiểm sát để phát hiện ra vi phạm của Tòa án chưa được cao. Ngoài ra, trong quá trình tiến hành thủ tục phá sản, VKSND đã phát hiện vi phạm nhưng chưa kịp thời ban hành kiến nghị, kháng nghị. Do tỉ lệ giải quyết việc phá sản ít, chưa giải quyết được nhiều nên vai trò kiểm sát chưa thể hiện được hết chức năng, nhiệm vụ.

Đồng chí Nguyễn Thị Thúy Vinh, Trưởng Phòng 10, VKSND tỉnh Nghệ An: Cần bổ sung, hoàn thiện Luật Phá sản, xây dựng cơ chế kiểm sát chặt chẽ

Luật Phá sản năm 2014 (Luật Phá sản) quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND trong hoạt động kiểm sát giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản của Tòa án. Theo quy định tại Điều 21 Luật Phá sản, VKSND kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong quá trình giải quyết phá sản, thực hiện các quyền yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị; tham gia các phiên họp xem xét kiến nghị, kháng nghị của VKSND; kiểm sát các quyết định giải quyết phá sản của TAND.

Trong những năm qua, trên địa bàn tỉnh Nghệ An, số lượng các vụ việc liên quan đến phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã, phải thụ lý không nhiều, nhưng Kiểm sát viên được phân công nhiệm vụ đã nắm vững các văn bản pháp luật, các văn bản hướng dẫn, thường xuyên nghiên cứu các thông báo rút kinh nghiệm của Ngành để đúc rút kinh nghiệm; nắm chắc Quy chế công tác kiểm sát việc giải quyết phá sản để tăng cường kiểm sát, đôn đốc Tòa án thực hiện đúng quy định của pháp luật. Qua công tác kiểm sát đã phát hiện nhiều vi phạm của Tòa án từ khi thụ lý vụ việc cho đến khi ban hành quyết định giải quyết như:Vi phạm về thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản, không yêu cầu nộp tiền tạm ứng chi phí phá sản, vi phạm khi quyết định về lệ phí phá sản trong trường hợp không mở thủ tục phá sản, ban hành Quyết định không mở thủ tục phá sản không đúng quy định… Những vi phạm này được Viện kiểm sát ban hành kiến nghị, kháng nghị kịp thời.

Từ thực tiễn công tác cho thấy, mặc dù đã khắc phục được nhiều hạn chế của các quy định trước đây về giải quyết phá sản, tuy nhiên, Luật Phá sản năm 2014 vẫn còn những quy định chưa thống nhất, nhiều vấn đề chưa được hướng dẫn cụ thể, còn khó khăn trong quá trình áp dụng pháp luật. Cụ thể như: Trường hợp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản thuộc trường hợp phải trả lại đơn nhưng Tòa án vẫn thụ lý và giải quyết bằng quyết định không mở thủ tục phá sản. Khi có đơn khiếu nại của đương sự hoặc kháng nghị của Viện kiểm sát thì khoản 7 Điều 44 lại không có quy định về việc Tổ thẩm phán được quyền ra quyết định hủy quyết định không mở thủ tục phá sản và đình chỉ việc giải quyết vì thuộc trường hợp trả lại đơn yêu cầu. Mặt khác, Luật Phá sản quy định quyết định của Tổ thẩm phán giải quyết đề nghị xem xét lại, kháng nghị quyết định mở hoặc không mở thủ tục phá sản là quyết định cuối cùng và có hiệu lực thi hành ngay, nên trường hợp Viện kiểm sát có kháng nghị nhưng không được Tòa án chấp nhận thì không có quy định để Viện kiểm sát báo cáo lên Viện kiểm sát cấp trên để kháng nghị đối với vi phạm của Tòa án…

Dịch COVID-19 đã và đang ảnh hưởng không nhỏ đến nền kinh tế hiện nay, nhiều doanh nghiệp đã phải dừng hoạt động nên dự kiến các vụ việc phá sản có khả năng gia tăng và phức tạp nên cần tiếp tục bổ sung, hoàn thiện quy định của Luật Phá sản, xây dựng cơ chế kiểm sát chặt chẽ để bảo đảm tính đúng đắn cho các quyết định giải quyết phá sản của Tòa án. 

Luật sư Lại Văn Doãn (Đoàn luật sư TP Hà Nội): Nhiều vướng mắc khi giải quyết vụ việc về phá sản

Cho tới ngày 18/12/2020, khi Tòa án nhân dân tối cao ban hành Công văn số 199/TANDTC-PC giải đáp một số vướng mắc liên quan tới thủ tục phá sản thì việc chứng minh thế nào là "tình trạng của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán" là rất khó khăn. Và dựa vào đó, các Tòa án thường đưa ra lý do từ chối thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản. 

Nhìn vào tỉ lệ số vụ việc mở thụ tục phá sản đối với doanh nghiệp trên tổng số doanh nghiệp giải thể, dừng hoạt động là rất ít. Nguyên nhân một phần cũng do trình độ năng lực của một số người tiến hành thủ tục phá sản (thẩm phán, quản tài viên, chấp hành viên…) còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của công tác giải quyết phá sản doanh nghiệp… 

Rất nhiều trường hợp, doanh nghiệp bị yêu cầu mở thủ tục phá sản đã dừng hoạt động một thời gian hoặc khi có đơn yêu cầu thì Người đại diện của doanh nghiệp bị yêu cầu mở thủ tục phá sản vắng mặt, trốn tránh. 

Trong trường hợp Tòa án đã thụ lý yêu cầu mở thủ tục phá sản đối với doanh nghiệp bị yêu cầu, nhưng Người đại diện của doanh nghiệp không tới Tòa án làm việc và trốn tránh thì hiện nay với trường hợp này, Tòa án gần như không giải quyết và không có phương án khi doanh nghiệp đóng cửa và người đại diện không hợp tác làm việc. 

Từng tham gia trợ giúp pháp lý cho nhiều khách hàng nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản tại Tòa án, chúng tôi đã từng gặp phải tình trạng Thẩm phán được giao giải quyết vụ việc rất thờ ơ, thiếu trách nhiệm khi thụ lý Đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản đối với doanh nghiệp mất khả năng thanh toán. 

Khi nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản đối với doanh nghiệp, tức là khi đó đã thực hiện tất cả các bước đàm phán, thương lượng, cũng như việc đòi nợ, thanh toán công nợ, nhưng không có kết quả và các Doanh nghiệp này đều đang lâm vào tình trạng mất khả năng thanh toán. Như vậy, một yêu cầu cấp thiết là Thẩm phán được giao giải quyết những vụ việc này phải gấp rút tiến hành các thủ tục cần thiết theo Luật Phá sản để tránh việc các doanh nghiệp bị yêu cầu mở thủ tục phá sản tẩu tán tài sản. 

Nếu Thẩm phán không quyết định đưa ra các biện pháp can thiệp kịp thời theo pháp luật quy định, thì đó chính là cơ hội để các doanh nghiệp bị yêu cầu tuyên bố phá sản trong vụ việc có thời gian để tẩu tán tài sản, trốn tránh nghĩa vụ trả nợ. Điều này vô hình chung đã làm cho việc mở thủ tục phá sản đối với doanh nghiệp có nghĩa vụ không còn nhiều ý nghĩa và chỉ có bên yêu cầu mở thủ tục phá sản là chịu thiệt thòi nhưng cũng không biết kêu ai.